بررسی تاثیر تغییرات کاربری اراضی بر میزان دبی سیلاب ها با کاربرد فناوری سنجش از دور و سامانه اطلاعات جغرافیایی (GIS) منطقه مورد مطالعه: حوزه آبریز رودخانه مادر سو (پارک ملی گلستان)

سیلاب ها در طبقه بندی های جهانی در زمره مهمترین بلایای طبیعی قرار می گیرند که خسارات مالی، جانی واجتماعی فراوانی را به مناطق تحت تاثیر خود تحمیل می کنند، در دهه های اخیر، به دلیل دخالت های نابه جای انسان ها و مدیریت نادرست آنان در استفاده از سرزمین، شدت و تواتر وقوع این بلای طبیعی افزایش یافته است.
هدف از این تحقیق، تعیین تاثیرتغییرات پوشش گیاهی و نوع کاربری سرزمین که توسط فعالیت های انسانی ایجاد می شود، بر میزان دبی سیلاب ها، از طریق به کارگیری فناوری های نوین سنجش از دور و سامانه اطلاعات جغرافیایی (GIS) است؛ بدین منظور، میزان توان ایجاد سیلاب در اثر مقادیر مختلف بارش در شرایط کاربری اراضی فعلی که حاصل دخالت های انسانی در حوزه آبریز است، با شرایط کاربری منطبق بر توان اکولوژیکی که براساس توان خاک و سرزمین و با توجه به محدودیت های فیزیکی سرزمین است، مورد مقایسه قرار گرفته است. منطقه مورد مطالعه در این تحقیق حوزه آبریز رودخانه مادرسو (دوغ) است که در سال های اخیر، تعداد و شدت سیلاب ها در این منطقه افزایش یافته است. نتایج حاصل از این تحقیق روشن می سازد که در منطقه مورد مطالعه، در صورت تبدیل کاربری اراضی فعلی به کاربری براساس قابلیت منطقه، در سیلاب های ضعیف تا متوسط در حدود70 درصد میزان سیلاب کاهش خواهد یافت، در سیلاب های شدید تا 40 درصد و در سیلاب های بسیار شدید و استثنایی تا میزان 20 درصد در میزان دبی خروجی حوزه کاهش ایجاد خواهد شد.
در این تحقیق اثر اخذ خط مشی های مختلف کاربری اراضی در تشدید سیلاب های سنگین به خصوص هنگامی که خاک خشک است آشکار می گردد. این تاثیر هنگامی که خاک از رطوبت مناسبی برخوردار است و میزان بارندگی زیاد است (با دوره بازگشت های طولانی تر)کاهش می یابد اگرچه همچنان نقش تعدیل کننده خود را در کاهش شدت بارندگی خواهد داشت.
بدیهی است که فاکتورهای فیزیکی و اقلیمی مانند بارش های سنگین و شکل و وسعت حوزه آبخیز در ایجاد سیلاب در منطقه مورد مطالعه دخیل هستند اما فعالیت های انسانی مانند تخریب جنگل ها و مراتع، شیوه های نادرست دامداری و تخصیص نادرست اراضی جهت سکونت، مدیریت ناصحیح منابع طبیعی و احداث زیر بناها و سازه های نامناسب در تشدید اثرات و شدت سیلاب بسیار موثرند.
بدلیل حجم بالای اطلاعات و وسعت منطقه مورد مطالعه و در دسترس نبودن اطلاعات به روز منطقه، از دو ابزار قدرتمند سنجش از دور (RS) و سامانه اطلاعات جغرافیایی (GIS) و همچنین نرم افزارهای تخصصی دیگر، جهت تجزیه و تحلیل و ذخیره اطلاعات و نتایج آنها، بهره فراوان برده شده است.