فهرست مطالب
فصلنامه مطالعات تاریخ اسلام
پیاپی 51 (زمستان 1400)
- تاریخ انتشار: 1401/01/20
- تعداد عناوین: 6
-
-
واکاوی روایی- تاریخی و تاریخ گذاری برخی از اخبار هجرت به حبشه بر مبنای تحلیل شبکه اسناد و منبع اولیهصفحات 7-37
اخبار هجرت برخی از مسلمانان به حبشه از مهم ترین اخبار تاریخ صدر اسلام است که در منابع متعددی نقل شده است. این اخبار علاوه بر لزوم تحلیل تاریخی، متنی و سندی، نیازمند تاریخ گذاری با هدف رسیدن به زمان پیدایش و رواج آنها توسط راویان و نیز زمان راه یافتن آنها به منابع حدیثی اولیه است. از آنجا که موضوع هجرت برخی از مسلمانان به حبشه در صدر اسلام، یک مسئله تاریخی است که در منابع روایی گزارش شده است، تحلیل و بررسی آن نیز می بایست به روش ترکیبی روایی-تاریخی انجام شود. در این پژوهش که به صورت تحلیلی و به روش کتابخانه ای انجام گرفته، زمان پیدایش و رواج اخبار هجرت به حبشه با دو روش تاریخ گذاری مبتنی بر تحلیل شبکه اسناد و روش مبتنی بر منبع حدیثی اولیه، مورد بررسی قرار گرفته است. ترسیم شبکه اسناد بصری به روش ینبل برای یافتن حلقه های مشترک اصلی و فرعی در اسناد این اخبار و نیز بررسی منابع متقدم، نشان می دهد که منشا پیدایش این اخبار در قرن دوم یا نیمه اول قرن سوم قمری بوده و این اخبار در آن زمان جعل شده و یا دست کم رواج پیدا کرده اند. علاوه بر آن، نتیجه این پژوهش مشخص می کند که مطرح شدن برخی از موضوعات در اخبار هجرت به حبشه، با برخی از گزاره های تاریخی مانند زمان تشریع برخی از احکام، در تناقض است. اخبار هجرت برخی از مسلمانان به حبشه از مهم ترین اخبار تاریخ صدر اسلام است که در منابع متعددی نقل شده است. این اخبار علاوه بر لزوم تحلیل تاریخی، متنی و سندی، نیازمند تاریخ گذاری با هدف رسیدن به زمان پیدایش و رواج آنها توسط راویان و نیز زمان راه یافتن آنها به منابع حدیثی اولیه است. از آنجا که موضوع هجرت برخی از مسلمانان به حبشه در صدر اسلام، یک مسئله تاریخی است که در منابع روایی گزارش شده است، تحلیل و بررسی آن نیز می بایست به روش ترکیبی روایی-تاریخی انجام شود. در این پژوهش که به صورت تحلیلی و به روش کتابخانه ای انجام گرفته، زمان پیدایش و رواج اخبار هجرت به حبشه با دو روش تاریخ گذاری مبتنی بر تحلیل شبکه اسناد و روش مبتنی بر منبع حدیثی اولیه، مورد بررسی قرار گرفته است. ترسیم شبکه اسناد بصری به روش ینبل برای یافتن حلقه های مشترک اصلی و فرعی در اسناد این اخبار و نیز بررسی منابع متقدم، نشان می دهد که منشا پیدایش این اخبار در قرن دوم یا نیمه اول قرن سوم قمری بوده و این اخبار در آن زمان جعل شده و یا دست کم رواج پیدا کرده اند. علاوه بر آن، نتیجه این پژوهش مشخص می کند که مطرح شدن برخی از موضوعات در اخبار هجرت به حبشه، با برخی از گزاره های تاریخی مانند زمان تشریع برخی از احکام، در تناقض است.
