نشریه قرآنی کوثر
پیاپی 67 (پاییز و زمستان 1399)

همان‌طور که هر انسان مذهبی بر اساس باورهای اعتقادی برخاسته از کتاب مقدس خود، پیش‌فرض‌ها، اصول و اهدافی برای زندگی خویش برمی‌گزیند شهید سلیمانی نیز بر اساس قرآن کریم، مبانی اعتقادی داشت که پیش‌فرض حرکت او در زندگی بود و به صورت اصول حاکم در رفتار و گفتار و مسیر عملی او تجلی می‌یافت.ازجمله: ایمان‌مندی به خدا و قرآن و نوبت، ولایت مداری، دوستی اهل‌بیت(ع)، بصیرت‌مندی و ثبات قدم،‌دشمنی با دشمنان خدا (تبری) و دوستی با دوستان خدا (تولی)، جهاد با ستمکاران متجاوز، دفاع از مظلومان ، که همگی بر اساس آیات قرآن شکل‌گرفته بود.این نوشتار آیاتی که این باورها را در شهید قاسم سلیمانی به وجود آورد و مبانی و اصول زندگی این سردار سرافراز شد را بیان می‌کنیم تا دریابیم که چگونه فردیت شهید سلیمانی به مکتب شهید سلیمانی تبدیل‌شده و قابل الگو گیری برای دیگران است.

هر محققی برای آشنا کردن جوانان با  نهج البلاغه این کتاب پر فروغ، شیوه‌ای ویژه داشته است. نگارنده جویای شیوه ای نوین  برای انس وفهم مطلوب  جوانان از نهج البلاغه بوده  از این رو به ترجمه و شرحی  جدید از نهج البلاغه پرداخته است. ومطالعه حکمت ها و خطبه های نهج البلاغه را با شرحی روان و فشرده  اسان کرده ودشواری های فهم آموزه های  آن را بر طرف ساخته است و نکات ناب نهج البلاغه از تفسیر،تاریخ، سیاست، عرفان، اخلاق و الهیات را پیش روی علاقمندان قرار داده است.

از موضوعات مهم قرآنی که توجه دانشمندان بسیار از جمله مستشرقان و اسلام شناسان را به خود جلب کرده و آن را از زمره مهم‌ترین مدخل‌های کتب و دایره‌المعارف‌های مطرح دنیا تبدیل کرده است. شخصیت «حضرت فاطمه زهراء(سلام الله علیها)» و آیات مرتبط با او می‌باشد. فاطمه زهراء(سلام الله علیها) در قرآن و احادیث نبوی(ص) و روایات معصومین(علیهم السلام) از جایگاه و منزلت ممتاز و به خصوصی برخوردار است. در این پژوهش به طرح پیشینه فاطمه شناسی مستشرقان و سبک آن‌ها در پردازش به این شخصیت و سپس طرح نظرات مستشرقان در شخصیت‌پردازی و  بررسی و نقد دیدگاه‌های فاطمه شناسی مستشرقان و شیعه شناسان معاصر با  تحلیل معناشناسی انطباقی و گونه شناسی روایات تفسیری پیرامون آیات متعدد‌ قرآن مرتبط با حضرت فاطمه زهراء(س) و مکتبی که معرف اوست پرداخته‌شده است. ازجمله برآیندهای مهم این پژوهش علاوه بر طرح سبک فاطمه شناسی مستشرقان  و آثار و عوارض آن‌ها  دست‌یابی به نقاط قوت و ضعف دیدگاه مستشرقان  پیرامون  مقام و منزلت «حضرت فاطمه زهراء(سلام الله علیها) » در قرآن و روایات و ارایه مصادیق تطبیقی  و گونه شناسی روایی آیات متعدد قرآن که پیرامون حضرت فاطمه زهراء(س)  می‌باشد است.

همزیستی مسالمت‌آمیز در فقه مبتنی است بر مستندات قرآنی، مستندات روایی و مستندات عقلی. مستندات قرآنی همزیستی مسالمت‌آمیز مبتنی بر آیاتی است که به همزیستی مسالمت‌آمیز اشاره‌کرده‌اند. این دسته از آیات بر محورهای زیر تاکید دارند: 1. نفی نژادپرستی؛ 2. تصدیق پیامبران و کتاب‌های آسمانی؛ 3. اشاره به نقاط مشترک بین دین اسلام و اهل کتاب؛ 4. گفت‌و‌گوی مسالمت‌آمیز؛ 5. ممنوعیت دشنام دادن؛ 6. آزادی عقیده؛ 7. نیکی کردن به دیگران؛ 8. دستور صلح با کفار غیرمعاند.
مستندات روایی همزیستی مسالمت‌آمیز عبارت است از: 1. مهرورزی به همه‌ی مردم؛ 2. وفای به عهد؛ 3. نفی قومیت‌گرایی؛ 4. رعایت عدالت؛ 5. رعایت اصول اخلاقی در مواجهه با اقلیت‌های اهل کتاب. دلیل عقلی همزیستی مسالمت‌آمیز این است که دین اسلام وقتی حتی برای هدایت و ارشاد انسان‌ها، اجبار و اکراه را روا نمی‌دارد به طریق اولی در مسایل دیگر مروج همزیستی مسالمت‌آمیز می‌باشد. البته برای همزیستی مسالمت‌آمیز با غیرمسلمانان در قرآن کریم حد و مرزهایی بیان‌شده است که عبارت‌اند از: 1. پیروی نکردن از کفار؛ 2. نپذیرفتن ولایت کفار؛ 3. عدم اعتماد به کفار. این تحقیق بر اساس روش توصیفی تحلیلی تنظیم‌شده است.

