فصلنامه فرهنگ پویا
پیاپی 45 (زمستان 1399)

تولد و دوران کودکی
آیت‌الله محمدتقی مصباح یزدی، یازدهم بهمن‌ماه1313، برابر با بیست پنجم شوال1353ق، در دامان پرمهر خانواده‌ای بسیار متدین و مذهبی در شهر یزد به دنیا آمد.
پدر و مادر علامه، زندگی خود را در منزل موروثی مادر ایشان به سختی می‌گذراندند. با این همه این خانواده‌ی بسیار مذهبی و شیفته‌ی اهل بیت(علیهم السلام) در آن دوران خفقان رضاخانی- که برپا کردن مراسم عزاداری مطلقا ممنوع بود- شب‌های محرم در زیرزمین منزل، مجلس توسل و عزاداری برگزار می‌کردند و شب‌های جمعه مراسم قرایت دعای کمیل و ذکر حدیث و صبح هر جمعه نیز مراسم قرایت دعای ندبه برقرار بود؛ به طوری که پدر، دعای ندبه را حفظ شده بود و آن را از بر می‌خواند...

در سال1313، درست 13سال پس از تاسیس حوزه علمیه قم توسط آیت‌الله حاج‌شیخ‌عبدالکریم حایری یزدی، در روز تولد پیامبر اکرم…، گهواره شهر یزد، گوهر دیگری را در آغوش گرفت که می‌رفت در حساس‌ترین مقطع تاریخی این حوزه علمیه، نگهبان و مبلغ آموزه‌های علمای سلف و آرمان‌های انقلابی باشد که بزرگ‌ترین دستاورد این حوزه مقدسه است و از فیضیه تا موسسه امام خمینی(ره) مسیری بگشاید که عقلانیت با معنویت و دیانت با سیاست را درهم آمیزد، آیت‌الله مصباح یزدی چون دیگر طلاب و فضلای حوزه در مقابل اساتید به نام روزگار خود و مراجع عظیم‌الشان زانوی ادب زد. اما حوزه علمیه قم او را شاگرد و وارث اخلاق، افکار و اندیشه‌های سه شخصیت کم‌نظیر در تاریخ حوزه‌های تشیع یعنی امام خمینی(ره)، علامه طباطبایی و آیت‌الله بهجت می‌داند. او در طی سال‌های سخت و پرحادثه در کنار تهذیب و تحصیل با نحله‌های فکری و سیاسی آشنا شد و مرزهای اسلام اصیل را با مکاتب دیگر به خوبی شناخت...

اشاره: آیت‌الله غلامرضا فیاضی استاد سطوح عالی فقه، اصول، تفسیر و فلسفه در حوزه علمیه قم، عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، عضو هییت رییسه موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره) و نماینده منتخب مردم استان خراسان شمالی در مجلس خبرگان رهبری، از جمله افرادی است که سال‌ها با علامه محمدتقی مصباح یزدی مانوس بوده و از محضر آن عالم رحیل کسب فیض کرده است. علم و تواضع دو خصلت برجسته این استاد برجسته علوم عقلی حوزه های علمیه است. در مصاحبه با ایشان ‌این دو خصلت را بیش از پیش احساس کردیم. گفتگو با یکی از برجسته‌ترین شاگردان ایشان، امری بایسته و ضروری به نظر می‌رسید که این مهم در صبح یکی از روزهای پایانی دی‌ماه و در طبقه دوم موسسه امام خمینی محقق شد. برخورد فروتنانه و صمیمی ایشان، پرسش‌های ما و پاسخ‌های ایشان را خواندنی کرد...

اشاره: دکتر محمد فنائی اشکوری در سال1340 در اشکور رودسر متولد شد. وی پس از گذراندن تحصیلات کلاسیک در سال1359 وارد حوزه علمیه قم شد و تا سال1370 دروس سطح و خارج فقه و اصول و نیز متون فلسفه و عرفان اسلامی را نزد  آیت‌الله  انصاری شیرازی،  آیت‌الله  حسن‌زاده آملی،  آیت‌الله  جوادی آملی و  آیت‌الله  مصباح یزدی آموخت. وی در 1371 وارد دانشگاه مک‌گیل کانادا شد و موفق به اخذ کارشناسی ارشد در فلسفه تطبیقی و مدرک دکتری در رشته فلسفه دین گردید. وی پس از بازگشت به ایران در موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) به تدریس و پژوهش پرداخت. فنائی اشکوری تاکنون بیش از 50کتاب و مقاله در نشریات داخلی و خارجی منتشر نموده و در کنفرانس‌های بین‌المللی مختلفی (از جمله در دانشگاه‌های آمریکا، کانادا، انگلستان، ایتالیا، اتریش، سوئد، یونان، اسلونی، لبنان، اندونزی و …) در زمینه‌های فلسفه، عرفان و دین به ارائه مقاله و سخنرانی پرداخته است. وی در حال حاضر با رتبه استادی عضو هیئت‌ علمی‌گروه فلسفه موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی می‌باشد. آن‌چه پیش‌رو دارید مصاحبه نشریه پویا با دکتر فنایی اشکوری درباره شخصیت و ویژگی‌های حضرت علامه مصباح یزدی است...

