سنجش برخی محورهای اخلاقی؛ مقایسه دو کتاب تهذیب الاخلاق و جامع السعادات

این مقاله به منظور مقایسه محتوایی دو اثر مهم اخلاقی «تهذیب الاخلاق و تطهیر الاعراق» ابوعلی مسکویه و «جامع السعادات» ملامحمدمهدی نراقی، درباره برخی محورهای اساسی در علم اخلاق، از جمله تفسیر سعادت و خوشبختی تدوین یافته است. تبیین معنای سعادت وابستگی تام به نوع نگرش به جهان و انسان دارد. همچنان که اصل محاسبه نفس و نظارت بر آن، همواره به منزله یکی از ارکان فرآیند تربیت، از سوی عالمان اخلاق توصیه شده است، آنچه در این باره مهم است، روش مندی محافظت و حسابرسی از نفس و دوری گزینی از غفلت می باشد. در مقام ارزیابی شیوه های مطرح در این باره می توان گفت: حکیمان یونانی، و به دنبال آنان ابوعلی مسکویه، از ابزارهای بیرونی مانند دوست و دشمن برای حساب کشی از نفس بهره می برند، اما از منظر عموم عالمان مسلمان اخلاقی، از جمله محقق نراقی مراجعه مستقیم به خود سودمندترین و اثربخش ترین روش محاسبه نفس است.
برای پیشگیری از بیماری های اخلاقی و درمان آنها، که حجم وسیع این دو کتاب ارزشمند را به خود اختصاص داده است، مولفان به راه های عمومی جلوگیری از بیماری های نفسانی و راه های عملی زدودن امراض اخلاقی و بعد عملی آن، یعنی عادت دادن نفس به انجام افعال متناسب با فضایل اخلاقی و یا اشتغال به اعمال متضاد با یک رذیلت اخلاقی توجه کرده اند.