کلیدواژگان: تاریخ گذاری احادیث، حلقه مشترک اصلی، حلقه مشترک فرعی، هجرت به حبشه -
صفحات 39-64
کججی ها از خاندان های کهن تبریز بودند که با پذیرش مذهب تشیع به خدمت در سازمان دیوانی صفویان درآمدند. این پژوهش با روش توصیفی- تحلیلی بر پایه منابع و نسخه های خطی کوشیده تا ضمن بررسی تبار و پیشینه به نقش و جایگاه این خاندان در سازمان دیوانی صفویان بپردازد. یافته ها نشان می دهد که کججی ها در جهت دهی و برانگیختن توجه اسماعیل صفوی در راستای یورش و تصرف آذربایجان و نیز شکست نهایی آق قویونلوها نقش چشمگیری داشتند. آنان همچنین در انتقال و تداوم سنتهای دیوانی به دوره صفوی سهیم بودند و توانستند علی رغم رابطه پرفرازونشیب با شاهان تا اوایل سلطنت شاه عباس به مناصب بالایی در تشکیلات دیوانی صفویان برسند، ولی پس از آن از همه عرصه های دیوانی کنار گذاشته شدند. کججی ها بر خلاف روایت ها، پیش از دوره صفوی داعیه سیادت نداشتند، ولی در منابع آغازین صفوی از آنان به عنوان ساداتی که تبارشان به امام چهارم شیعیان می پیوندد یاد شده و برخی از آنان نیز از اواخر سده یازدهم به این سو گرایش یافتند تا خود را با عنوان سادات حسینی بخوانند.
کلیدواژگان: خاندان کججی، تاریخ تبریز، تاریخ صفویان، سازمان دیوانی صفویان -
صفحات 65-107
گذار به دموکراسی روندی است که دموکراسیسازی خوانده میشود. در عرصه سیاست، دموکراسیسازی در جامعترین معنا گذار از حکومت اقتدارگرا به حکومت دموکراتیک و تثبیت، تعمیق و تحکیم آن است؛ امری که نیازمند پیششرطها و متغیرهای متعددی نظیر مدرنیزاسیون اقتصادی-اجتماعی، نقش دولت در مدرنیزاسیون، ساختار قدرت نسبی طبقات اجتماعی و گروههای ذینفع، ظرفیت دولت دموکراتیک، میراث نظام اقتدارگرای قبل از گذار، جایگاه کشور در نظام جهانی و وابستگی، جایگاه کشور در نظام جهانی دولت ها، مبانی ساختاری احزاب سیاسی، محتوا و ساختار قانون اساسی، روحیه و نگرش رهبران و ماهیت جریانهای سیاسی و غیره است. فرایند دموکراسیسازی در ترکیه از آغاز تاکنون تقریبا از همه این متغیرها متاثر بوده است. بر همین اساس، در پژوهش حاضر تمرکز اصلی بر نقش و تاثیر سه متغیر «محتوا و ساختار قانون اساسی»، «روحیه و نگرش رهبران و نخبگان سیاسی» و «ماهیت جریانهای سیاسی» در فرایند دموکراسیسازی دو قرن آخر دولت عثمانی و دو دهه اول نظام جمهوریت است. به نظر میرسد با وجود اهمیت سه متغیر نام برده، وزن و اهمیت «روحیه و نگرش رهبران و نخبگان سیاسی» به سبب مدیریت و هدایت درست فرایند دموکراتیزاسیون ترکیه، سنگینتر است. چارچوب نظری مقاله مبتنی بر «نظریه پیششرطهای ساختاری تحکیم دموکراسی» با تاکید بر سه متغیر مزبور و روش مورد استفاده «جامعهشناسی تاریخی» از نوع «مطالعه موردی» است.
