فهرست مطالب

ماهنامه اکتشاف و تولید نفت و گاز
پیاپی 184 (بهمن 1399)

  • تاریخ انتشار: 1399/12/02
  • تعداد عناوین: 11
|
  • سخن نخست
  • سید علی معلمی* صفحه 2
  • محمدجواد بزرگی*، مسعود پرهام، محمدکمال قاسم العسکری صفحات 3-12

    روش های تحلیلی و عددی زیادی برای بررسی پایداری چاه وجود دارد که با توجه به اطلاعات موجود از چاه مورد نظر و عوامل موثر بر ناپایداری آن بررسی و تحلیل می شود. روش المان محدود یکی از روش های عددی در زمینه مهندسی نفت است. انعطاف پذیری در مدل سازی و اعمال شرایط مرزی متنوع باعث شده که این روش یکی از پرکاربردترین روش های عددی به حساب آید. هدف این تحقیق مدل سازی عددی مسئله نا پایداری چاه زاویه دار در میدان نفتی آذر، به منظور محاسبه حد پایین پنجره وزن گل می باشد. با توجه به نتایج حاصله برای حالتی که حفاری چاه در جهت تنش افقی حداکثربا شد، حد پایین پنجره وزن گل pcf89 بدست آمد. همچنین چاه در زاویه انحراف تقریبی 10 درجه در حالت بحرانی قرار گرفت و در صورت حفاری با وزن گل پایین تر از pcf89 این زاویه انحراف زودتر از بقیه قسمت های چاه دچار تغییر شکل گردید. با توجه به نتایج حاصله برای حالتی که حفاری چاه در جهت تنش افقی حداقل باشد، حد پایین پنجره وزن گل pcf3/90 بدست آمد. همچنین چاه در زاویه انحراف تقریبی 90 درجه در حالت بحرانی قرار گرفت و در صورت حفاری با وزن گل پایین تر از pcf3/90 این زاویه انحراف زودتر از بقیه قسمت های چاه دچار حالت پلاستیکی شد. بنابراین حفاری چاه با آزیموت تنش افقی حداکثر وزن گل کمتری می طلبد که این موجب پایین آمدن هزینه حفاری می باشد. این نتیجه با تحلیل انجام شده قبل از مدل سازی تطابق دارد که اشاره به رژیم گسلش معکوس وامتداد لغز دارد و مناسب ترین آزیموت جهت تنش افقی حداکثراست،  زیرا تنش های وارد بر صفحه عمود بر محور چاه کمترین اختلاف را دارند. در این تحقیق با استفاده از داده های حاصل از نمودارهای پتروفیزیکی و همچنین داده های مغزه حفاری و تست های تک محوره و سه محوره، مدل ژیومکانیکی در سازند سروک برای چاه AZAR-D در میدان آذر ساخته شد وپس از ساخت مدل ژیومکانیکی چاه AZAR-D در میدان آذر، با استفاده از نرم افزار المان محدود آباکوس و ساخت مدل سه بعدی متخلخل از سازند سروک، با تغییر زاویه انحراف و امتداد چاه حد پایین پنجره وزن گل بدست آمد.

    کلیدواژگان: پایداری چاه، پنجره ایمن حفاری، مدلسازی عددی، نرمافزارآباکوس، زاویه انحراف، پنجره وزن گل
  • بهاره اشرفی*، مهدی زلقی صفحات 13-22

    یکی از روابط متداول برای پیش بینی تراوایی، معادله ی کارمن کوزنی است که محدودیت های خاصی دارد و برای کاربردهای محیط متخلخل زمین شناسی پیچیده نامناسب است. از آنجا که گلوگاه منافذ توسط رسوبات جامدی بسته می شوند، تراوایی به شدت کاهش می یابد که این پدیده، اثر گلوله ی برفی نام دارد. در این شرایط، تراوایی ممکن است به صفر نزدیک شود ولی تخلخل، چنین کاهشی را تجربه نمی کند. بنابراین رابطه ی خطی کارمن کوزنی نمی تواند این پدیده را شبیه سازی کند.]2[در این مقاله داده های تخلخل تراوایی نمونه های مغزه ی مختلف توسط مدل سیوان آنالیز شده است. رسم نمودار داده های آزمایشگاهی مطابق با معادله ی سیوان، نشان داده است که مقدار تراوایی یک محیط متخلخل واقعی، تابعی قوی از تابع به هم پیوستگی حفرات و فاکتور سیمان شدگی است و ممکن است اختلاف قابل توجهی با رابطه ی تعریف شده توسط کارمن کوزنی (رابطه ی خطی) داشته باشند.6 با توجه به مدل مدنظر و داده های موجود که از سازندی متشکل از ماسه سنگ و کربناته در جنوب شرق ترکیه استخراج شده، نشان داده شده است که مدل سیوان بیشترین حساسیت را به پارامترهای واحد جریانی و کمترین حساسیت را به پارامتر توانی دارد. همچنین با استفاده از روش نموداری وجتانوویچ و همکارانش، تشخیص داده شده است که مدل سیوان توانایی تفسیر داده های واقعی را داشته و مکانیزم های آسیب رسوب سطحی ذرات درجا و تشکیل کیک داخلی و رسوب سطحی ذرات خارجی در سازند وجود داشته است.