موضوع این پژوهش" تحلیل تطبیقی الگوی قرآنی تربیت حضرت زهرا (س) با تکیه بر آراء تفسیری علامه مصباح یزدی" است. پردازش به این موضوع نیازمند طرح موثرترین و کارآمدترین شیوه‌ی تربیتی قرآن یعنی« ارایه الگوهای شایسته» است، « ارایه الگوهای شایسته» برای تربیت و تزکیت انسان حایز اهمیت است. شیوه‌ی تربیتی الگو دهی، تاثیری خاص بر نگرش و منش رفتاری انسان ها می‌گذارد؛ انتخاب یک الگوی جامع و راستین درگرو شناخت و آگاهی مصادیق کمال؛ شناخت مصداق کامل؛ شناخت حد و مرز لیاقت‌ها است. قرآن، رسول‌الله(ص) را الگوی شایسته و اسوه حسنه مومنان راستین معرفی کرده است و فاطمه زهراء(س)، استمرار اسوه حسنه است و این رمز و راز سیره‌ی الگویی فاطمه برای همه امامان از نسل او است. سیره قرآنی حضرت صدیقه طاهره(علیهاالسلام) الگوی جاودانه‌ای برای همه عصرها و نسل‌ها است که موجب اصلاح، تغییر و تحول فکری و اندیشه‌ای و رفتاری مخاطبان می‌شود. دست آورد این پژوهش در سه بخش شامل تبیین مبانی تربیتی شکل‌گیری شخصیت الگو و تبیین شیوه ی  تربیتی الگو پذیری و  عوامل موثر در شکل‌گیری شخصیت فاطمه(علیهاالسلام) و تطبیق مصداقی شیوه ی تربیتی الگو پذیری از شخصیت حضرت زهرا (س)از دیدگاه تفسیری علامه مصباح یزدی است.

ساختار شناختی از مباحث مهم در امر آموزش می‌باشد و بررسی چگونگی کارکرد آن و آموزش بر اساس سازوکار ساختار شناختی می‌تواند باعث دسترسی به موفقیت‌های زیادی در راستای آموزش باشد. به این منظور مراجعه به منابعی مانند قرآن کریم که در امر آموزش سابقه طولانی و موفق داشته‌اند می‌تواند در این امر کمک‌کننده باشد. قرآن در جنبه‌های مختلفی، از خصوصیات ساختار شناختی برای آموزش‌های خود استفاده می‌کند که یکی از آن‌ها استفاده از تمثیل‌های قرآنی است. پژوهش حاضر درصدد است با تامل در مثال‌های قرآنی با روش تحلیلی توصیفی، چگونگی کارکردهای ساختار شناختی مثال‌های قرآنی را مورد بررسی قرار دهد. یافته‌های این پژوهش نشان می‌دهد، از راهبردهای آموزشی قرآن کریم در استفاده از مثال، 1- استفاده از عناصر تمثیلی کاملا تجربه شده و در دسترس زندگی متعلمان 2- انتخاب خوب مثال با ممثل خود، 3- استفاده بسیار زیاد از تشابه و قیاس در مثال‌های قرآنی، است؛ که این خصوصیات، مثال‌های قرآنی را مناسب آموزش معنی‌دار، موثر و پایدار طبق ساختار ذهنی انسان کرده است. به علاوه استفاده بسیار زیاد قرآن از مثل، باعث می‌شود که ناخودآگاه ساختار شناختی مخاطبان قرآن بعد از مدتی که به صورت طولانی از قرآن استفاده می‌کنند قالب‌های مثال قرآنی را به خود بگیرد؛ یعنی قدرت شبیه‌سازی، قیاس سازی، انطباق منطقی مثال با ممثل‌هایی که منطبق با ساختار شناختی ذهن انسان است را پیدا کند؛ و طبق الگوی آموزش بدیعه پردازی، این‌ها همه مخاطبان قرآن را به سمت خلاقیت بیشتر فکری حرکت می‌دهد.

سبک زندگی اسلامی(حیات طیبه) از جمله موضوع‌های اساسی است که پژوهش در آن از حساسیت ویژه‌ای برخوردار است،  این مقاله به اصول و مبانی سبک زندگی اسلامی و ویژگی‌ها، شاخصه‌های انسان متعالی ، وجه تمایز و امتیاز سبک زندگی اسلامی با دیگر روش‌های زندگی و نیز ماهیت و غایت آن و نقش انسان‌شناسی و جهان‌بینی و هدف زندگی در سبک زندگی پرداخته است. هر مکتب و مذهبی، سبک زندگی برای بشریت ارایه می‌دهد و مدعی است، جامعه مطلوب و زندگی سالم در نتیجه پیروی از روش زندگی اوست که آنان ارایه می‌نمایند. حقیقت این است وقتی سخن از سبک زندگی اسلامی و حیات طیبه به میان می‌آید، دو امر به ذهن تداعی می‌کند. به عبارتی گزاره حاکی از سبک زندگی اسلامی(حیات طیبه) متضمن دو گزاره دیگر هم هست:الف) وضع موجود جوامع بشری دچار آسیب‌ها و آفت‌زده سبک زندگی غیر اسلامی است. ب) چیستی و چگونگی سبک زندگی اسلامی و دیگری امکان حصول به این سبک زندگی است.ازآنجاکه یافته‌ها حاکی از آن است که ایمان و عمل صالح، ملاک و معیار اساسی سبک زندگی اسلامی است.در این پژوهش تلاش شده است ،سبک زندگی اسلامی(از منظر قرآن و روایات) موردبررسی قرار گیرد.