نگرشی سازه انگارانه به هویت ملی در ایران

در این مقاله، تلاش شده تا با تکیه بر نگرش سازه‌انگارانه، به عنوان یکی از نظریه‌های جدید و پرطرفدار مطالعات اجتماعی و روابط بین‌المللی، به بررسی اجتماعی مقوله هویت ملی در ایران پرداخته شود. بدین منظور، ابتدا به تشریح مبانی نظری سازه‌انگاری و ماهیت پدیده‌های اجتماعی و هویت از منظر این نظریه پرداخته و نشان داده شده که بر اساس این نگاه، چگونه ارزش‌ها و ایده های به هم پیوسته در عرصه اجتماعی، می‌توانند هویت‌های جمعی را برساخته و موجب تکوین آنها در عرصه بین‌المللی شوند.سپس عناصر هویت ملی در ایران بررسی شده و با بهره‌گیری از آمار و ارقام و نگرش‌سنجی‌های مختلف تلاش می‌کنیم تا نشان دهیم که این عناصر چگونه در عرصه جهانی بازتاب داده شده‌اند. بر این اساس، عناصر هویت ملی ایران در دو شاخص اصلی یعنی احساس هویت جمعی و نگرش مذهبی، بررسی شده و ابعاد مختلف گرایش‌های اجتماعی ایرانیان را هم در عرصه‌های قومی و در زمینه‌های مذهبی مورد کنکاش قرار داده‌ایم. دریافت ما، در این مقاله، این بوده است که به رغم تنوع قومی، احساس تعلق به نوعی هویت جمعی موجب شکل گیری هویت ملی در ایران شده که با گرایش‌های مردم ایران به مذهب در آمیخته است. هرچند که نوع گرایش به مذهب، به گونه‌ای است که لزوما به رادیکالیسم نمی‌انجامد. این امر در نوع نگاه ایرانیان به مسایل جهانی نیز مشهود است. در نهایت، به بررسی این مقوله نیز پرداخته‌ایم که این عناصر هویتی چگونه در زمینه ارزش‌های موجود در عرصه جهانی و نیز نوع نگاه و تلقی دیگران از جامعه ایرانی، بازتاب داده شده است.