واکنش بریتانیا در مقابل راهزنی و ناامنی در جاده های قائنات و سیستان (1318-1336ق/ 1918-1900م)

در دو دهه ابتدایی قرن بیستم میلادی، حوادثی همچون انقلاب مشروطه و جنگ جهانی اول، سبب وقوع بحران های سیاسی و اجتماعی در حیات سیاسی و اجتماعی حکومت قاجار شد که بارزترین نتیجه آن، افزایش ناامنی در جاده ها و مسیرهای ارتباطی سراسر کشور بود. این مسئله، هم برای اتباع ایران و هم خارجیانی که از این راه ها رفت وآمد می کردند و مال التجاره های خود را حمل می نمودند، بسیار مشکل ساز شد. در این میان، ناامنی در منطقه قائنات و سیستان که از قرن نوزدهم میلادی موردتوجه کشورهای استعمارگر، به ویژه بریتانیا قرارگرفته بود، بیش ازپیش اهمیت یافت. بریتانیا به سبب اهداف و منافع مهمی که در هند داشت، ناگزیر به نفوذ در مناطق شرقی ایران شد تا بدین وسیله از مستعمره ارزشمندش در مقابل روسیه دفاع کند، اما به دنبال افزایش ناامنی و راهزنی در جاده های این مناطق، بریتانیایی ها با چالش جدیدی روبرو شدند. ازآنجاکه سیستان و قائنات در مسیر مهم ترین راه های تجاری و ارتباطی جنوب شرق قرار داشتند و در این دوره اهمیت ویژه ای در معادلات نیروهای خارجی یافتند، در این پژوهش تلاش شده ناامنی ها و غارت ها در مسیرهای ارتباطی این مناطق و واکنش بریتانیا در قبال آن، موردبررسی قرار گیرد. پژوهش حاضر با تکیه بر اسناد و منابع کتابخانه ای و روش توصیفی-تحلیلی تلاش دارد به بررسی موضوع بپردازد. مبنی بر یافته ها، به نظر می رسد که راهزنی ها، همواره کاروان های ایرانی و خارجی را مورد تهدید قرار می داده و خسارت های عمده ای به مردم محلی و اتباع خارجی وارد می آورده و در مقابل بریتانیایی ها برای دفاع از اتباع خویش به مقابله با اشرار و سارقین و ایجاد امنیت در منطقه می پرداختند، هرچند که گاهی بر اساس منافعشان، خود به تحریک راهزنان دست می زدند. نتیجه گیری عبارت است از این که بریتانیا در برخورد با مسئله امنیت در منطقه قائنات و سیستان رفتاری دوگانه و متضاد داشت. به این معنا که هم به سرکوب راهزنان می پرداخت و هم با حمایت و استفاده از آنان تلاش می کرد به اهداف و مقاصد موردنظر خود دست یابد.