فهرست مطالب
مجله کاربرد سیستم اطلاعات جغرافیایی و سنجش از دور در برنامه ریزی
سال دوازدهم شماره 3 (پیاپی 45، پاییز 1400)
- تاریخ انتشار: 1401/04/20
- تعداد عناوین: 6
-
صفحات 7-21
سرنوشت انسان از کودکی با فضای اطراف آن عجین گشته است. گسترش ساختمانسازیهای عمودی و استفاده از حداقل فضاها برای ایجاد منازل امروزه فرصت احداث حیاط و کوچههای امن را برای فعالیتهای بدنی کودکان(مانند دویدن، بازی کردن، ورزش کردن و...) نمیدهد. در این شرایط است که نقش فضای سبز عمومی شهر برای بزرگسالان و به خصوص کودکان پررنگتر میگردد. لذا طراحان فضای شهری با بررسی نیازها و مشکلاتی که کودکان در محیطهای شهری با آن روبهرو هستند میتوانند ضمن برنامهریزی و طراحی مناسب در جهت فراهمآوردن شرایط مطلوب برای رشد جسمی ذهنی، عاطفی و اجتماعی کودکان و شکوفایی استعدادها و علایق آنها بسترساز فضایی باشند که کودکان با امنیت و به صورت فعال در آن حضور داشته باشند. با این همه، معضل کمبود فضای سبز و توزیع نامناسب آن در بسیاری از شهرهای ایران به چشم میخورد. یکی از عمدهترین دلایل این موضوع عدم تامین آب مورد نظر و خشکی هوا میباشد. شهر سمنان نیز به عنوان یکی از شهرهای کویری با شرایط اقلیمی خاص، نیازمند فضای سبز شهری مطلوب است. در پژوهش حاضر که از نوع کاربردی و براساس شیوهی تحقیقی– تحلیلی نگاشته شده است، جمعآوری اطلاعات به صورت اسنادی (کتابخانهای) و میدانی صورت پذیرفته است. جهت بررسی شاخصهای پژوهش پرسشنامهای تدارک دیده شد و در میان اقشار متفاوت جامعه توزیع گردید. سپس با استفاده از GIS و تحلیل انجام شده، ضریب اهمیت به هر یک از شاخص ها اختصاص داده شد. در نهایت با توجه به فرمول تالیفی پژوهش از طرح پیشنهادی آقای کامبیز بهرام سلطانی، مقدار سرانه پیشنهادی برای کاربری فضای سبز در شهر سمنان با توجه به شرایط اقلیمی نامناسب، 28 مترمربع پیشنهاد گردید. نتیجه پژوهش نشان می دهد که شهر سمنان با توجه به شرایط اقلیمی، از سرانه مناسب پیشنهادی پژوهشی فاصله زیادی دارد. در پایان راهکارهای جهت بهبود فضای سبز پیشنهاد شده است.
کلیدواژگان: سرانه فضای سبز کودک، شهر دوستدار کودک، فضای سبز شهری، سیستم اطلاعات جغرافیایی -
صفحات 22-35
پژوهش حاضر به تحلیل فضایی اماکن ورزشی و ارزیابی نحوه دسترسی به مراکز ورزشی با توجه به الگوی توزیع فضایی آنها در سطح شبکههای ارتباطی در استان خراسان رضوی پرداخته است. این تحقیق از نوع کاربردی و به روش توصیفی – تحلیلی میباشد. پس از تعیین سرانه کاربریهای ورزشی در سطح استان، با استفاده از مدل ویلیامسون سرانه توزیعی این مراکز در سطح مناطق با توجه به تراکم جمعیت سنجیده شد. در بخش دوم، با استفاده از مدل موران الگوی توزیع فضایی کاربریهای ورزشی (روباز، سرپوشیده و کل کاربریهای ورزشی) با توجه به مساحت این کاربریها سنجیده شد. نتایج بیانگر آن بوده است که سرانه فضاهای ورزشی در استان برابر با 34/0 مترمربع میباشد که از حداقل سرانه تعیین شده برای ایران نیز کمتر است. از طرف دیگر، سرانه کل فضاهای ورزشی به ازای هر خانوار در حدود 05/1 مترمربع است. همچنین؛ سرانه فضاهای ورزشی روباز بیشتر از سرانه فضاهای سرپوشیده (92/0در مقابل 13/0 مترمربع به ازای هر نفر) میباشد. در این میان، زون 1 که شمال شرق استان است، دارای پراکنش بیشتری از فضاها و اماکن ورزشی است که البته به لحاظ جمعیتی نیز از توزیع بیشتری برخوردار است. این در حالیست که با افزایش تراکم جمعیتی، سرانه کل فضاهای ورزشی (روباز و سرپوشیده) با شیب خط R2= 0.5985 افزایش مییابد. همچنین با توجه به نتایج حاصل از مدل میانگین نزدیکترین همسایه مشخص شد که الگوی فضایی توزیع مراکز ورزشی در سطح استان خراسان رضوی در سطح 99 درصد به صورت تصادفی میباشد. بنابراین؛ حل این مشکلات نیاز به برنامهریزی و مدیریت در زمینه مکانیابی و ساماندهی فضاهای ورزشی دارد.
