بررسی خصوصیات فیزیولوژیک ژنوتیپ های حساس و متحمل به شوری پنبه

شوری یکی از مهمترین عوامل کاهش عملکرد بسیاری از گیاهان زراعی می باشد. با این وجود، بین گیاهان زراعی و حتی بین گونه های گیاهی از لحاظ تحمل به شوری تنوع وجود دارد. بین ژنوتیپ های پنبه نیز از لحاظ تحمل به شوری تنوع وجود دارد، از این رو شناخت مکانیسم های تحمل به شوری در این گیاه، به نژادگران را در اصلاح ژنوتیپ های مقاوم به شوری کمک خواهد کرد و امکان کشت این گیاه در اراضی شور فراهم می شود. بدین منظور آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی در 3 تکرار در 29 اردیبهشت 1382 در گلخانه دانشکده علوم زراعی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان برروی پنبه انجام گرفت. فاکتورها شامل سطوح شوری (صفر، 5 و10 دسی زیمنس بر متر) و 4 ژنوتیپ پنبه شامل سیندوز و شیرپان (ژنوتیپ های متحمل به شوری) سای اکرا و 43347 (ژنوتیپ های حساس به شوری) بودند. صفات مورد ارزیابی شامل سدیم و پتاسیم برگ، نسبت پتاسیم به سدیم برگ، پرولین و عملکرد وش در بوته بود. اندازه گیری در مرحله برداشت (چین اول) انجام گرفت. نتایج آزمایش نشان داد که ژنوتیپ های متحمل به شوری از نظر صفات پتاسیم برگ، نسبت پتاسیم به سدیم و غلظت پرولین برگ نسبت به ژنوتیپ های حساس به شوری برتری داشتند. همچنین غلظت سدیم برگ در ژنوتیپ های متحمل کمتر از ژنوتیپ های حساس بود. عملکرد ژنوتیپ های متحمل به مراتب بیشتر از ژنوتیپ های حساس بود و بالا بودن عملکرد در این ژنوتیپ ها مربوط به وزن قوزه بالاتر آنها بود. به طور کلی به نظر می رسد ژنوتیپ های متحمل از تجمع بیش از حد سدیم در بخش هوایی کاسته و میزان پتاسیم را افزایش می دهند، در نتیجه نسبت پتاسیم به سدیم در این ژنوتیپ ها بالاتر بوده و سمیت سدیم کاهش می یابد و با توجه به میزان بالای پرولین در آنها که منجر به تنظیم اسمزی بهتر می گردد، می توانند فرآیندهای حیاتی خود را بهتر انجام داده و با تولید مواد فتوسنتزی بالاتر و انتقال کارآمدتر این مواد از بخش های رویشی به بخش های زایشی و افزایش وزن قوزه ها، عملکرد خود را افزایش دهند.