فقر و سرمایه اجتماعی در جامعه روستایی

طرح مساله: بروز طرد اجتماعی، یعنی محرومیت غیرارادی مردم از فرصت مشارکت در امور اجتماعی، می تواند یکی از دلایل اصلی عدم توفیق برنامه های توسعه در کاهش فقر تلقی شود. بررسی عمیق مفهوم سرمایه اجتماعی که مشارکت از اصلی ترین مولفه های آن است، می تواند به تصحیح دیدگاه برنامه ریزان توسعه کمک کند.
این مطالعه درباره رابطه فقر و مولفه های سرمایه اجتماعی انجام شده و اطلاعات آن از دو روستای منطقه ورامین با تلفیقی از روش های تحقیق کیفی (بحث های گروهی و مصاحبه عمیق) و کمی (پیمایش و ابزار پرسش نامه) گردآوری شده است.
براساس یافته های پژوهش گرچه رابطه معکوس میان فقر و مولفه های سه گانه سرمایه اجتماعی (اعتماد، انسجام و مشارکت) تایید شده است، اما نتایج رگرسیون چند متغیره موید رابطه معنادار متغیر «مشارکت در تصمیم گیری» از مقیاس مشارکت اجتماعی و «نزاع در میان روستاییان» از مقیاس انسجام اجتماعی با پدیده فقر است.
درجه مشارکت روستاییان از حد سهیم شدن در اطلاعات فراتر نرفته و روستاییان از مشارکت در تصمیم گیری در سطوح بالاتر محروم بوده اند. در نتیجه، مشارکت هایی از نوع ابزاری، تغییر چندانی در وضعیت فقر روستا به وجود نیاورده است. هم چنین به نظر می رسد ریشه دوانیدن خشونت در فرهنگ جامعه و خسارت های انسانی و مادی ناشی از آن، زمینه کافی را برای بروز و تداوم فقر فراهم می کند.