    کلیدواژگان: آسیب سازند، تراوایی، مدل سیوان، لوله ی مویین، حفرات سنگ
  • میثم کمالی پور*، سید علی موسوی دهقانی، علی ناصری، سعید عباسی صفحات 23-28

    تزریق آب در محیط متخلخل با هدف ثابت نگه داشتن فشار مخزن، حذف پساب یا بهبود بازیافت تولید هیدروکربن انجام می شود. تشکیل رسوبات معدنی به دلیل ناسازگاری آب تزریق شده با آب سازندی می تواند یکی از معایب فرآیند تزریق آب باشد. محاسبه و تعیین ضریب پراکندگی یون های مختلف آب در مدل سازی فرآیند اختلاط آب های سازندی و تزریقی از جمله موارد مهم و اساسی است که مقدار این پارامتر میزان اختلاط را در فرآیندهای تزریق تعیین می کند. تعیین این پارامتر گاهی اوقات با افزودن برخی ردیاب ها مانند منیزیم در آب تزریقی یا با برخی از ساده سازی ها مانند نادیده گرفتن محیط متخلخل واقعی که فرآیند رسوب گذاری در آن انجام می شود، صورت می پذیرد. این مطالعه، روش آزمایشگاهی ارزیابی ضریب پراکندگی و محاسبات ریاضی محاسبه ی این پارامتر را بهبود بخشیده است. در این تحقیق ضریب پراکندگی با کمک یون های موجود در آب های سازندی و تزریقی در مغزه های همگن محاسبه شده است که دارای این مزیت است که در فرآیند رسوب گذاری اثر نخواهد گذاشت. برای مدل سازی غلظت یون ها در محیط متخلخل، داده های غلظت اندازه گیری شده با کمک دو مدل ریاضی برازش شده اند.

    کلیدواژگان: تزریق آب، رسوب سولفات کلسیم، آب های ناسازگار، مدل سازی ریاضی، ضریب پراکندگی
  • فاطمه ثابتی دونیق*، طیبه خسروی صفحات 29-37

    رخداد نشت، آتش سوزی و انفجار در پالایشگاه ها و پتروشیمی ها، منجر به خسارات جانی و مالی گزافی شده که در سال های اخیر، این حوادث باعث ایجاد رویکرد مدیریت ریسک با هدف شناسایی، ارزیابی و حذف یا کنترل کانون های خطر شده است. در این مطالعه، برای کاهش خطرات و بالابردن ضریب ایمنی تجهیزات و نفرات به مدلسازی پیامدهای ناشی از نشت نفت خام از مخزن ذخیره در یک پایانه نفتی به کمک نرم افزار PHAST پرداخته شده است. بدین منظور، دو سناریو نشت با قطر نشتی 25، 50 و 100 میلی متر و نشت از اتصالات تعریف گردید. پیامدهای ناشی از سناریوهای ذکر شده شامل پخش ماده آتش زا، جت آتش، آتش ناگهانی، آتش استخری و انفجار می باشد. از این میان، پیامد جت آتش با تشعشع 400 کیلووات بر مترمربع و انفجار با موج 19 بار، شدیدترین اثر را دارند. به طوریکه می توانند سبب آسیب به تاسیسات، واحدها و تجهیزات کناری و همچنین مرگ افرادی که در معرض قرار دارند، بشوند. از جمله راهکارهای جلوگیری از ایجاد پیامدهای ذکرشده می توان به نصب دایک برای مخازن ذخیره مایعات اشتعال پذیر، انجام بازرسی های دوره ای و ضخامت سنجی مخازن اشاره کرد.