کلیدواژگان: تحکیم دموکراسی، قانون اساسی، نخبگان سیاسی، جریان های سیاسی -
صفحات 109-134
حج گزاری در منطقه قفقاز در سال های 1860-1917م. در سایه رشد تکنولوژی و گسترش شبکه ریلی، با تغییر و تحولات زیادی همراه بود که رهاورد آن کاهش هزینه و افزایش سرعت، امنیت و آسایش حجاج بود. از طرف دیگر، راه های سنتی سفر حج دچار تحول بزرگی شد و قفقاز در کانون اصلی این راه ها قرار گرفت و اهمیتی دوچندان یافت. در این شرایط، سفر حج برای آحاد ملت مسلمان قفقاز، آسیای میانه، چین، افغانستان و ایران آرزویی دست یافتنی و به پدیده نوظهور حج گسترده منجر شد. این پدیده نوظهور با شیوع مرگبار بیماری همه گیر وبا توام شد که با ورود و دخالت های دولت روسیه تزاری به چالش های بزرگی میان مسلمانان و دولت تبدیل گردید. هدف اصلی این پژوهش که با رویکرد توصیفی-تحلیلی و براساس منابع کتابخانه ای انجام شده، پاسخ به این سوال مهم است که نقش بیماری های همه گیر بر سفر حج در منطقه قفقاز چگونه بوده است؟ با بررسی شواهد به این نتیجه رسیده ایم که دولت روسیه از بیماری های همه گیر به عنوان یک حربه برای محدود کردن سفر حج به بهانه های گوناگون و در مقاطع مختلف استفاده می کرد. سفر حج به بهانه بیماری ها با محدودیت های زیادی مواجه شد، اما در سایه گسترش شبکه ریلی، جمعیت حجاج حاضر در حجاز از مناطق قفقاز و آسیای میانه رشد زیادی داشت.
کلیدواژگان: قفقاز، سفر حج، بیماری های همه گیر، روسیه تزاری، مدرنیزاسیون، شبکه ریلی -
صفحات 135-159
پرسش اصلی مقاله این است که آیا می توان در خصوص واقعه عاشورا، بر اساس تحلیل گزارش های تاریخی، به آماری درست یا نزدیک به آن درباره شمار نفرات و کشتگان دو لشکر و اسیران دست یافت؟ جز این، به آرایش جنگی سپاهیان نیز پرداخته شده است. در این مقاله از شیوه تحلیل و تبیین گزارش های تاریخی استفاده شده تا جزییات روشن تر شود و از مبالغات رایج فاصله بگیریم. حاصل این کار، برگزیدن آمارهایی معقول و پذیرفتنی تر است. به عنوان نمونه می توان به آمار سپاهیان کوفه اشاره کرد که تاکنون اینچنین محاسبه نشده است. باید افزود بیشتر مطالبی که در آثار دیگران (پیشینه پژوهش) آمده است، غیرمستقل و بخشی از یک اثر مفصل تر - از یک تا چندین جلد - هستند که دسترسی به آنها چندان هم آسان نیست، اما در این نوشتار، داده ها و نظرات در قالب یک مقاله با عنوان و حجمی محدود به خوانندگان عرضه شده است.
کلیدواژگان: نبرد عاشورا، شمار سپاهیان، آرایش جنگی سپاهیان امام حسین (ع)، سپاه عمر سعد -
صفحات 161-184
با توجه به عدم تفاوت آفرینش و سرشت انسان و طبیعت جامعه انسانی در طول تاریخ، بنیادهایی تقریبا یکسان از کاربرد قدرت و شیوه حکمرانی در انواع ساخت قدرت و شکل حکومت به کار گرفته شده است. واکاوی شیوه حکمرانی «امیر مبارزالدین محمد» موسس آل مظفر (713-765ق/ 1314-1363م) از حیث سیاسی، دینی و اخلاقی و مقایسه آن با افکار و تاملات ماکیاولی (873-933ق/ 1469-1527م) به عنوان یکی از برجسته ترین چهره های تاریخ عقاید سیاسی و فلسفه حکومت، مسئله اصلی این مقاله است. امیر مبارزالدین با شیوه حکمرانی که مبتنی بر خشونت و ادعای اجرای مو به موی احکام شرعی در عصر فترت پساایلخانی بود، تقریبا راهی را در سیاست پیمود که ماکیاولی نظریه پرداز غیراخلاقی اندیشه سیاسی، حدود دو قرن بعد تیوریزه کرد. یافته های پژوهش که با رویکرد توصیفی-تحلیلی انجام گرفته، نشانگر آن است که با وجود تفاوت های ظاهری در گفتار و رفتار حکام سرزمین ها در قرون گذشته که متاثر از تفاوت فرهنگ های مناطق گوناگون و برخی اقتضایات زمانه است، همسانی هایی میان اندیشه سیاسی برخی صاحب نظران و رویه حکمرانی بعضی فرمانروایان وجود دارد. سیاست های حکومتی و روش های حکمرانی امیر مبارزالدین به جز در موارد اندکی همانند «پرهیز از نفرت انگیز شدن»، با بعضی از رهنمودهایی منطبق است که ماکیاولی ارایه کرده است. از دلایل این انطابق، برآمدن هر دو شخصیت از شرایطی است که در آن نهادهای سیاسی، اجتماعی، اخلاقی و دینی در سراشیب زوال قرار داشتند. هر دو نفر، کشتار و خشونت، زور و تزویر و فریب را از کلیدهای موفقیت دانسته و بر آن بوده اند که برای تثبیت حکومت و تامین امنیت و آنچه که رعایت عدالت نامیده می شود، می توان از هر راهکار و ابزاری، ولو غیراخلاقی استفاده کرد.
کلیدواژگان: امیر مبارزالدین محمد، آل مظفر، ماکیاولی، شیوه حکمرانی، اندیشه سیاسی
-
Pages 7-37
