فهرست مطالب
نشریه اسلام و پژوهش های تربیتی
سال سیزدهم شماره 1 (پیاپی 25، بهار و تابستان 1400)
- تاریخ انتشار: 1400/11/16
- تعداد عناوین: 6
-
-
صفحه 7
ارتباط عمیقی بین تعلیم و تربیت و معنای زندگی وجود دارد. غایت تربیت، آمادگی برای زندگی است و معنای زندگی پیشفرض اصلی یک زندگی پویا و زنده است؛ لذا معنای زندگی باید در مرکز اهداف تعلیم و تربیت قرار گیرد و چشماندازی برای ارزیابی فعالیتهای تربیتی باشد. هدف اصلی این پژوهش، شناسایی و نقد مولفههای زندگی معنادار در اسناد تحول بنیادین آموزش و پرورش جمهوری اسلامی ایران است. بهمنظور دستیابی به این هدف، از روش تحلیل محتوا با رویکرد کیفی بهره گرفته شد. برای گردآوری دادهها و شناسایی مولفهها نیز مبانی نظری سند تحول و سند بنیادین بررسی گردید و مولفهها شناسایی و استخراج شدند. نتایج این پژوهش حاکی از آن است که در اسناد تحول، معناداری زندگی در پرتو حیات طیبه تحقق میپذیرد و مولفههایی همچون آخرتباوری، فطرتمداری، اخلاق، ایمان و عمل صالح، و آزادی نقشی معنابخش دارند. یافتهها نشان داد که در سند مسیر کلی و غایت نهایی انسان بهخوبی ترسیم شده؛ اما لازم است با در نظر گرفتن همان اصول کلی، به ترسیم اهدافی در جهت تسهیل و کمک به کشف معنای شخصی نیز پرداخته شود و این امر با تاکید بیشتر و سازمانیافتهتری بر خودشناسی محقق میگردد.
کلیدواژگان: تعلیم و تربیت، حیات طیبه، سند تحول بنیادین، معنای زندگی -
صفحه 25
هدف این پژوهش استخراج استلزامهای سبک زندگی اسلامی با تمرکز بر رابطه انسان با خداست. روش پژوهش، کیفی از نوع تحلیلی است. جامعه مورد مطالعه در این پژوهش، اسناد تحولی آموزش و پرورش است که از این جامعه بر اساس اهداف پژوهش هدفمند، نمونهبرداری صورت گرفت و همزمان با فرایند جمعآوری دادهها و با استفاده از روش تحلیل مضمون و تجزیه و تحلیل بهطور مداوم انجام شد. یافتههای پژوهش حاکی از این است که استلزامات «رابطه انسان با خدا» را میتوان در سه حوزه عقلی، عاطفی و عملی دستهبندی کرد. استلزامات عقلی با سه مضمون اصلی توحیدمحوری، معادمحوری و ولایتمحوری، استلزامات عاطفی با دو مضمون اصلی حب و بغض، و استلزامات عملی با دو مضمون اصلی اعمال عبادی و اعمال اخلاقی برشماری شد. ازاینرو نظام آموزش و پرورش با ایجاد معرفتبخشی به دانشآموزان از طریق استلزامات سهگانه (شناختی، عاطفی و عملی) میتواند در زمینه استقرار سبک زندگی اسلامی در دانشآموزان نقشآفرین باشد.
کلیدواژگان: استلزامات، عبودیت، رابطه انسان با خدا، اسناد تحولی آموزش و پرورش -
صفحه 41
هدف پژوهش حاضر بررسی چگونگی آموزش غیرت دینی در کتب دین و زندگی دوره دوم متوسطه جهت شناسایی مولفههای آشکار و مغفول آن بود. روش پژوهش تحلیل محتوای کیفی و جامعه پژوهشی آن شامل سه عنوان کتاب درسی دین و زندگی دوره دوم متوسطه در سال تحصیلی 1400-1399 بود که با توجه به ماهیت موضوع پژوهش، از نمونهگیری صرفنظر شد و کل متن، تصاویر و تمرینهای کتب مورد بررسی قرار گرفتند. ابزار اندازهگیری، سیاهه تحلیل محتوای محققساخته بود که برای حصول اطمینان از روایی صوری و محتوایی آن، از نظر متخصصان استفاده و جهت تامین پایایی، روش اسکات بهکار گرفته شد. نتایج پژوهش نشان داد که مولفههایی از غیرت دینی در کتب موجود هستند و بهصورت آشکار قرار گرفتهاند؛ اما مواردی مانند واکنش در برابر توهینکنندگان به مقدسات (قرآن، پیامبر، اهلبیت، مساجد و اماکن مقدس)، مقابله با نفاق، مجاهدت و دفاع برای زنده نگه داشتن دین و ارزشهای دینی، عدم سازش و معامله بر سر اصول دین و عدم اباحهگری از یاد رفتهاند که میتواند آثاری چون تسلط نرم دشمنان، ایجاد تفرقه، قداستزدایی از شعایر الهی، ایجاد یاس و ناامیدی درباره ایستادگی در برابر حق، افزایش گناه، آسیبهای اجتماعی و پیش گرفتن راه بیقیدی را بههمراه داشته باشد.