نگاه علامه مصباح به پیش‌نیازهای قرار گرفتن دانش‌آموختگان حوزوی درجایگاه نظریه‌پردازی در تخصص‌های اسلامی یکی از ابعاد شخصیتی علامه مصباح که در پیام تسلیت امام خامنه‌ای به مناسبت رحلت ایشان صادر شده بود، بعد فقاهتی ایشان است. از این‌رو بر آن شدیم برای تبیین این بعد، از محضر آیت‌الله  کعبی استفاده کنیم.  آیت‌الله کعبی عضو جامعه مدرسین و نایب رییس مجلس خبرگان رهبری و یکی از اساتید برجسته درس خارج فقه و اصول حوزه علمیه قم می‌باشد.

آیت‌الله شب زنده دار از فقهای برجسته و عضو جامعه محترم مدرسین و عضو شورای نگهبان از شخصیت‌هایی است که از محضر علامه مصباح استفاده کرده و به مقام شاگردی ایشان مفتخر بوده است. ایشان در این ارتباط  خاص، خوشه‌های معرفتی زیادی چیده و در سخنرانی خود که به مناسبت ارتحال معظم له داشته‌اند به مخاطبان خود تقدیم کرده‌اند. ما نیز وظیفه خویش دانستیم که این نکات آموزنده را به شما عزیزان منتقل کنیم.

فقه و فقاهت، از جمله توصیفاتی است که امام خامنه‌ای و مراجع معظم و دیگر علمای بزرگ در پیام‌های تسلیت خود در پی رحلت علامه مصباح یزدی(ره) ذکر کرده‌اند. از آن‌جا که این بعد علمی حضرت علامه مورد غفلت واقع شده و کمتر بدان پرداخته شده است، بر آن شدیم با یکی از اساتید فقه حوزه و شاگردان برجسته ایشان؛ حضرت آیت‌الله محسن اراکی؛ دبیر کل سابق مجمع تقریب مذاهب اسلامی و عضو مجلس خبرگان رهبری و جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، گفتگویی داشته باشیم.

آیت‌الله سیدمحمدرضا مدرسی از اساتید درس خارج فقه و اصول و از فقهای شورای نگهبان می‌باشند. همراهی طولانی ایشان با حضرت علامه مصباح، ما را بر آن داشت که بیانات ایشان را که در مراسم بزرگداشت علامه ایراد شده بود، به محضر خوانندگان عزیز تقدیم کنیم.

از جمله عناوینی که حضرت امام خامنه‌ای در پیام تسلیتشان به مناسبت رحلت علامه مصباح به کار بردند عنوان معلم بزرگ بود. ایشان از همان دوران جوانی به مقام معلمی دست یافته بود و از دروس ابتدایی تا سطوح عالی حوزه، در رشته‌های فقه، اصول، فلسفه، کلام و تفسیر قرآن شاگردان بسیاری را تربیت کردند. میراث بزرگی که راه این معلم بزرگ را استمرار خواهد بخشید.یم کرده‌اند. ما نیز وظیفه خویش دانستیم که این نکات آموزنده را به شما عزیزان منتقل کنیم.

حجت الاسلام و المسلمین میرسپاه عضو هیات علمی و استادیار موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی ره و از شاگردان برجسته علامه مصباح می باشد و سال ها از دفتر همکاری حوزه و دانشگاه تا تدریس در رشته های مختلف و همکاری علمی در کتب و مقالات گوناگون نقش بسزایی داشته است. با توجه به ارتباط مستمر پنجاه ساله ایشان با استاد علامه مصباح یزدی از ایشان خواستیم تا خاطرات خود را برای خوانندگان محترم نشریه پویا بیان کنند.