In addition to the need for historical, textual and documentary analysis, the news of the emigration of some Muslims to Abyssinia requires determining the exact dates, in order to find the time of their emergence and popularity by the narrators and also the time of their access to the primary hadith sources. In this research, which has been done analytically and using desk study method, the time of emergence and spread of the news of emigration to Abyssinia is investigated using two methods based on document network analysis and a method relying on original hadith source. Drawing a network of visual documents using Juynboll’s method to find the main and secondary commonalities in the documents relating to this news and also examining the earlier sources, shows that the origin of this news was in the second or first half of the third century and this news was fabricated at that time, or at least have become popular at that time. Moreover, the results of this study indicate that the inclusion of some issues in the news of the emigration to Abyssinia is in contradiction with some historical facts, such as the time of legislation of some rulings.
Keywords: Determining the dates of Hadiths, main common ring, sub-common ring, emigration to Abyssinia -
Pages 39-64
The Kujujis were one of the ancient families of Tabriz who served in the Safavid Diwani organization after adopting Shiite religion. This research has used a descriptive-analytical method based on sources and manuscripts and is aimed to examine the lineage and the role and position of this family in the Safavid court organization. The findings show that the Kujujis played a significant role in directing and drawing the attention of Ismail Safavi for invasion and occupation of Azerbaijan, as well as the final defeat of the Sufis. They also contributed to the transfer and continuation of Diwani traditions to the Safavid era and obtained high positions in the Safavid Diwani organization until the early reign of Shah Abbas, despite their tumultuous relationship with the kings, however, they were subsequently excluded from all Diwani arenas. Strangely, the Kujujis did not claim sovereignty before the Safavid era, but in early Safavid sources they were referred to as the Sadats who were descended from the fourth Imam of the Shiites, and some of them tended to do so from the late eleventh century bearing the title of “Sadat Hosseini”.
Keywords: Safavid, Kujuji family, Azerbaijan -
Pages 65-107
Generally, the process of democratization includes some variables such as socio-economic modernization, the role of government in modernization, the capacity of the democratic state, the legacy of the authoritarian system before transition, the country's position in the global system and dependence, the structural foundations of political parties, the content and structure of the constitution, the spirit and attitude of leaders and the nature of political movements. In fact, these variables are preconditions for realization of democracy. The process of democratization in Turkey has been affected by almost all of these variables since the beginning of the process of democratization. In this paper, in the process of democratization of the late Ottoman period and the first two decades of the Republic of Turkey, the main focus is on the role and effects of these three variables: "the content and structure of the constitution", "the spirit and attitude of political leaders and elites" and "the nature of political movements". The theoretical framework of the paper is based on the "theory of structural preconditions for the consolidation of democracy". The method used in the paper is historical- sociological investigation of the case study.
