تاملی در وجه تاویلی آیات متشابه در متون تفسیری شیعه

تقسیم آیات قرآن به محکم و متشابه، تمهید شارع مقدس در آیه مبارکه هفتم از سوره آل عمران بوده است. اما این تفکیک در بدایت امر، زمینه ساز آرا و نظرات مختلفی درباره وجه تاویلی و تفسیری آیات متشابه را رقم زد. محکمات به دلیل اشاره مستقیم، موکد و صریح مشمول چنین حساسیتی نیستند. اما با توجه به ویژگی های اعتقادی، عبادی، معرفتی و علمی مستتر در آیات متشابه پژوهش در باب این آیات همواره ضروری و مهم می نماید. با درک اهمیت این موضوع، جستار حاضر با روش کیفی و مبتنی بر رویکرد توصیفی-تحلیلی به بخی ملاحظات در باب تاویل آیات متشابه در متون تفسیری شیعی پرداخته است. نتایج بحث نشان دهنده آن است که اولا اکثر مفسرین قرآن تلاش می کنند تاویل متشابهات را بر اساس آنچه در آیات صریح و محکم مقید گردیده استوار سازند. همچنین برخی از این تفاسیر با توجه به ذهئقه عرفانی، فلسفی یا معرفت-شناسی دینی که به آن گرایش دارند تلاش می کنند صورت های استعاری و مجازی که در بطن این آیات مستتر شده را با چنین گرایش هایی آشکار سازند. تامل در نوع تشابه که در این آیات وجود دارد از ویژگی مشترک همه متون تفسری است یعنی به علت تشابه بر اساس موول بودن، مجمل بودن یا مشکل بودن توجه ویژه دارند.