تنوع در طرح معماری باغ های تاریخی شیراز باغ ارم و باغ تخت و باغ جهان نما و باغ دلگشا

به گفته محققان، باغ ارم و تخت و جهان نما و دلگشای شیراز از باغهای قدیمی ایران اند، با سابقه ای دستکم تا پیش از قرن هشتم. این ادعا نشانه اصالت این باغ ها است. اطلاعات و اخبار موجود از وضعیت و ترکیب این با غها تاملی موشکافانه تر در طرح آنها را ممکن کرده است. درک معماری این با غها، که از قدیم یترین نمونه های پابرجا در ایران اند، هم در شناخت باغ ایرانی به طور خاص و هم درشناخت معماری این سرزمین، در دوره مهم پیش از قرن هشتم، موثرو مفید است. این مقاله با تکیه بر اطلاعات موجود (متون و نقشه ها)،درباره چگونگی استقرار و طرح معماری و منظره این با غها گفتگو وبدین ترتیب برخی وجوه اشتراک و افتراق آنها را بازگو می کند. هدف اصلی نگارنده از عرضه این مقاله نمایش اهمیت دقت و موشکافی در شواهد موجود تاریخی برای دستیابی به در سهای ارزنده طراحی معماری است. در این مقاله ضمن معرفی و شناخت چند باغ قدیمی شهر شیراز، تنوع طرح معماری آنها را بررسی می کنیم. انتخاب این با غها بر دو اصل عمده استوار بوده است: اولا از کهن ترین باغ ها باشند و ثانیا اطلاعات لازم برای بحث و گفتگو درباره طرح معماری آنها در دسترس باشد. با به این دو شرط،چهار باغ از با غهای قدیمی شیراز را، که اطلاعات کافی برای گفتگو درباره طرح معماری آنها در اختیار بود، برگزیدیم: باغ ارم و باغ تخت و باغ جهان نما و باغ دلگشا. انتخاب این با غها با پذیرش این دو فرض است: 1) پذیرش ادعای متون بر این که باغ های ارم و تخت و جهان نما و دلگشا از پیش از قرن هشتم بر جامانده اند؛ 2) پذیرش اطلاعات موجود و در دسترس شامل اوضاع فعلی با غها و عکس ها و نقشه های بر جای مانده و متون توصیفی و آنچه این منابع ترکیب نهایی با غهای معرفی میکنند.