ارزیابی بیابانزایی براساس مهم ترین شاخص های انسانی (مطالعه موردی: روستاهای جنوب شهرسمنان)

بیابان زایی که به دلیل تغییرات اقلیمی و فعالیت های انسانی رخ می دهد، می تواند اثرات جبران ناپذیری در زندگی بشر داشته باشد. گام های اصلی در کنترل و مبارزه با این پدیده، شناخت ابعاد و عوامل و تعیین شدت و وضعیت آنها است. لذا هدف از این تحقیق شناسایی شاخص های کلیدی انسانی بیابان زایی و ارزیابی بیابان زایی بر اساس این شاخص ها در روستاهای جنوب سمنان می باشد. بدین منظور ابتدا لیستی از شاخص های انسانی بیابا ن زایی موجود در روش ها و مدل-های ارزیابی بیابان زایی در ایران و جهان تهیه و طبق نظرات 50 نفر از کارشناسان اداره جهاد کشاورزی و منابع طبیعی استان سمنان بر اساس روش تحلیل سلسله مراتبی در نرم افزار اکسپرت چویس اولویت بندی شدند. سپس ارزیابی بیابان-زایی با استفاده از روش مدالوس بر اساس شاخص هایی که اولویت بالاتری از نظر کارشناسان دارند، انجام شد. نتایج حاکی از آن است که مهم ترین معیار انسانی بیابان زایی آب و کشاورزی و مهم ترین شاخص های آن بهره برداری از آب های زیرزمینی، فقر و تغییر کاربری اراضی است. بیابان زایی بر اساس روش مدالوس با امتیاز 4/1 شدید ارزیابی شد. تغییر کاربری اراضی بدون مطالعات آمایش سرزمین در روستاهای مورد مطالعه یکی از مهمترین عوامل بیابانزایی است که موجب بهره برداری مفرط از منابع آب زیرزمینی شده است. از سوی دیگر روش های سنتی کشاورزی با مصرف زیاد و غیر اصولی آب و روش های دامداری سنتی با چرای مفرط از مراتع طبیعی و بازدهی کم علاوه بر تخریب منابع آب، خاک و پوشش گیاهی کاهش درآمد روستاییان، فقر و در نتیجه آن فشار مضاعف بر منابع طبیعی را به دنبال داشته است. پیامد این رویه مهاجرت به شهرها و به دنبال آن تشدید تخریب و بیابانزایی است.