آرشیو رقمی و نقش آن در هدایت مدیریت دانش و تسهیم سرمایه های فکری

همگام با ریشه دواندن مراکز حفاظت و اشاعه اسناد در سطوح گوناگون ملی و اجتماعی و فرآورده های فرهنگی، آرشیو به شاهدی ملموس از حافظه شخصی و جمعی تبدیل شده است که مطابق الگوهای فرهنگی، سیاسی و اجتماعی، به تعریف حافظه سازمانی می پردازد. با توجه به نقش تحول یافته آرشیودار در گذر زمان و تحول در آرشیوها، این مراکز تنها مخزنی از داده ها و انبار تاریخی صرف نیستند، بلکه پاره های فرهنگی و ترکیبی از ساختارها و روش ها هستند که در گذرگاه علم، فرهنگ کاربردی، سیاست و از همه با اهمیت تر، فناوری های نوین اطلاعاتی و ارتباطی (ICT) قرار گرفته اند. فناوری های نوین اطلاعاتی و ارتباطی از جوانب گوناگون، آرشیو و نقش و جایگاه آن را در جامعه اطلاعاتی عصر حاضر تحت تاثیر خود قرار داده اند. تحولات سریع و شتابان در چرخه زندگانی اطلاعات و انتشارات علمی به سمت رقمی شدن، دسترسی آسان به اطلاعات، ضرورت ارتباطات علمی و گردش آزاد اطلاعات، به منظور توسعه و پیشرفت و... مسایلی است که دوشادوش و همگام با هم، شالوده ایجاد و گسترش آرشیو رقمی را پی ریزی کرده است. به طوری که آرشیو رقمی به عنوان یکی از مجراهای اصلی برای دسترسی آزاد به اطلاعات علمی، در سطح جهانی، مطرح گردیده و جایگاه ویژه خود را در توسعه و پیشرفت علمی و اقتصادی ملل پیدا کرده است. لذا با توجه به تحول در محمل ها به مدد فناوری های اخیر و تاثیر انکارناپذیر آن ها در ایجاد آرشیوهای رقمی و نیز نقشی که آرشیوهای سنتی و نوین در توسعه و پیشرفت علمی، فرهنگی و اقتصادی جامعه اطلاعاتی بازی می کنند، مقاله حاضر در دو بخش مجزا و در عین حال پیوسته ارایه می گردد. در بخش نخست، به معرفی شکل نوین آرشیوها تحت عنوان آرشیوهای رقمی از نظرگاه های مختلف می پردازیم. آن گاه عواملی را که از فناوری های نوین سرچشمه گرفته و پایه اولیه شکل گیری آرشیو رقمی را پی ریزی کرده اند، در معرض بررسی قرار می دهیم. ویژگی های آرشیو رقمی و چالش های پژوهش درخصوص آرشیو رقمی و رقمی کردن اسناد در نقش حافظه اجتماعی و فرهنگی هر ملت، از مباحث بسیار مهمی است که در این نوشتار در بوته نقد قرار می گیرد. بخش دیگر این نوشتار، به نقش تردیدناپذیر آرشیوها در توسعه و پیشرفت ملی، علمی و اقتصادی، اختصاص دارد. برای پرداختن به این مساله، بار دیگر گریزی می زنیم به نقش بظاهر جدیدی که فناوری های نوین اطلاعاتی و ارتباطی، بر دوش آرشیوها در جامعه اطلاعاتی گذاشته اند و آن هم، نقشی است که آرشیوها در راهبری مدیریت دانش، تسهیم و اشتراک گذاری سرمایه های فکری بازی می کنند.