وضعیت دسترسی کودکان به خدمات گفتاردرمانی در دوران همه گیری کووید-19: یک مطالعه کیفی

با شروع همه گیری کووید-19 در سراسر جهان ازجمله ایران، مداخلات و پروتکل های مرتبط با پیشگیری و کنترل آن به محدودیت هایی در دسترسی به خدمات توانبخشی ازجمله گفتاردرمانی منجر شد. کودکان یکی از مهم ترین گروه های آسیب پذیر نسبت به پیامدهای همه گیری بودند که هرگونه اختلال در دریافت به موقع خدمات گفتاردرمانی برای کودکان نیازمند به این خدمات، به چالش های جدی در ابعاد مختلف سلامت آنان منجر شد. بنابراین هدف از این مطالعه، بررسی وضعیت دسترسی کودکان شهر تهران به خدمات گفتاردرمانی در دوران همه گیری با رویکرد کیفی باتوجه به دیدگاه و تجربه گفتاردرمانگران و مراقبان کودکان بود.

این مطالعه با روش تحلیل محتوای کیفی قراردادی، طی مصاحبه های عمیق نیمه ساختاریافته با گفتاردرمانگران و مراقبان اصلی کودکان، تجربه آنان از دسترسی به خدمات از زمان وقوع همه گیری و عوامل مرتبط با آن در شهر تهران را بررسی کرده است. درنهایت تا زمان اشباع داده ها، در شهر تهران با 9 گفتاردرمانگر و 10 مادر به عنوان مراقب اصلی کودک مصاحبه شد و داده ها با کمک نرم افزار Maxqda نسخه 2020 تحلیل شدند. 

یافته های این مطالعه وضعیت دسترسی کودکان به خدمات گفتاردرمانی را در چهار طبقه اصلی: 1. کاهش دسترسی (تاخیر در تشخیص تخصصی اولیه، تغییر در زمان بندی برنامه درمانی، تغییر در نوع برنامه درمانی)، 2. عوامل تشدید کننده (عوامل اساسی مرتبط با خدمات حضوری و مرتبط با خدمات ازراه دور) ، 3. عوامل تعدیل کننده (مرتبط با نظام کلان سلامت، مرتبط با مراکز ارائه خدمات، مرتبط با خدمات ازراه دور، مرتبط با خانواده، مرتبط با کودک) و 4. پیامدها (برای کودک و برای خانواده) طبقه بندی کرده است. 

یافته های این مطالعه نشان دهنده تجربه غالب کاهش دسترسی کودکان به خدمات گفتاردرمانی در شهر تهران به ویژه در سال اول بود. البته تجربه محدود شدن دسترسی، به صورت پویایی تحت تاثیر عوامل مختلف تشدید کننده و تعدیل کننده قرار داشت. در واقع با گذشت زمان، عوامل تعدیل کننده تاثیر بیشتری گذاشته و از قدرت عوامل تشدید کننده کاسته شده است. درنتیجه، تقویت عوامل تعدیل کننده دسترسی و رسیدگی به عوامل تشدیدکننده کاهش آن باید موردتوجه درمانگران و سیاست گذاران حوزه سلامت، هم در شرایط عادی و هم جهت آمادگی برای وقایع مشابه همه گیری کووید-19 قرار گیرد.