 آیت‌الله محمود رجبی از شاگردان برجسته علامه مصباح و عضو هیات علمی و استاد تمام موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) می باشند. ایشان در سال های متمادی به تحقیق و پژوهش مشغول بوده و تا به امروز، خدمات علمی و فرهنگی بسیاری از خود برجای نهاده است. او علاوه بر بارها تدریس متون درسی فقه و اصول در حوزه با تدریس تفسیر و علوم قرآن، جامعه شناسی اسلامی و نظام تفکر دینی در مراکز آموزش عالی حوزه و دانشگاه برای طلاب، دانشجویان، دبیران و اساتید دانشگاه، شاگردان فراوانی را تربیت کرده است. ایشان با توجه به رشته تحصیلی خود در موسسه در راه حق (جامعه ‏شناسی) و مطالعات و تحقیقات فراوان در علوم قرآنی و تفسیر، سال ها به تدریس در آن دو موسسه و نیز دانشگاه‏های تهران، شهید بهشتی، علامه طباطبایی، آزاد و مرکز تربیت معلم آموزش و پرورش در رشته‏های جامعه ‏شناسی، علوم قرآنی و تفسیر اشتغال داشته است. تهیه متون و منابع درسی در دو رشته «تفسیر و علوم قرآن» و «جامعه ‏شناسی» نیز یکی دیگر از فعالیت های چشمگیر ایشان است و از این رهگذر کتاب های متعددی را تالیف کرده که از آن جمله می‏توان «روش تفسیر قرآن»، «شناخت قرآن»، «اعجاز قرآن»، «انسان ‏شناسی» منطق فهم قرآن، چند درس درباره ایدیولوژی اسلامی، چند درس پیرامون شناخت قرآن یاد کرد. همچنین می‌توان از کتاب «قرآن ‏شناسی» - که حاصل تلاش ایشان در تحقیق و تدوین درس های استاد مصباح یزدی می‏باشد - را نام برد او همچنین کتاب های «درآمدی به جامعه ‏شناسی اسلامی»، «تاریخچه جامعه‏شناسی»، «مبانی جامعه ‏شناسی» و «تاریخ تفکرات اجتماعی» را در قلمرو علوم اجتماعی به رشته تحریر درآورده است. ایشان در زمینه ترجمه نیز کتاب «عوامل ضعف المسلمین» نوشته سمیح عاطف الزین را به فارسی ترجمه کرده است. و کتاب های روش تفسیر و انسان شناسی ایشان به زبان های عربی و اردو ترجمه شده است. این استاد برجسته حوزه نزدیک به 30 مقاله علمی در مجلات علمی- پژوهشی وعلمی ترویجی و کنفرانس های ملی و بین‌‌المللی ارایه کرده است. حجت الاسلام والمسلمین محمود رجبی از موسسان دفتر همکاری حوزه و دانشگاه و مسوول گروه علوم اجتماعی این دفتر است، وی همچنین ضمن عضویت در شورای عالی بررسی متون درسی دانشگاه‏ها، معاونت پژوهشی موسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی(ره) را نیز بر عهده دارد. وی در طی سال های تحقیق و تدریس خود به عنوان مدیر گروه علمی برتر، پژوهشگر برتر استان، استاد نمونه و پژوهشگر نمونه انتخاب شدند. مبارزه با اندیشه‌های التقاطی و الحادی گروهک منافقین و کمونیست‌ها در سالهای 1358 تا 1361 و حضور در جبهه‌های حق علیه باطل در دوران دفاع مقدس بخشی دیگر از فعالیت‌استاد آیت الله محمود رجبی است. ایشان هم اکنون از اعضای جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، عضو شورای عالی حوزه های علمیه، عضو هیات امنای دانشگاه قم و قایم مقام آیت‌الله مصباح(رضوان‌الله علیه) در موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی است. برغم پرکاری و اشتغالات زیادی که دارند متواضعانه مصاحبه با نشریه پویا را پذیرفتند و نکاتی بسیار جالب و شنیدنی برای خوانندگان عزیز بیان کردند. در طی این مصاحبه  آن چه بیش از هر چیز، توجه ما را جلب کرد تواضع و فروتنی، رعایت ادب، وقار، ساده زیستی و نکته سنجی ایشان بود.

از ویژگی‌های بارز علامه مصباح روشنفکری دینی آن بزرگوار بود. ارتباط با پیروان ادیان بزرگ را می‌تواند از نمونه‌های این ویژگی برشمرد. علامه مصباح نه تنها خود در صدد برقراری ارتباط با پیروان بزرگ بودند، بلکه گروه‌های مختلفی از شاگردان و دانش‌آموختگان موسسه را به مراکز علمی و دانشگاهی آمریکا، اروپا و آسیا فرستادند تا از نزدیک و بدون واسطه با این ادیان آشنا شوند.

اثری که حاوی شاخه‌های زرین دانش بشری باشد دایرهالمعارف یا دانشنامه نامیده می‌شود، که علاوه بر صحت و جامعیت، می‌تواند به عنوان مرجعی معتبر دانش و اطلاعات موجه را در دسترس مخاطبان قرار دهد. با توجه به نقش اساسی انتقال معارف اسلامی در رشد و گسترش فرهنگ دینی اسلام، اهمیت وجود اثری جامع امری غیرقابل تردید است تامین این هدف تنها به وسیله دایره المعارفی در علوم عقلی اسلامی صورت می‌گیرد که در مهد اسلام به نگارش درآمده باشد. در راستای تحقق این هدف به همت آیت‌الله مصباح تهیه دایره المعارف شخصی علوم عقلی اسلامی، در دستور کار موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) قرار گرفت. نوشته حاضر گزارشی است از نحوه‌ی تاسیس و فعالیت‌های انجام شده در مرکز پژوهشی دایره المعارف علوم عقلی اسلامی موسسه تا خوانندگان عزیز با یکی دیگر از اثرات ماندگار حضرت علامه آشنا شوند.

با توجه به ضرورت ارایه مستدل و جامع منظومه نظری و کاربردی اسلام ناب محمدی… به منظور تامین نیازهای نظام و جامعه اسلامی و ترویج اندیشه‌ها و معارف بنیادین اسلامی و علوم انسانی اسلامی، برای اقشار گوناگون در گستره ملی و بین‌المللی به ویژه دانشجویان و اقشار مستعد و تاثیرگذار، مرکز آموزش اندیشه‌های بنیادین(مآب) زیر نظر موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) به ریاست حضرت آیت الله مصباح یزدی(ره) در سال 1375 تاسیس گردید...