    کلیدواژگان: مدل سازی حوادث، آنالیز پیامد، مخزن ذخیره نفت خام، سناریو نشتی، نرم افزار PHAST، پایانه نفتی
  • مبحث ویژه
  • الهام فالیان*، فریبا نظری صفحات 38-49
    زمینه و هدف

    اثرات پیامدهای زیست محیطی کسب و کارها در کنار رقابت تنگاتنگ بر سر استفاده از منابع محدود انرژی، موجب شده تا پارادایم استفاده از فناوری اطلاعات سبز و سرمایه گذاری بر روی آن گسترش یابد. پژوهش حاضر با هدف شناسایی و تحلیل روابط متقابل میان شاخص های موانع پذیرش فناوری اطلاعات و ارتباطات با رویکرد دلفی فازی و دیمتل فازی در شرکت پالایش نفت آبادان صورت گرفت.

    روش بررسی

     این پژوهش از نظر هدف کاربردی؛ از نظر روش پژوهش و گردآوری داده ها توصیفی از نوع پیمایشی؛ از نظر ماهیت اکتشافی؛ از لحاظ زمانی مقطعی؛ از لحاظ میزان ژرفایی ژرفانگر؛ از نظر مبنای نوع داده های گردآوری شده از نوع کمی بود روش تحقیق از نوع اکتشافی بود. جامعه آماری شامل 32 نفر از مدیران ارشد و معاونان شرکت پالایش نفت آبادان بودند. ده نفر با روش نمونه گیری هدفمند (از نوع قضاوتی) انتخاب و مورد مصاحبه قرار گرفتند. داده ها در دو گام، به وسیله تکنیک     تصمیم گیری چند شاخصه (دلفی فازی) و دیمتل فازی با نرم افزار پی.ال.اس و اکسل مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت.

    یافته ها

    12 شاخص وارد شده به دلفی طی سه مرحله به 8 شاخص تقلیل یافت. نتایج تحقیق نشان داد که شاخص بودجه کافی سازمان برای استقرار فناوری اطلاعات سبز، تدارکات کافی و سودمندی درک شده از فناوری اطلاعات سبز  به ترتیب دارای شدت اثر خالص بیشتر و تاثیرگذاری بیشتر بر سایر شاخص ها هستند.

    بحث و نتیجه گیری

    بر اساس یافته های این پژوهش در حوزه پذیرش فناوری اطلاعات سبز در شرکت پالایش نفت آبادان شاخص بودجه کافی سازمان برای استقرار فناوری اطلاعات سبز و تدارکات کافی و سودمندی درک شده از فناوری اطلاعات سبز با شدت اثر بالا از دستاوردهای مهم محسوب شده و به عرصه علم پذیرش فناوری اطلاعات سبز این نکات و دستاوردهای جدید افزوده شد.

    کلیدواژگان: فناوری اطلاعات سبز، پذیرش فناوری، شاخص، تصمیم گیری چندشاخصه
  • ویدا ورهرامی*، سید عبدالله رضوی، کتایون یاوری مهر صفحات 50-57

    به دلیل وابستگی بودجه به درآمدهای نفتی، هرگونه نوسان در قیمت های جهانی نفت اختلال شدیدی در برنامه های توسعه، زیرساخت ها و برنامه های سالانه ی این قبیل کشورها(کشورهای صادرکننده ی نفت) به وجود می آورد که در بلندمدت منجر به بروز مشکلات اساسی خواهد شد.لذا تعیین قیمت فروش مناسب از نکاتمهم برای هر کشور و دولت دارنده ی نفت است. با نگاه کردن به قیمت نفت خام طی سال های اخیر در می یابیم که قیمت نفت دارای نوسانات بسیار بوده، پس بسیار مهم است که عوامل موثر بر رفتار قیمت نفت خام بررسی شود. در تحقیق حاضر با استفاده از مدل گارچ چندمتغیره در بازه ی زمانی سال های 2010 تا 2019 میلادی به بررسی عوامل تاثیرگذار بر قیمت نفت پرداخته شده است.نتایج حاصل نشان می دهد که علاوه بر نقش بورس های نفتی در قیمت نفت،عوامل دیگری از جمله شاخص دلار، موقعیت های خرید و فروش، کیفیت نفت خام، ساختار زمانی بازار و همین طور نوع نفت در قیمت تاثیرگذار است.تاثیر عواملی از جمله کیفیت نفت، شاخص بازار سرمایه، ساختار زمانی و موقعیت های خرید و فروش بر قیمت نفت خام مثبت است و عواملی نظیر شاخص دلار، نفت خام های رقیب، دارای تاثیر منفی بر قیمت نفت خام هستند.