کلیدواژگان: برنامه درسی ضد تقدس زدایی، تعصب قداست مدار، آموزش غیرت بر دین الهی، کتب دین و زندگی -
صفحه 57
عدالت تربیتی یکی از ابعاد مهم عدالت است. از مصادیق مهم بحث عدالت تربیتی، چگونگی توزیع امکانات و فرصتهای آموزشی است. بر این اساس، پژوهش حاضر قصد دارد به بررسی و تحلیل عادلانه بودن تعلیم و تربیت و توزیع امکانات و فرصتهای آموزشی و سهمیههای کنکور بر اساس اصول اساسی نظریه عدالت راولز بپردازد. برای تحقق این هدف، از روش تحلیلی استنتاجی بهره گرفته شده است. یافتهها در خصوص تعاریف مختلف مفهوم عدالت و دیدگاههای ارایهشده توسط صاحبنظران، نشان داد که نظریه عدالت راولز میتواند در تحلیل مصادیق عدالت تربیتی استفاده شود. تبیین نظریه عدالت راولز، در خصوص آموزش و پرورش رایگان و سهمیههای اختصاصیافته برای ورود به مدارس نمونه دولتی، تیزهوشان یا دانشگاهها، اولا حاکی از آن است که بر اساس اصل برابری راولز، هر دانشآموزی حقی برابر جهت برخورداری از امکانات، منابع و فرصتهای آموزشی و تربیتی دارد؛ ثانیا بر اساس اصل تفاوت راولز، نابرابری بین افراد در استفاده از سهمیهبندیهای مختلف، باید بهگونهای سازماندهی شود که بیشترین نفع را برای افراد بینصیب در پی داشته باشد؛ بر این اساس لازم است به اقشاری که از برخی امکانات و تجهیزات آموزشی و شرایط دچار محرومیت بودهاند، توجه بیشتری مبذول شود. در مجموع میتوان گفت که نظریه عدالت راولز برای تحلیل سهمیههای کنکور مناسب است.
کلیدواژگان: عدالت تربیتی، آموزش و پرورش، دانشگاه، سهمیه، راولز، عدالت توزیعی -
صفحه 77
هدف پژوهش، شناسایی و تحلیل شایستگیهای حرفهای مدیران مدارس ابتدایی شهرکرد است. روش تحقیق از نظر هدف، کاربردی، و از نظر شیوه گردآوری دادهها، توصیفی تحلیلی و پیمایشی است. جامعه آماری پژوهش 797 نفر از مدیران، معاونان آموزشی، پرورشی و اجرایی و آموزگاران مدارس ابتدایی شهرکرد (سال تحصیلی 1398-1397) بودند که چهارصد نفر از آنان بر اساس فرمول کوکران و بهروش تصادفی طبقهای بهعنوان نمونه آماری انتخاب شدند. روایی ابزار توسط متخصصان و پایایی آن بهروش آلفای کرانباخ، حدود 80% برای وضع موجود و 79% برای وضع مطلوب محاسبه شده است. یافتههای پژوهش حاکی است که طبق دیدگاه افراد پاسخدهنده، وضعیت موجود میزان برخورداری مدیران از 8 شاخص مربوط به شایستگیهای تخصصی در حد بیشتر از متوسط، و در 25 شاخص عمومی، 18 شاخص پژوهشی، 30 شاخص فنی و آموزشی، 31 شاخص انسانی و ارتباطی و 26 شاخص فکری و ادراکی، از متوسط تا زیاد در نوسان بوده است؛ در صورتی که وضعیت مطلوب تمامی شایستگیهای یادشده در حد زیاد و بسیار زیاد بوده و تمامی تفاوتهای بین میانگین نمرههای دو وضعیت نیز از نظر آماری معنادار بوده است.
کلیدواژگان: مولفه های حرفه ای، بالندگی حرفه ای، مدیران مدارس ابتدایی، وضعیت موجود، وضعیت مطلوب -
صفحه 105
پژوهش حاضر که بهمنظور بررسی جایگاه مولفههای آداب و مهارتهای زندگی اسلامی (طرح کرامت) در کتابهای درسی دوره اول ابتدایی انجام شده، از نظر هدف، کاربردی و بهلحاظ شیوه گردآوری دادهها از نوع تحلیل محتواست که به روش تحلیل محتوای آنتروپی شانون انجام شده است. جامعه آماری کتابهای دوره ابتدایی و نمونه آماری پژوهش شامل کتابهای درسی پایههای اول، دوم و سوم (دوره اول) ابتدایی است که به روش هدفمند انتخاب شدند. ابزار گردآوری دادههای پژوهش، سیاهه محققساخته تحلیل محتوای آداب و مهارتهای زندگی اسلامی است. نتایج پژوهش نشان میدهد که بیشترین ضریب اهمیت در پایه اول مربوط به مهارت ارتباط با خدا با ضریب اهمیت 161/0، در پایه دوم مربوط به مهارت ارتباط با خدا با ضریب اهمیت 118/0 و در پایه سوم مربوط به مهارت ارتباط با خدا و همدلی با ضریب اهمیت 127/0 است. در پایه اول به مهارتهای شرافت و خودآگاهی، پایه دوم به مهارتهای عزت نفس و خودآگاهی و در پایه سوم به مهارتهای مدیریت هیجانات و خودآگاهی توجهی نشده است.
کلیدواژگان: آداب و مهارت های زندگی اسلامی، طرح کرامت، دوره اول ابتدایی، تحلیل محتوا، کتاب های درسی