تاملی بر روایت های متفرد محمد بن سنان در کتب اربعه حدیثی شیعه

یکی از راویان پر حدیث در کتب اربعه حدیثی شیعه، محمد بن سنان زاهری (م.220ق) است. تعداد زیادی از بزرگان رجالی همچون ابن الغضائری در الضعفاء، ابن نجاشی در الرجال، شیخ طوسی در الفهرست و التهذیبین، شهیدثانی در الروضه البهیه و خوئی در معجم رجال الحدیث وی را تضعیف کرده اند و بعضا معتقدند که وی متهم به غلو، ارتفاع و ضعف است، لذا به ویژه روایت های مفرد او را از حیز اعتبار ساقط کرده اند و در مقابل گروهی دیگر همانند سید بن طاووس در فلاح السائل، شیخ حر عاملی در وسائل الشیعه، مجلسی اول در روضه المتقین، مجلسی دوم در المرآهالعقول و الوجیزه، سید بحرا لعلوم در الفوائد الرجالیه او را توثیق کرده اند. در این نوشتار کوشش شده است تا با بررسی 8 روایت مفرد محمد بن سنان در الکافی، الفقیه و التهذیب و استناد به قرائن مختلف به بررسی ویژگی های تضعیفی نامبرده بپردازیم تا به اطلاعات جامعی از احوال او دست یابیم. متن این روایت ها را با توجه به مخالفت آن ها با قرآن، مقایسه با سایر احادیث صحیح متشابه یا مخالف، میزان سازش آن ها با عقل، نظرات مفسران و مانند این معیارها ارزیابی کرده ایم. مهم ترین نتیجه پژوهش این است که با توجه به بررسی و تحلیل متن روایت های متفرد ابن سنان، روایت های وی به دلیل برخورداری از ویژگی های تضعیفی متعددی همچون اختلال، اضطراب غلو، ارتفاع و افراط دارای ضعف هستند و در نتیجه آرای بزرگان رجالی در باب ضعیف بودن شخصیت محمد بن سنان و روایت های مفرد وی صحیح است.