کلیدواژگان: عدالت فضایی، کاربری ورزشی، سرانه ورزشی، استان خراسان رضوی -
صفحه 44
مقدار کربن آلی کل موجود در سنگ منشاء منابع هیدروکربن یکی از پارامتر های حایز اهمیت در ارزیابی آن است. بنابراین لازم است تا با روشی خصوصیات سنگ منشاء برآورد گردد. برای برآورد خصوصیات سنگ منشاء روشهای مختلفی وجود دارد. یکی از ابتداییترین روشها استفاده از روش سنتی است که بسیار هزینهبر و زمانبر میباشد، لذا محققان به دنبال روشهای کاراتر میباشند. با توجه به پتانسیل بالای سنجش از دور و محدودههای طیفی VIR,VNIR این امکان فراهم تا خصوصیات سنگ منشاء را در سطح وسیعتری و با هزینه کمتر برآورد نمود. روشهای کمی و کیفی مختلفی جهت ایجاد ارتباط بین مقدار غلظت عناصر سنگ منشاء و طیف حاصل از دادههای سنجش از دور موجود میباشد. که در این تحقیق سعی در برآورد مقدار غلظت کربن آلی کل سنگ منشاء با استفاده از تصویرسنجنده OLI لندست 8 و با بهرهگیری از مدل شبکه عصبی مصنوعیMLP شده است.بدین منظور باند 5 محدوده طیفی(885/0-845/0) با ضریب همبستگی پیرسون 62/0 بهترین ورودی برای شبکه عصبی انتخاب شده است. شبکه عصبی مصنوعی با تعداد 5 نورون در لایه مخفی با 79/0R2= و0081/0 RMSE= برای تهیه نقشه کربن آلی کل انتخاب گردید.
کلیدواژگان: تصاویر ماهواره ای، سنجش از دور، سنگ منشاء، شبکه عصبی مصنوعی، کربن آلی کل -
صفحات 45-62
محدودیت و کمبود منابع آب زیرزمینی در دشت داراب فارس سبب شده این دشت در وضعیت بحرانی و در گروه ممنوعه قرار گیرد. با مدیریت صحیح میتوان ظرفیت منابع آبهای موجود سطحی و زیرزمینی بهخوبی شناسایی و مطالعه کرد تا برنامهریزی جامعی برای بهرهبرداری درست از آنها انجام شود. استفاده از GIS در کنار دادههای مشاهدهای منجر برآورد آسان و سیستمی مناطق مستعد تغذیه آبهای زیرزمینی میگردد. هدف این پژوهش پتانسیلیابی منابع آب زیرزمینی با استفاده از مدل AHP و توابع فازی در محیط GIS میباشد. برای ارزیابی پتانسیلیابی منابع آب زیرزمینی 10 معیار زمینشناسی، تراکم گسل، ارتفاع، شیب، کاربری اراضی، خاک، ژیومورفولوژی، بارش، تراکم زهکشی و فاصله از رودخانهها، مورد بررسی و تحلیل قرار گرفت. لایههادر محیط GIS آمادهسازی شده و سپس با استفاده از توابع منطق فازی، پتانسیلیابی منابع آب زیرزمینی مدلسازی شده است. نتایج نشان داد که استفاده از گامای 98/0 نتایج مطلوبتری نسبت به دیگر اعداد مشخص کرد. مناطق با پتانسیل بالای آب زیرزمینی با دقت بالا تعیین شد. برای اعتبارسنجی مدل از چاههای بهرهبرداری در منطقه استفاده شده است. حدود 62/63 درصد از این نوع چاهها در پهنههای با پتانسیل خوب و خیلیخوب قرار دارند. پهنههای دارای پتانسیل خوب و خیلیخوب منطبق بر ذخایر تراسی، آبرفتها و رسوبات دوران چهارم و دارای شیب کم (5-0 درجه) است. حدود 31 درصد از حوزه آبخیز در دو طبقهی پتانسیل خوب و خیلیخوب قرار دارند.
