مبانی تربیت اخلاق دینی بر اساس دیدگاه های محمد غزالی

پژوهش حاضر با هدف بررسی آرای تربیتی غزالی در حوزه ی اخلاق (به جهت ابتنای آن بر مبانی اصیل دینی)، و احصاء و ارائه ی مبانی تبیینی او در این زمینه، با استفاده از «روش تحلیلی-تفسیری»، به مرحله ی انجام رسیده است. نتایج حاصله حاکی از آن است که غزالی در حوزه ی انسان شناسی، نگاهی دو بعدگرا با تاکید ویژه بر «کرامت ذاتی و الهی انسان» و نیز «جنبه ی نفسانی و روحانی وجود او» دارد. در مبحث خداشناسی، غزالی، خداوند را «کانون و محور عالم» به شمار آورده و گرایش آدمیان به خداشناسی را «امری فطری» و «مبتنی بر سرشت الهی» آنان معرفی می کند. در حوزه ی هستی شناسی، غزالی جهان هستی را برخوردار از دو بعد «عالم ماده» و «عالم آخرت» معرفی می کند که مساعی و زیست آدمی در هر دوی آن ها، لازم و ملزوم یکدیگر است. در خصوص مبانی روان شناختی، تشریحات غزالی بر «نقش عقل و اراده در شکل دهی رفتار اخلاقی آدمی»، «نحوه ی کسب ارزش های اخلاقی»، «چگونگی قضاوت اخلاقی و انگیزش اخلاقی»، «غایت اخلاق ورزی آدمی» و «ملاک و هدف اعتدال قوا» استوار است. در حوزه ی مبانی ارز ش شناختی، تاکید و تمرکز غزالی بر «احوالات ایجادکننده ی رفتار به جای خود رفتار»، «مخالفت با ریشه کنی غرایز از وجود آدمی به عنوان ریشه ی فضائل و رذایل اخلاقی در انسان»، و نیز «تاکید بر هماهنگی و توازن میان قوای سه گانه ی نفس، به عنوان زیبایی اصیل و نهایی» می باشد. و در نهایت در حوزه ی معرفت شناختی، «امکان حصول معرفت در حوزه ی اخلاق» و نیز «میزان توسل و تاکید بر عقل و وحی در تشخیص حسن و قبح افعال» از موارد مورداشاره ی غزالی است.