یکی از برکات موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) تاسیس مرکزی برای ارایه‌ی مشاوره به جامعه و راهنمایی آن برای حل مشکلاتشان بود. این احساس نیاز بر اساس تاکید فراوان حضرت علامه‌مصباح رضوان‌الله علیه نسبت به نیاز جامعه به مشاوره روان‌شناسانه‌‌ی اسلامی، صورت پذیرفته بود. بر همین اساس مرکز مشاوره ماوا تاسیس شد...

مدتی است با جداسازی علوم «انسانی» از «اسلام» و نفی علم اقتصاد اسلامی و امثال آن، نسبت به اسلامی شدن علوم انسانی تردیدافکنی شد. از آن‌جا که یکی از چالش‌های مهم در مباحث مربوط به علوم انسانی، عدم‌شفافیت در تعاریف و روشن نبودن معانی مورد اراده آن‌هاست، ضروری است برای آگاهی همگان نگاهی به اهداف و معانی مربوط به علوم انسانی اسلامی داشته باشیم. این نوشتار برگرفته از پیش‌گفتار کتاب «مبانی علوم انسانی اسلامی از دیدگاه آیت‌الله مصباح یزدی» است که توسط جمعی از نویسندگان و شاگردان حضرت علامه به رشته تحریر در آمده است...

علوم انسانی به شناخت انسان و توصیف و تبیین و تفسیر پدیده‌های فردی و اجتماعی (از آن جهت که انسانی‌اند، نه از جهت فیزیکی و زیستی)، و جهت‌بخشی به افعال و انفعالات انسانی می‌پردازند. این علوم، در اندیشه علامه مصباح، زمانی اسلامی‌اند، که ویژگی اصلی آن‌ها یعنی مبانی آن‌ها؛ مبانی هستی‌شناسی، معرفت‌شناسی، انسان‌شناسی، روش‌شناسی، اهداف و منابع آن‌ها در توافق و سازگاری با اسلام باشد. موضوع اساسی در علوم انسانی اسلامی، پذیرش روح و نفس مجرد و روش صحیح در اسلامی‌سازی پذیرش ترکیب روش عقلی، نقلی، شهودی و تجربی در شناخت، توصیف و تفسیر پدیده‌های انسانی است و هدف در اسلامی‌سازی علوم انسانی قرب خدا و نیل به کمالات فردی و اجتماعی است. این نوشتار در نظر دارد به روش توصیفی تحلیلی مولفه‌های کلیدی و اصلی علوم انسانی اسلامی را در سه رکن موضوع، روش و هدف، بر مبنای اندیشه علامه مصباح تبیین کند...

برای تولید علوم انسانی اسلامی و در واقع اسلامی‌سازی علوم انسانی باید اقداماتی انجام داد. اما چگونه می‌توان این اقدامات را دسته‌بندی و تنظیم کرد که محصول درست و قابل قبولی را نتیجه دهد؟ این مقاله در بیان همین نکته است که طبق دیدگاه علامه مصباح یزدی(ره) باید گام‌هایی را به ترتیب برداشت تا بتوان علوم انسانی اسلامی را سامان داد...

در یک سده گذشته ما با پروژه‌ای با عنوان روشنفکری دینی مواجه بوده‌ایم که در فضای علمی، فرهنگی، سیاسی و اجتماعی ما تاثیرگذار بوده است. روشنفکری دینی یک پروژه فکری و اجتماعی است که از تلاقی جریان روشنفکری و سنت دین‌باوری پدیدار شده است و معتقد به ضرورت دین در دنیای مدرن است. این جریان بر آن است که  سنت را که مهم‌ترین جزء آن دین است، می‌توان با مبانی و مولفه‌های مدرنیته در کنار هم نشاند بی‌آن که به تناقض و یا به کنار نهادن یکی به پای دیگری منجر شود. روشنفکری دینی گرچه ابتدایا خود را راه میانه و معتدلی میان رویکرد روشنفکری لاییک و اسلام سنتی می‌دانست، اما...

آیت‌الله مصباح یزدی در دهه هشتاد شمسی طی جلساتی در کانون گفتمان دینی در حوزه علمیه قم به مناسبت بحث درباره‌ی قلمرو دین به معناشناسی دین پرداخت. در این مقال، دیدگاه علامه مصباح در زمینه تعریف دین بر اساس مباحث مطرح شده در آن جلسات به گونه منسجم ارایه می‌شود...

اگرچه برخی فرهیختگان حوزوی و دانشگاهی استاد محمد تقی مصباح یزدی دام ظله را بیش‌تر به عنوان فیلسوفی دارای آثار متعدد فلسفی می‌شناسند؛ اما بی‌گمان ایشان یکی از مفسران و قرآن‌پژوهان و نیز حدیث‌پژوهان برجسته حوزه علمیه قم در روزگار ماست که در دو حوزه قرآن و حدیث‌پژوهی آثار بدیع و نوآمدی دارند. با آن‌که بیش‌تر مباحث تفسیری ایشان در قالب تفسیر موضوعی با نام «معارف قرآن» سامان یافته ولی...