کلیدواژگان: پتانسیل یابی منابع آب زیرزمینی، فرآیند تحلیل سلسله مراتبی، سیستم اطلاعات جغرافیایی، منطق فازی، حوزه آبخیز داراب -
صفحات 63-75
هدف از مطالعه حاضر بررسی تاثیر فضاهای ورزشی بر محیط شهری با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی می باشد . این تحقیق به لحاظ زمان اجرا از نوع مقطعی و به لحاظ خروجیها از نوع کاربردی است و به لحاظ تجزیه و تحلیل از نوع توصیفی - تحلیل و نیز تطبیقی است.جامعه مورد مطالعه، مجموعههای ورزشی شمال شرق شهر تهران میباشد که مطابق با تقسیمبندی اداره ورزش و جوانان شهر تهران، شامل مناطق 13-8-7-4 است. و نیز در برگیرنده، 48 مجموعه ورزشی میباشد. که به شکل کل شمار بررسی گردید . بدین منظور، دادههای آماری 5 ایستگاه فعال در منطقه مطالعاتی شامل: ایستگاه های دروس، ستاد بحران، گلبرگ، پیروزی و اقدسیه در بازه زمانی ابتدای فروردین 1399 تا ابتدای فروردین 1401، گردآوری و بررسی گردیدند. در ابتدا موقعیت جغرافیایی ایستگاه های سنجش آلاینده تعیین و وارد محیط GIS شد و تبدیل به شیپ فایل گردید. سپس، از طریق تکنیک IO اقدام به رویهمگذاری لایه موقعیت مکانی مجموعههای ورزشی و لایههای پهنهبندی آلایندهها گردید و نقشهها تهیه و تولید گردید , در ادامه با استفاده از معادلات ساختاری مدل تحقیق ترسیم گردید . یافته ها نشان داد که بخش اعظمی از فضاهای ورزشی با مناطق آلاینده همپوشانی دارند .از طرفی مدل ارایه شده فضای ورزشی بر محیط زیست دارای برازش کافی بود و نشان از تاثیر فضای ورزشی بر محیط شهری داشت .. بی شک لازمهانجام هرگونه اقدامی ارتقا سطح دانش عمومی افراد نسبت به موارد مرتبط با مسایل زیست محیطی از طریق ورزش
کلیدواژگان: فضاهای ورزشی، محیط زیست، محیط شهری، سیستم اطلاعات جغرافیایی، شمال شرق تهران -
صفحات 75-91
این تحقیق با هدف ارزیابی فرصتها و تهدیدها توسعه خدمات گردشگری- مطالعه موردی شهر شیرازانجام شد. این تحقیق از نظر هدف کاربردی و از نظر روش توصیفی پیمایشی است. جامعه آماری اول شامل رییس، معاونین، مدیران و کلیه کارشناسان میراث فرهنگی و گردشگری استان فارس است. این جامعه آماری، وظیفه شناسایی نقاط قوت، ضعف، فرصت و تهدید به روش دلفی را بر عهده داشتند. اطلاعات مورد نیاز این پژوهش با استفاده از سه پرسشنامه جمع آوری و تحلیل گردید. پرسشنامه شماره یک که بین اعضاء جامعه آماری اول توزیع گردید منجر به شناسایی عوامل محیط درونی و بیرونی اثرگذار بر تصمیمات راهبردی صنعت گردشگری شد. پرسشنامه شماره دو بر اساس مقیاس ساعتی و مقایسات زوجی طراحی و در اختیار گروه تصمیم گذاشته شد تا وزن نسبی گروههای ضعف، قوت، فرصت و تهدید محاسبه گردند. پرسشنامه شماره سه نیز بر اساس مقایسات زوجی و مقیاس ساعتی تدوین شد تا به وسیله گروه تصمیم وزن نسبی اجزا و عوامل شناسایی شده در هر گروه شناسایی گردد. یافتهها نشان داد که باید برای توسعه خدمات گردشگری این شهر از سه استراتژی ضربتی (کوتاه مدت)، استراتژی میان مدت و استراتژی بلند مدت در جهت برخورد با فرصت ها و تهدیدها استفاده نمود.