    کلیدواژگان: قیمت نفت خام، بورس های نفتی، بازار شمال غرب اروپا، مدل گارچ چندمتغیره
  • علی فکور* صفحات 58-62

    با شیوع ویروس کرونا [1] از اواخر سال 2019 میلادی همه ی فعالیت های اقتصادی در دنیا از جمله بخش های تولیدی تحت تاثیر قرار گرفت. به طوریکه با توجه به این شرایط و کاهش شدید تقاضای موثر، بنگاه ها مجبور به تعدیل نیروهای خود شدند. با افزایش همه گیری این بیماری در کنار بروز حوادث ژیوپلتیک و کاهش رشد اقتصادی کشورهای عمده مصرف کننده نفت، میزان تقاضای نفت در جهان نیز به شدت کاهش پیدا کرد. این موضوع باعث آسیب به بخش های بالادستی و  بازارهای بین المللی صنایع نفتی شد. همچنین بدلیل عدم وجود توازن در عرضه و تقاضا در بازار جهانی نفت، قیمت نفت به شدت کاهش یافت. در ماه سپتامبر سال 2019 و پس از حمله پهپادها به تاسیسات پالایشگاهی آرامکو قیمت نفت کمی افزایش پیدا کرد. اوایل سال 2019 نیز ناامنی و حمله به تانکرهای نفت در تنگه هرمز عامل عمده نوسان قیمت نفت بود. با توجه به موارد گفته شده، عمده عامل تاثیر گذار بر روند فعالیت های بالادستی و نوسانات بازار نفت در سال 2020، شیوع گسترده بیماری کرونا بوده است. در این مقاله عملکرد فعالیت های بازار نفت در چین در سایه بیماری کرونا بررسی می شود و میزان تاثیرگذاری این بیماری بر اقتصاد مدنظر است.

    کلیدواژگان: ویروس کرونا، صنایع بالادستی، تولید نفت، بازار نفت
  • کیوان طریقتی*، عباس نادری فر، غلامرضا پازوکی، حامد صداقت زادگان اصفهانی صفحات 63-68

    حلال های اتکتیک عمیق[1] تحت عنوان گروه حلال های جدید سبز و پایدار درخصوص جداسازی و خالص سازی مواد و محصولات در فرآیندهای استخراج مورد توجه مجامع علمی فراوانی قرار گرفته است. تا کنون حلال های آلی فرار و مایعات یونی در این زمینه مورد استفاده قرار می گرفتند درحالیکه این حلال ها در شرایط عملیاتی خواص فیزیکی و شیمیایی بسیار مطلوبی را از خود نشان داده اند که با مایعات یونی برابر تقریبا یکسان است، خواصی نظیر فشار بخار کم، حفظ حالت فیزیکی مایع در دامنه ی دمایی وسیع، پایداری حرارتی بالا، اشتعال پذیری پایین و قابلیت حلالیت بالا، هزینه ی پایین مواد اولیه مورد نیاز جهت سنتز این دسته از حلال را به اشتراک می گذارند.حلال های اتکتیک پایین بدلیل داشتن خواص فیزیکی بسیار مطلوب، جایگزین مناسبی برای حلالهای مایعات یونی هستند و در زمینه های متفاوتی نظیر سنتز مواد شیمیایی، بیوشیمی، فرآیند های جداسازی و خالص سازی، الکتروشیمی، کاتالیست و غیره بسیار مورد استفاده و توجه قرار گرفته اند. در این مقاله به بررسی کاربرد های این حلال های نوظهور اتکتیک عمیق در فرآیندهای جداسازی در صنعت نفت و گاز مانند حذف ترکیبات کوگرد دار، شیرین سازی گاز طبیعی و غیره پرداخته می شود.

    کلیدواژگان: حلا ل های اتکتیک، فرآیندهای جداسازی، حلا ل های فرار
  • عنایت الله طاهرزاده* صفحات 69-77
  • مروری