یک سوال مهم و اساسی در فلسفه سیاست این است که چه کسی حق دارد بر مسند حکومت قرار بگیرد و اداره امور یک جامعه را در دست داشته باشد. به عبارت دیگر، ملاک این‌که فرد یا گروهی حق امر و نهی کردن در امور اجتماعی داشته باشد و مردم ملزم به اطاعت باشند چیست؟ به عبارت روشن‌تر، «منبع مشروعیت حکومت» از کجاست؟ از نظر تفکر اسلامی حق حاکمیت و حکومت ذاتا و اصالتا از آن خدای متعال است و هیچ فرد یا گروهی از چنین حقی برخوردار نیست مگر...

در این فرصت به یکی از نظریات و دیدگاه‌های آیت‌الله مصباح رحمهالله علیه در حوزه فلسفه سیاسی اشاره می کنم. این نظریه معرکه آراء و تنش شد و هیچ گاه دقیق بررسی نشد و مخالفین و موافقین، آن را دقیق بحث نکردند. ایشان نیز یا فرصت نکرد یا نیاز به توضیح بیشتر ندید.
به ایشان نسبت می دادند که «اساسا انتخابات ضد اسلام است و هرکس قایل به دموکراسی و مردم سالاری باشد، مشرک است». یا جمله ای از میان سخنانشان استخراج می کردند که «اصلا مردم چه کاره هستند که بخواهند تعیین بکنند». البته چنین جمله ای را از بین هزاران صفحه مطلب علمی بیرون کشیدن، خلاف اخلاق و منطق علمی است. بنده معتقدم بزرگترین نقطه ضعف و خسارت در جامعه ما محدودیت کرسی های نظریه پردازی و نقد و مناظره است. درحالیکه این مساله می توانست باعث شکوفایی صدها صاحب نظر و تیوری‌پرداز در عرصه های مختلف فقه، اصول، فلسفه، کلام، عرفان، تفسیر، حدیث و... باشد. در دانشگاه نیز می تواند چنین کرسی هایی داشته باشد...

سخن گفتن و نوشتن از معلم بزرگ انقلاب و عمار امام، کار دشواری است چراکه واژه‌ها کمتر از آن هستند که بتوانند شخصیتی این چنین باعظمت را توصیف کنند. در این مقال نگارنده تلاش دارد این معلم بزرگ را به عقبه تیوریک نظام اسلامی توصیف کند...

 آقای دکتر محسن منطقی از اعضای هیات علمی رشته مدیریت می باشند که علاوه بر تدریس، سال ها در بخش هایی از معاونت آموزشی نیز فعال بوده و هست. از این رو در ارتباط مستمری که با علامه مصباح داشت از خرمن مدیریتی علامه مصباح خوشه هایی بسیار زیبا و طلایی چیده است. ایشان در این یاداداشت، ایشان با ذکر برخی شاخص های مدیریتی، با نقل خاطره ای زیبا، نمونه ای از برخوردهای مدیریتی علامه مصباح را بیان کرده است.

امروزه در میان مباحث مربوط به دانش مدیریت، یکی از موضوعات مهم، بحث «مدیریت و برنامه‌ریزی استراتژیک و راهبردی» است. دو مولفه‌ی مهم در مدیریت راهبردی، یکی توجه به تغییرات محیطی و پیش‌بینی آ‌ن‌ها، و دیگری توجه به فعالیت و برنامه‌ریزی رقبا است. در دنیای امروز، سازمان‌ها و مدیرانی که در برنامه‌ریزی و مدیریت خود از این دو عنصر غفلت کنند، توان رقابت را از دست داده و به تدریج به‌طور کلی از صحنه حذف خواهند شد. برای مثال، شرکتی که در زمینه‌ی تولید گوشی تلفن همراه فعالیت می‌کند، اگر به تغییر و تحولات فناوری‌های مربوط به این حوزه و پیش‌بینی آن بی‌اعتنا باشد، و یا چگونگی فعالیت سایر شرکت‌های رقیب در این عرصه را رصد نکند، دیری نخواهد پایید که مشتریان و سهم بازار خود را از دست خواهد داد و عرصه را به سایر رقبا واگذار خواهد کرد. در گذشته‌ای نه چندان دور که عوامل تاثیرگذار محیطی و میزان تغییرات آن‌ها زیاد و شدید نبود، نیاز چندانی هم به مدیریت و برنامه‌ریزی استراتژیک احساس نمی‌شد. اما امروزه وضعیت کاملا متفاوت است و با شرایطی روبرو هستیم که در آن، هم تعداد عوامل اثرگذار محیطی افزایش چشم‌گیری پیدا کرده و هم میزان تغییراتی که در هر یک از این عوامل رخ می‌دهد به هیچ وجه با گذشته قابل مقایسه نیست. با توجه به این وضعیت، امروزه اساسا برای اداره امور سازمان‌ها راهی غیر از مدیریت و برنامه‌ریزی استراتژیک وجود ندارد و قطعا یکی از رموز مهم در بقا و موفقیت سازمان‌ها توجه به مدیریت راهبردی است.
 با توجه به توضیحات مذکور، یکی از ویژگی‌های برجسته‌ی مدیریتی علامه مصباح یزدی را باید توجه و اهتمام عملی ایشان به مدیریت راهبردی دانست.

