تغییرات مراحل نمو و روابط آن با عملکرد و اجزای عملکرد ارقام گندم در شرایط مزرعه

به منظور مطالعه فنولوژی ارقام مختلف گندم و ارتباط آن با عملکرد دانه و اجزای آن، این پژوهش به مدت سه سال زراعی (82-1379) در مزارع تحقیقاتی موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر در کرج به اجرا در آمد. بیست رقم گندم سازگار به اقلیم های زراعی چهار گانه کشور (سرد و معتدل سرد، معتدل، گرم و خشک جنوب، گرم و مرطوب شمال) در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی با سه تکرار مورد مطالعه قرار گرفتند. نتایج نشان داد که ارقام از نظر عملکرد بیولوژیک، عملکرد دانه و اجزاء آن با هم تفاوت های معنی داری داشتند. این تفاوت ها علاوه بر تفاوت های ژنتیکی و سازگاری آنها به اقلیم های مختلف ناشی از تفاوت های فنولوژیک بویژه طول دوره مراحل مختلف نمو نیز بود. ارقام سازگار به اقلیم های سرد و معتدل سرد و معتدل از عملکرد بیولوژیک (به ترتیب 17798 و 17662 کیلو گرم در هکتار) و دانه (به ترتیب 7236 و 7229 کیلو گرم در هکتار) بالاتر برخودار بودند. تفاوت معنی داری بین گروه های مختلف ارقام از نظر شاخص برداشت (3/39- 5/42 درصد) مشاهده نشد. تجزیه همبستگی بین طول مراحل مختلف نموی و اجزای عملکرد نشان داد که در کلیه اقلیم ها، تعداد سنبله در واحد سطح با طول دوره کاشت تا تشکیل سنبلچه انتهایی همبستگی مثبت و با طول دوره طویل شدن سریع ساقه (تشکیل سنبلچه انتهایی تا گرده افشانی) همبستگی منفی داشت. وزن هزار دانه نیز با طول دوره های رویشی و زایشی (کاشت تا ظهور برجستگی دوگانه و کاشت تا گرده افشانی) همبستگی منفی نشان داد. از نتایج این پژوهش نتیجه گیری می شود که با مطالعه تغییرات مراحل نمو در ارقام مختلف گندم و رابطه آن با عملکرد دانه و اجزاء آن در سال ها و مکان های مختلف می توان دلایل سازگاری آنها به شرایط اقلیمی متفاوت را مطالعه و تغییرات عملکرد دانه را تا حد قابل قبولی توضیح داد.