تحلیل و بررسی جایگاه خرد در سیر العباد الی المعاد

خرد، برترین ویژگی انسان است که وی را از دیگر آفریده ها متمایز می کند و به او لقب «اشرف مخلوقات» داده است. برخی از فیلسوفان و عارفان آن را پیوسته با کارهایی که منافع ملموس و مادی نداشته باشد، مخالف می دانند؛ در حالی که برخی دیگر آن را در کنار شریعت، ملاک راه سلوک و میزان کشف پذیرفته اند. سنایی از جمله عارفان مشهور سده ششم، در اثر مشهور خود سیر العباد الی المعاد، سیر خرد در مراحل سلوک را به گونه ای نشان داده است. در این تحقیق که به روش توصیفی - تحلیلی انجام شده، این موضوع را بررسی کرده ایم و نشان داده ایم که سیر خرد در سیر العباد، گاه آن را ناشناختنی معرفی می کند و از نفس عاقله، یعنی «پیر و مرشد» خود می خواهد تا خود را معرفی کند؛ وی نیز خود را فرزند عقل کل معرفی می کند که نخستین آفریده خداست و از سنایی می خواهد پا بر سر طبایع حیوانی بگذارد تا از عالم بهیمی به عالم فرشتگان برسد. سرانجام باید گفت در این اثر، عشق همسفر همیشگی سنایی و فروتر از عقل است و در واقع می توان چنین استنباط کرد که این خرد است که پس از سیر خود در مسیر سلوک و درک شناخت، بدل به عشق شده است.