پیامدهای ورود صنایع نوین به مشهد در دوره پهلوی اول (مطالعه موردی: کارخانه قند آبکوه)

آغاز سده بیستم میلادی برای کشور ایران، عصر توسعه در تمام زمینه ها به خصوص اقتصاد بود. تاسیس کارخانه ها با سرعتی مثال زدنی منجر به تغییر فضای شهری شد و پیامدهای بسیاری به بار آورد. یکی از صنایع موردتوجه و نماد پیشرفت برای حکومت پهلوی اول (1320-1304ش)، صنعت قند و شکر بود که با تلاش های بی وقفه از انحصار روسیه خارج شد. در این میان، کارخانه قند آبکوه، به عنوان بزرگ ترین واحد صنعتی، در مشهد تاسیس شد و تاثیر بسیاری بر جغرافیای پیرامونش نهاد. هدف این پژوهش، بررسی تاریخچه اقتصادی کارخانه قند آبکوه نیست. این مقاله با استفاده از منابع سندی و کتابخانه ای و روش تحقیق تاریخی تلاش دارد تا جایگاه این کارخانه را در امر توسعه در 20 سال نخست تاسیس در شهر مشهد نشان دهد و نتایج اولیه و ثانویه تاسیس این واحد صنعتی را برشمارد. در گام نخست، کارخانه قند آبکوه با تولید حداکثری قند و شکر و محصولات جانبی، واردات قند به کشور را به شدت محدود و رونق تولید و استقلال را تضمین کرد و باعث گسترش راه سازی و ایجاد امنیت شهری شد و از سوی دیگر در بلندمدت مسئله کم آبی منطقه خراسان را تشدید نمود و سرانجام، واحد صنعتی مذکور به آلودگی هرچه بیشتر محیط زیست، دامن زد.