Keywords: Consolidation of Democracy, Constitution, The political Elites, Political Streams -
Pages 109-134
The annual pilgrimage made by Muslims from the Caucasus region to the holy city of Mecca in the years 1860-1917 witnessed many changes and developments due to the growth of technology and the expansion of the railway network that resulted in reduced costs and increased speed of travel, security and comfort of pilgrims. On the other hand, the traditional ways of Hajj travel underwent great changes, and the Caucasus became the main focus of these ways and became much more important. In these conditions, the Hajj pilgrimage became an achievable dream for the Muslim nations of the Caucasus, Central Asia, China, Afghanistan and Iran, and led to the emerging phenomenon of mass pilgrimage. This emerging phenomenon was accompanied by a deadly epidemic of cholera, which became a major challenge among Muslims and the government with the intervention of the Tsarist Russian government. The main aim of this research, which is performed using analytical-descriptive method, and conducted, using library resources, is to answer the important question of “What was the role of epidemic diseases on hajj pilgrimage in the region”. Analysis of the evidences indicates that the government has not been successful in adopting a balanced policy between the hajj pilgrimage, epidemic diseases and modernization until its collapse and used epidemics as a tactic to limit the pilgrimage to various excuses at different times. Although the pilgrimage was severely restricted due to epidemics, the population of pilgrims from the Caucasus and Central Asia still grew rapidly in Hejaz.
Keywords: Hajj pilgrimage, Epidemic diseases, Russian Tsarist, Caucasus, Muslims, Modernized, Rail networks -
Pages 135-159
The main question in this article concerns the possibility of obtaining accurate or close-to-reality information about the number of troops and casualties of the two armies as well as the captives in the event of 'Āshūrā based on the analysis of historical reports. In addition, the military arrangement of the troops is also discussed. In this article, the historical reports are analyzed to clarify the details and avoid common exaggerations in reporting this event. The outcome of this work would offer more reasonable and reliable numbers. For example, for the first time, some information is offered about the number of the Kūfa troops, which was largely absent in previous studies. It should be noted that the bulk of information reported in other works (in the literature), far from an independent piece of work, is part of a more detailed work – ranging from one to several volumes - which are not readily accessible. In this article, however, the data and commentaries have been gathered in a single article with a focused title and size.
Keywords: the Battle of 'Āshūrā, Number of Troops, Combat Formation of the Forces of Imām Ḥussayn (AS) Forces, the troops of 'Umar ibn Sa'd -
Pages 161-184
Considering the lack of much differences between creation, nature of man and human society throughout history, roughly speaking, identical foundation of applying power and governing procedures have been applied in the construction of power and the government formation. Examining the ruling procedure of the founder of Al-Muzaffar, Amir Mubarez al-Din Muhammad (713-765 AH / 1313-1363 AD), based on political, religious and moral point of views and comparing it with Machiavellian thoughts and reflections (873-933 AH / 1527-1469 AD), as one the most conspicuous figures in the history of political ideas and philosophy of government is the main issue of the present paper. Depicting a ruling procedure based on violence and case to case implementation of Sharia rules in the post-Ilkhanid interregnum, Amir Mubarez al-Din paced a path in politics that was theorized about two centuries later by Machiavelli as a non-moral theorist of power. Findings of this descriptive-analytical research show that despite the superficial differences in the speech and behavior of the rulers in different territories during the past centuries affected by cultural regional differences as well as some pertinences of the time, there is some homogeneity between the political thought of some experts and ruling procedures of some rulers.
Keywords: Amir Mubarez al Din Mohammad, Al-Muzaffar, Machiavelli, ruling procedure, political thought
©2000-2024 magiran.com All Rights Reserved.