ارزیابی تاب آوری سکونتگاه های روستایی شهرستان ماهنشان در برابر ناامنی غذایی در شرایط خشکسالی

یکی از پیامدهای کاهش سطح تاب آوری سکونتگاه های انسانی ناشی از تغییرات اقلیمی و خشکسالی، افزایش سطح ناامنی غذایی می باشد. شهرستان های استان زنجان با سطوح مختلفی از خشکسالی روبرو هستند. هدف پژوهش حاضر ارزیابی تاب آوری سکونتگاه های روستایی در برابر ناامنی غذایی در شرایط خشکسالی می باشد. پژوهش جاری از نظر نوع کاربردی، از نظر ماهیت توصیفی- تحلیلی است و جامعه آماری آن شامل 122 روستای دارای سکنه و حجم نمونه 30 روستای شهرستان ماهنشان است. روش گردآوری اطلاعات کتابخانه ای و مشاهده ای، و تجزیه وتحلیل اطلاعات با استفاده از ابزارهای تحلیل فضایی نرم افزار GeoDa انجام شده است. بررسی شاخص SPI نشان داد در محدوده مورد مطالعه 7 بار ترسالی خفیف، 7 بار خشکسالی خفیف و 3 بار خشکسالی متوسط به وقوع پیوسته است. برای بررسی و اندازه گیری مقدار ناامنی غذایی از داده های خام طرح آمارگیری هزینه و درآمد خانوارهای روستایی مرکز آمار ایران از سال 1385 تا 1401 استفاده و شاخص ناامنی غذایی محاسبه شد. یافته ها نشان داد میانگین شاخص ناامنی غذایی 7/44%، کمترین و بیشترین مقدار به ترتیب مربوط به روستاهای یوسف آباد و ابراهیم آباد با مقادیر 4/23% و 3/79% می باشد. همچنین مشخص شد در بین شاخص های تاب آوری اقتصادی، بار تکفل، نرخ اشتغال و مشارکت اقتصادی، در بین شاخص های تاب آوری اجتماعی، نسبت جنسی، رشد 95-45 و درصد سواد مردان و در شاخص های محیط زیستی- کالبدی، درصد مسکن های مقاوم سازی شده، درصد چاه غیرمجاز و درصد چاه کشاورزی مجاز بیشترین تاثیر را در افزایش تاب آوری روستاها در برابر خشکسالی و کاهش آسیب پذیری در برابر ناامنی غذایی دارند. ضروری است برنامه ریزان با تمرکز بر شاخص های مختلف یاد شده به بهبود تاب آوری و کاهش ناامنی غذایی در مناطق روستایی اقدام کنند، زیرا این مناطق به دلیل وابستگی زیاد به منابع طبیعی و کشاورزی، بیشترین آسیب را از تغییرات اقلیمی و خشکسالی متحمل می شوند و افزایش ناامنی غذایی می تواند منجر به مهاجرت، کاهش رفاه اقتصادی، اجتماعی، افزایش فشار بر منابع محدود شود و پایداری سکونتگاه های روستایی را تهدید کند.