تغییرات مشخصه های ساختاری توده راش آمیخته در آشکوب های مختلف درختی جنگل شصت کلاته گرگان

ساختار بوم سازگان های جنگلی در مقیاس زمانی و مکانی دستخوش تغییرات می شود که این تغییرات موجب پویایی و تحول می گردد. روند تحول در این واحدها بسیار کند است و در مدت زمان طولانی اتفاق می افتد. برای ارزیابی این تغییرات از مشخصه هایی نظیر تراکم، تاج پوشش و میزان آمیختگی گونه های درختی استفاده می شود. مشخصه های ساختاری، تنوع بوم شناختی و پایداری بوم سازگان های جنگلی را به خوبی نشان می دهند. این پژوهش با هدف مقایسه تغییرات مشخصه های ساختاری تراکم و تاج پوشش در ارتباط با تنوع گونه های درختی بین آشکوب های مختلف، همچنین رابطه این متغیرها با شاخص های تنوع، بین دو دوره آماربرداری در مکانی ثابت و تحت شرایط محیطی طبیعی که عوامل بیرونی و غیر طبیعی کمترین سهم را در تحولات توده داشته اند، انجام شده است.

قطعه بررسی دائمی با مساحت 16 هکتار در پارسل 32 سری یک طرح جنگلداری شصت کلاته گرگان در ارتفاع 770 تا 920 متری از سطح دریا و در جهت های شمال غربی و غربی واقع شده است. آماربرداری در سطح قطعات نمونه یک هکتاری (100×100 متر) با روش صددرصد (سرشماری) انجام شد. تغییرات بیست ساله (1382 تا 1402) مشخصه های کمی تراکم توده، تاج پوشش و شاخص های تنوع زیستی از روش های معمول و استاندارد، اندازه گیری و از طریق تجزیه واریانس در آشکوب های مختلف مقایسه شد.

تراکم درختان موجود در قطعه بررسی دائمی از 31/306 به 44/275 پایه در هکتار طی بیست سال کاهش یافت. تنها، گونه سایه پسند و غالب راش طی این مدت افزایش تراکم داشت. در سال 1382 آشکوب زیرین بیشترین سهم تراکم را داشت اما در سال 1402 به آشکوب میانی منتقل شد. میانگین درصد تاج پوشش نیز از 86 به 70 درصد کاهش یافت. بیشترین تراکم تاج پوشش در آشکوب های میانی و برین قرار داشت. میانگین تنوع شانون وینر در سال 1382 در سه آشکوب زیرین، میانی و برین به ترتیب (32/1، 29/1، 72/0) و در سال 1402 (49/0، 53/0، 58/0) بود. شاخص شانون وینر نسبت به سایر شاخص ها قضاوت بهتری از تنوع گونه ای در قطعه مورد بررسی ارائه داد.

قطعه مورد بررسی، یک راشستان آمیخته ای است که گونه سایه پسند راش در آن غالب بوده. آمیختگی بیشتر گونه های درختی، پایداری بوم سازگان جنگل را به همراه خواهد داشت. نتایج این تحقیق نشان داد شاخص های تنوع گونه ای تنها یکی از روش های ارزیابی و تفسیر بوم سازگان های جنگلی هستند و باید به سایر ویژگی ها هم توجه کرد. پایش دوره ای این شاخص ها روند تغییرات بوم سازگان جنگل را به درستی نشان می دهد. نتایج حاصل از شاخص های مورد استفاده در این پژوهش با توجه به دست نخورده بودن توده جنگلی بررسی شده می تواند مبنای ارزیابی و مقایسه با جنگل های مشابه باشد.واژه های کلیدی: تغییرات ساختار، تنوع، آشکوب، توده راش آمیخته