نگاهی دیگر به بیتی از مثنوی (2)

می دانیم که پاره ای از متون به ویژه متون عرفانی و ادبی، چندسویه و توی در توی اند و همین ویژگی، آن ها را پذیرای تفسیرهای گوناگون می کند. این تفسیرهای گوناگون هرچند بییشتر درونی اند و بر پایه ی برداشت های معنایی استوار، گاه نیز برونی اند و بنیادگرفته بر گونه گون خوانی متن. بر این پایه ها در این گفتار، واژه ی «قدرت» دربیت زیر از مثنوی را که در مقاله ی پیشین، هم گام با دیگر گزارشگران مثنوی، به گونه ی «قدرت» (= توانایی) خوانده و تفسیر شده بود، به گونه ی «قدرت» (= قدر تو) خوانده ایم و تفسیر دیگری از آن به دست داده ایم. گر جهان پیشت بزرگ و بی بنی است پیش قدرت ذره ای می دان که نیست بر پایه ی خوانش نخست، بیت بیانگر قدرت بی کران خداست که بر هر چیز تواناست و در زبان پاره ای از عارفان «جهان قدرت» خوانده شده است؛ و بر پایه ی خوانش دوم، بیت بیانگر شکوه بی کران انسان است که در زبان عارفان «عالم اکبر» خوانده شده و این که «بیرون ز تو نیست آن چه در عالم هست / از خود بطلب هر آن چه خواهی که تویی». به مناسبت، به چند بیت پیش و پس این بیت نیز نگاهی افکنده ایم و چندگونه خوانی ها و چندمعنایی های آن ها را نیز نشان داده ایم.