مطالعه تطبیقی برخی عوامل تاریخی موثر بر آیین دادرسی مدنی در ایران و اروپا

آیین دادرسی بیشترین تاثیر را از تاریخ و فرهنگ هر کشوری می پذیرد، لذا یکی از اساسی ترین سوالات این خواهد بود که چه عوامل تاریخی بر آیین دادرسی مدنی موثرند؟ در اروپا آیین دادرسی رومی- کاننی غالب بوده است و این غلبه به تصمیم های سیاسی برای تشکیل دادگاه های جدید، انتصاب حقوق دانان دانش آموخته در آن دادگاه ها و قانون گذاری در خصوص آیین دادرسی در راستای پیشرفت علوم جدید، بازمی گردد. همچنین لغو اشکال کامن لایی دعوا، نتیجه تصمیمات سیاسی قرن نوزدهم پارلمان انگلیس بوده است. به طور خلاصه مدرن سازی آیین دادرسی اروپا در اواخر قرون وسطی نتیجه همکاری فرمانروایان باهوش و هزینه سرزمین ها بوده است. قرن بیستم در نتیجه تحولات سیاسی و اجتماعی، شاهد ظهور حقوق سوسیالیستی و آیین دادرسی سوسیالیستی بود. آیین دادرسی در ایران نیز تابع مذهب و اراده حاکمان بوده است تا اینکه در عصر جدید و با تدوین قوانین و تنظیم و تنسیق محاکم دولتی و بهره گیری و اقتباس از قوانین خارجی، ایران نیز به شیوه های دادرسی نوین پیوست. این مقاله به شیوه تحلیلی- توصیفی به بررسی نقش حاکمان، روحانیون و ظهور دانشگاه ها و علوم جدید در آیین دادرسی مدنی پرداخته است.