زبان شناسی در رایاسپهر: رایازبان شناسی

زبان شناسی نوین، همانند هر رشته علمی دیگر، در مسیر تکوین خود، پس از استوارساختن بنیادهای نظری و پدیدآوردن مکاتب و رویکرد های گوناگون، مرزهای نظری را در نوردید و پای به عرصه های کاربردی نهاد. گرچه درآغاز زبان شناسی کاربردی[1] را بیشتر با آموزش زبان و زبان آموزی یکسان می شمردند، اکنون دیگر چنین نیست و دامنه آن به اندازه ای گسترش یافته که حتی برشمردن همه آنها فرصتی جداگانه می خواهد. تنها اشاره به برخی از زمینه هایی که هم اکنون زبان شناسی به طور مستقیم و عملی در آنها به کار گرفته می شود، می تواند گوشه ای از این مجموعه پویا و فعال را پیش چشم ما تصویر کند. از تحلیل های آزمایشگاهی و توصیف دقیق دستگاه گفتاری زبان ها و یافتن راه حل هایی برای مشکلات گفتاری و درمان بیماران زبان پریش گرفته تا تدوین دستورهای کاربسته آموزشی و نیز عرضه روش ها و شیوه های نوین آموزش زبان، از واکاوی متن و تجزیه و تحلیل معنایی و کاربردشناختی نمونه های واقعی زبان و روشن کردن جنبه های مبهم رفتارهای زبانی در موقعیت های گوناگون اجتماعی و حتی حقوقی و قانونی، تا بومی سازی، استاندارد سازی و برنامه ریزی زبان، از آموزش مهارت و رویکردهای نوین ترجمه، نقد و ارزیابی آن، تا ارزیابی، نقد، آموزش کاربرد و تدوین فرهنگ ها، از بازخوانی و بازشناسی ادبیات، نقد ادبی و سبک شناسی، تا رمزگشایی خط ها و زبان های باستانی و ناشناخته و توصیف و رده بندی همه زبان ها و گویش های جهان و ترسیم نقشه جامعی از موقعیت و پیوندهای گذشته و حال آنها.
فراتر از این لایه، زبان شناسی به دلیل ماهیت و ویژگی فراگیر پدیده مورد بررسی خود یعنی زبان، کارآیی گسترده تری نیز یافته است. تعامل زبان شناسی با رشته های علمی دیگر پدیدآورنده میان رشته ای هایی[2] همچون زبان شناسی اجتماعی (یا جامعه شناسی زبان)، زبان شناسی روان شناختی (یا روان شناسی زبان)، زبان شناسی زیستی (یا زیست زبان شناسی)، زبان شناسی آماری، زبان شناسی پیکره ای و زبان شناسی رایانشی[3] گردیده است. یادآور می شود که در همه میان رشته ای های یادشده، زبان شناسی هسته مجموعه را تشکیل می دهد (چه به لحاظ محتوایی و موضوعی و چه به لحاظ نام گذاری و ساختواژی). هم ازاین روست که این نگارنده اصطلاح های زبان شناسی اجتماعی و زبان شناسی روان شناختی را به برابرنهاد رایج تر آنها ترجیح می دهد. البته هدف از این یادآوری به هیچ روی اغراق در نقش زبان شناسی یا کم اهمیت جلوه دادن رشته های دیگر نیست، چراکه در بسیاری از موارد نیز آن رشته ها هسته میان رشته ای های دیگر به شمار می روند.