برنامه‌ریزی،یکی از وظایف مهم وشاید مهم‌ترین وظیفه هرمدیری است. بی‌شک یکی از ابعاد مهم مدیریت شایسته، شایستگی در برنامه‌ریزی است. اگر چه همه مدیران در سطحی که مدیریت می‌کنند و بلکه اکثر افراد در زندگی شخصی خود، به نوعی برنامه‌ریزی می‌کنند؛ اما برنامه‌ریزی صحیح و دقیق کار هرکسی نیست. برای این‌ که یک شخص بتواند به نحو صحیح برنامه‌ریزی کند لازم است از ویژگی‌های شخصیتی و مهارتی چندی برخوردار باشد. حضرت استاد علامه مصباح یزدی رحمه الله علیه که مقام معظم رهبری از ایشان به عنوان مدیری شایسته یاد می‌کنند از معدود علمایی بودند که از این ویژگی‌ها و مهارت‌ها در سطح عالی برخوردار بودند. در ادامه به برخی از مهم‌ترین این ویژگی‌ها اشاره می‌شود:...

حزب‌الله تشکلی فکری، سیاسی و نظامی است که از ابتدای انقلاب اسلامی در دفتر حضرت امام و تحت اشراف ایشان در سال1980 به طور غیررسمی شکل گرفت. اولین دبیرکل حزب‌الله شهیدسیدعباس موسوی بود که در سال1992 توسط رژیم صهیونیستی ترور شد و به شهادت رسید و از آن زمان تا کنون سیدحسن نصرالله دبیرکلی آن را به عهده گرفته است. ایشان توانسته است طی سال‌های گذشته، موفقیت‌های بزرگ و چشم‌گیری برای مردم لبنان و منطقه به ارمغان بیاورد؛ از جمله آن ها می‌توان به شکست رژیم صهیونیستی در جنگ 33 روزه در سال 2006(1385) اشاره کرد.
حزب‌الله در واقع هسته اصلی مقاومت در منطقه محسوب می‌شود که امروز به وسعت لبنان، فلسطین، سوریه، عراق،  یمن و... گسترش یافته است. رژیم صهیونیستی به رغم برتری‌های نظامی از جبهه مقاومت شکست خورده و همواره به شدت از آن هراسان است.
بی‌تردید یکی از مهم‌ترین عوامل موفقیت‌های حزب‌الله، مربوط به بعد فکری و ایدیولوژیکی است که با هدف تحقق ارزش‌های اسلامی در جامعه و دفاع از کیان اسلام ناب محمدی، به اعضای حزب‌الله منتقل می‌شود. شکل‌گیری و تقویت بعد فکری و ایدیولوژیکی حزب‌الله بیشتر مرهون زحمات علامه مصباح یزدی بود که طی سفرهای مکرر ایشان و نمایندگانشان به لبنان، ارتباط مستقیمی با دبیر کلی حزب‌الله و نمایندگان ایشان برقرار می‌ساخت.
شیخ معین، نماینده رسمی حزب‌الله لبنان در قم، ناگفته‌های زیادی دارد که در این مصاحبه به نقش علامه مصباح در تقویت حزب‌الله لبنان پرداخته است. این مصاحبه به زبان عربی بوده و برای سهولت خوانندگان به فارسی ترجمه شده است...

دانشمندان دینی و فرزانگان فرهنگی جمهوری اسلامی نقش به‌سزایی در رساندن پیام اسلام و انقلاب و شناساندن تمدن درخشان اسلامی را به جهانیان داشته و دارند. در این میان به جرات می‌توان گفت استاد فرزانه، حضرت آیت‌الله‌ مصباح یزدی رضوان‌الله علیه، همواره برای شناساندن اسلام ناب محمدی… و رساندن پیام انقلاب اسلامی به زبانی قابل فهم برای قشرهای گوناگون مردم و پیروان ادیان مختلف در سرتاسر جهان، پیشتاز بوده است. ایشان با قلم و بیان خود این رسالت بزرگ را به شایستگی انجام داده و با طرح دیدگاه‌های ناب اسلامی، راه صحیح برای شناساندن دین و تمدن اسلامی را متناسب با هر منطقه از جهان باز نموده است.‌
در این مقاله تلاش‌ ما بر این است که گوشه‌ای از گستره‌ی فعالیت‌های فرهنگی و تبلیغی ایشان در سفر به آمریکای جنوبی و اسپانیا را گزارش‌گونه تقدیم به خوانندگاه محترم نشریه‌گردد...

اشاره:دانشمندان نام‌آور شیعه رسالت خطیر و بی‌نظیر خویش را بهره‌گیری از عقل و نقل و غوص در دریای معارف قرآن و برگرفتن گوهر ناب حقیقت از سیره آن پیشوایان و عرضه آن به عالم بشری و دفاع جانانه در برابر هجوم ظلمت‌پرستان حقیقت‌گریز دانسته و در این راه دیده‌ها سوده و جان‌ها فرسوده‌اند. در این عصر بحران معنویت، دشمنان حقیقت و آدمیت هر لحظه با تولید و انتشار فزون از شمار آثار نوشتاری و دیداری و به‌کارگیری انواع ابزارهای پیشرفته سخت‌افزاری و نرم‌افزاری در عرصه‌های گوناگون برای سیطره بر جهان می‌کوشند، رسالت حقیقت‌خواهان و اندیشمندان حوزوی و دانشگاهی، به ویژه عالمان دین، بس عظیم‌تر و سخت دشوارتر است. علامه مصباح یزدی رضوان‌الله علیه در سال1382 در امتثال فرمایش مقام معظم رهبری، در سفری به هند از حوزه‌های علمیه آن‌جا دیدار نموده و وضعیت شیعیان و مسلمانان هند و وضعیت علمی و آموزشی حوزه‌های علمیه و نیازها و امکانات آن‌جا را ارزیابی کرده‌اند.

اشاره:تاریخ زندگی مرحوم علامه مصباح‌یزدی، بیان‌گر حساسیت ایشان در برابر جریان‌های انحرافی بوده است. هرگاه جریانی سعی در تحریف اسلام یا انقلاب اسلامی داشته است، ایشان هم‌چون رزمنده‌ای دلیر به میدان آمده، از مبانی اسلام و انقلاب دفاع کرده است. مرحوم علامه مصباح، معتقد بودند که ریشه‌ی انحراف را در همان ابتدا باید خشکانید و اسلام ناب و راستین را به ایرانیان و جهانیان شناساند.مرحوم آیت‌الله مصباح یزدی، در طول 60سال مجاهدت علمی، در مقابل انحرافات گوناگونی چون مارکسیسم، ماتریالیسم، لیبرالیسم، پلورالیسم، سکولاریسم و اعقاب سیاسی اجتماعی آنان در جامعه ایستاد. از جمله برهه‌هایی که مرحوم آیت‌الله مصباح به دلیل ایستادگی علمی در برابر هجمه‌ها، با حقد و کینه و دشمنی کوردلان زمان مواجه گردید در زمان تصدی اصلاح‌طلبان طی سال‌های 76 تا84 بود که بارها توسط سلاح رسانه‌‌های معاندین، ترور شخصیتی شدند بنا به اظهار مطبوعات آن زمان، آیت‌الله مصباح خبرسازترین مرد سال1380 در ایران بوده است...

اشاره: رحلت علامه بزرگوار آیت‌الله مصباح، خسارت بزرگی برای حوزه علمیه و حوزه معارف اسلامی بود که به این سادگی قابل جبران نیست. زیرا ایشان مرد بزرگی با ابعاد مختلف بود؛ هم فقیه، هم حکیم و هم مجاهدی بلندمدت بود که با پای استقامت خود در مسیر صراط مستقیم، اهداف اسلام و انقلاب اسلامی را به پیش می‌برد. شخصیت‌های مختلفی در ایران و جهان با صدور بیانیه‌هایی رحلت این مرد بزرگ را تسلیت گفتند. اما در میان همه پیام‌ها، پیام امام خامنه‌ای، امام پیام‌ها بود؛ پیامی جامع و پرنکته که با 16عنوان، شخصیت این مرد حکیم را به تصویر کشیده بود. از عناوین مهمی که در این پیام دو بار تکرار شد عنوان «مجاهد و مجاهدت بلندمدت» است. به همین دلیل برآن شدیم که در این نوشتار به این بعد از ابعاد شخصیتی علامه مصباح بپردازیم...

مبارزه فکری و عملی علامه مصباح(ره) در رویارویی با فرقه‌ها در مصاحبه با حجت‌الاسلام و المسلمین محمد ابوترابی اشاره:برخی از گروه‌ها و جریان‌ها با استفاده از تاکتیک‌های روانی و به کارگیری روش‌های کنترل ذهنی، نوعی رابطه مطلق و بسیار خطرناکی را بین تشکیلات و یا رهبر تشکیلات با عضو و یا پیرو آن به وجود می‌آورند و به این وسیله قدرت دفاعی و روانی عضو یا پیرو را به حدی از بین می‌برند که آن فرد انسجام فکری و قدرت تحلیل خود را به گونه‌ای از دست می‌دهد که دیگر توان «نه گفتن» ندارد و به ابزاری تبدیل می‌شود که هر فرمانی را بدون ارزیابی درست یا غلط بودن آن به اجرا در می‌آورد. علامه مصباح رضوان‌الله‌علیه از دوران قبل از انقلاب به مبارزه با فرقه‌ها پرداخته و نقش به‌سزایی در فرقه‌زدایی از جامعه داشته‌اند. بر آن شده‌ایم در خصوص تبیین نقش علامه در مقابله با این تاکتیک دشمنان دین، با یکی از نیروه‌های انقلابی ، امنیتی و فعال که خود شاهد و درگیر در این مسئله بوده است، به گفتگو بنشینیم.

اشاره:حجت‌الاسلام و المسلمین محمدی عراقی،‌ سابقه طولانی در آشنایی با علامه مصباح دارند از این رو بر آن شدیم که در زمینه‌های مختلف با ایشان مصاحبه‌ای داشته باشیم. در این مصاحبه نکات جالبی وجود دارد که برای خوانندگان می‌تواند مفید باشد...

 اشاره:تشنگی شنیدن ویژگی‌های اخلاقی علامه مصباح در محیط خانه و در برخورد با اعضای خانواده برای دوستداران ایشان و جامعه اسلامی و انقلابی، ما را بر آن داشت تا به سراغ حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر علی مصباح برویم و جلوه‌هایی از مهربانی‌های این عالم انقلابی در زندگی شخصی و خانوادگی‌اش را تقدیم خوانندگان عزیز نشریه کنیم. آن چه پیش روست جلوه‌هایی از ویژگی‌های علامه از زبان فرزند ارشد ایشان است که رهبری معظم انقلاب از او و برادرش حجت‌الاسلام و المسلمین دکتر مجتبی مصباح به عنوان فرزندان عالم و صالح یاد کردند...

اشاره:احترام در خاندان علامه مصباح تنها یک واژه نیست و اگر گفته شود این خانواده، تجلی و عینیت یافته احترام است مبالغه نکرده‌ایم، در طول سال‌ها هرگاه به سراغ حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر مجتبی مصباح می‌رفتیم، وی با احترامی خاص هم نسبت به برادر بزرگش رفتار می‌کرد و هم برای مصاحبه در خصوص علامه به ایشان ارجاع می‌دادند، در جلسه شورای نشریه «فرهنگ پویا»، در فضایی آکنده از اندوه و غم به مناسبت فقدان حکیم فرزانه علامه مصباح از زوایای پنهان زندگی فردی و خانوادگی ایشان سوال شد که خاطرات زیبا و درس آموز ایشان از پدر، تقدیم خوانندگان عزیز می‌شود...

حضرت آیت‌الله  مصباح(ره) از معدود چهره‌های برجسته در میان متفکران جهان اسلام است که با اندیشه‌ای ژرف و اصولی در حوزه‌های مختلف علوم اسلامی و انسانی دارای نظر و صاحب رای است و آثار ایشان در گستره وسیعی از زمینه‌های علوم مورد اقبال و استفاده اقشار مختلف و سطوح گوناگون علمی قرار دارد، تا آن‌جا که رهبر معظم انقلاب اسلامی، حضرت آیت‌الله خامنه‌ای(حفظه الله) ‌درباره ایشان فرموده‌اند: «بنده نزدیک به چهل سال است که جناب‌آقای مصباح را می‌شناسم و به ایشان به عنوان، یک فقیه، فیلسوف، متفکر و صاحب نظر در مسایل اساسی اسلام ارادت دارم.» «اگر خدای متعال به نسل کنونی ما، این توفیق را نداد که از شخصیت‌هایی مانند علامه طباطبایی و شهیدمطهری استفاده کند، اما به لطف خدا این شخصیت عزیز و عظیم القدر، خلا آن عزیزان را در زمان ما پر کرده است.» در پی درخواست‌های مکرر بسیاری از علاقه‌مندان به معارف اسلامی برای فراهم آوردن سیری مطالعاتی از آثار گران‌سنگ حضرت استاد، بر آن شدیم تا این خواسته ایشان را اجابت کنیم و در حد مقدور آثار ایشان را دسته‌بندی و معرفی نماییم. به این منظور، دو نوع طبقه‌بندی را مد نظر قرار دادیم: طبقه‌بندی آموزشی، و طبقه‌بندی موضوعی. در هر دو دسته‌بندی، سعی بر این بوده است تا آثار از آسان به مشکل مرتب گردند. هم‌چنین برای آن‌که یافتن مطالب مورد نظر در میان آثار مختلف آسان‌تر شود، در معرفی هر اثر، سرفصل‌های کلی مورد بحث در آن کتاب را آورده‌ایم...

یکی از معیارهای ارزشیابی شخصیت انسان‌ها میزان تاثیرگذاری آنان در دوران خود و بعد از وفاتشان است. براساس اسناد باقی مانده، حضرت آیت‌الله مصباح «رضوان الله تعالی علیه» از آغاز دهه چهل شمسی تا به امروز از شخصیت‌های زنده تاثیرگذار در تاریخ معاصر ایران بوده و میراث فاخر برجای مانده از او موجب استمرار این تاثیرگذاری در آینده خواهد بود. دامنه این تاثیرگذاری منحصر در عرصه داخلی و ایران نبوده، بلکه در حوزه بین‌المللی نیز قابل رصد است. این تاثیرگذاری در سه حوزه علمی- فکری، اخلاقی-عرفانی و بصیرت سیاسی- اجتماعی قابل تقسیم‌بندی است. در این مجموعه‌ی کوتاه مهم‌ترین ویژگی‌های شخصیت آن مجاهد بزرگ میدان علم و عمل در این اضلاع سه گانه بررسی خواهد شد...

نشریه فرهنگ پویا در طول همه ایام انتشار خود این افتخار را داشت که با هدایت و راهنمایی علامه مصباح یزدی قدس‌سره به بررسی مهم‌ترین موضوعات مورد نیاز جامعه فرهنگی کشور می‌پرداخت و به‌طور معمول، از رهنمودهای ایشان به‌صورت مصاحبه اختصاصی برخوردار می‌شد. از این شماره، اما جای خالی مصاحبه با استاد در نشریه نیز احساس می‌شود، گرچه قطعا همواره از رهنمودهای پاینده ایشان استفاده خواهیم کرد...