کلیدواژگان: گردشگری شهری، توسعه خدمات گردشگری، استراتژی، شیراز
-
Pages 7-21
From childhood, human destiny has been intertwined with the environment and the surrounding space. Many educators believe that the personality of every human being is formed in the first 6 years of his life. On the other hand, the expansion of vertical constructions and the use of minimal space to create houses today do not give the opportunity to build yards and safe alleys for children's physical activities (such as running, playing, exercising, etc.). It is in this context that the role of public green space in the city for adults, especially children, becomes more prominent. Therefore, by examining the needs and problems that children face in urban environments, urban space designers can plan and design appropriate to provide favorable conditions for the physical, mental, emotional and social development of children and the flourishing of their talents and interests. Security and be actively present. However, the problem of lack of green space and its inappropriate distribution can be seen in many cities in Iran. One of the main reasons for this is the lack of water supply and dry air. The city of Semnan, as one of the desert cities with special climatic conditions, needs a favorable urban green space. In the present study, which is written in an applied type and based on a research-analytical method, data collection has been done in the form of documents (library) and field. A questionnaire was prepared to examine the research indicators and distributed among different sections of society. Then, using GIS and analysis, the significance coefficient was assigned to each of the indicators. Finally, according to the research formula of the study proposed by Mr. Kambiz Bahram Soltani, the proposed per capita amount for the use of green space in the city of Semnan due to unfavorable climatic conditions, 28 square meters was proposed. The result of the research shows that the city of Semnan, considering the climatic conditions, is far from the appropriate per capita research proposal. Finally, solutions to improve green space are suggested.
Keywords: per capita child green space, child friendly city, urban green space, GIS -
Pages 22-35
The present study has analyzed the spatiality of sports venues and evaluated the access to sports centers according to the pattern of their spatial distribution in the level of communication networks in Khorasan Razavi province. This research is of applied type and descriptive-analytical method. After determining the per capita sports uses in the province, using the Williamson model, the per capita distribution of these centers in the regions was measured according to population density. In the second part, using the Moran model, the spatial distribution pattern of sports uses (outdoor, indoor and total sports uses) was measured according to the area of these uses. The results showed that the per capita sports facilities in the province is equal to 0.34 square meters, which is less than the minimum per capita set for Iran. On the other hand, the total per capita sports space per household is about 1.05 square meters. also; The per capita outdoor sports space is more than the per capita indoor space (0.92 vs. 0.13 square meters per person). Meanwhile, Zone 1, which is in the northeast of the province, has a greater distribution of sports spaces and places, which, of course, has a greater distribution in terms of population. However, with increasing population density, the per capita total sports space (outdoor and indoor) increases with the slope of the line R2 = 0.5985. Also, according to the results of the nearest neighbor average model, it was found that the spatial pattern of distribution of sports centers in Khorasan Razavi province is 99% random. Therefore; solving these problems requires planning and management in the field of locating and organizing sports spaces.
Keywords: Spatial justice, sports use, per capita sports, Khorasan Razavi province -
Page 44
The amount of Total Organic Carbon (TOC) is one of the most important parameter in evaluating hydrocarbon source rocks. Therefore, it is necessary to estimate of source rock by a method. There are several methods for estimating the of source rocks. One of the earliest methods is the traditional method, which is very expensive and time consuming, so researchers are looking for more efficient methods. Given the high potential of remote sensing and spectral VIR spectra, the VNIR makes it possible to estimate the characteristics of the origin rock at a lower cost basis. Different quantitative and qualitative methods are used to establish a relationship between the concentration of rock elements and the spectrum obtained from remote sensing data. In this study, we tried to estimate the total organic carbon content of the total origin rock using the OLI Landsat 8 image sensor and using the MLP artificial neural network model. For this purpose, the band of 5 spectral ranges (0.845-0.8585) with Pearson correlation coefficient of 0.62 was chosen for the neural network. An artificial neural network with neurons in the secret layer with R2 = 0.79 and RMSE = 0.0008 were selected to generate a total organic carbon map.
Keywords: satellite images, remote sensing, source rock, artificial neural network, total organic carbon -
Pages 45-62
The limitation and scarcity of groundwater resources in Darab Fars plain has caused this plain to be in a critical situation and in the forbidden group. With proper management, the capacity of available surface and groundwater resources can be well identified and studied to make a comprehensive plan for their proper use. The use of GIS along with observational data leads to easy and systematic estimation of groundwater recharge areas. The purpose of this study is to identify the potential of groundwater resources using AHP model and fuzzy functions in GIS environment. To assess the potential of groundwater resources, 10 geological criteria, fault density, altitude, slope, land use, soil, geomorphology, precipitation, drainage density and distance from rivers were studied and analyzed. The layers were prepared in a GIS environment and then the potential of groundwater resources was modeled using fuzzy logic functions. The results showed that the use of 0.98 gamma showed more favorable results than other numbers. Areas with high groundwater potential were determined with high accuracy. To validate the model, exploitation wells in the region have been used. About 63.62 percent of this type of wells are located in areas with good and very good potential. Areas with good and very good potential correspond to the terrace reserves, alluviums and sediments of the fourth period and have a low slope (0-5 degrees). About 31 percent of the watershed is in two categories of good and very good potential.
Keywords: Groundwater resource potential, Analytic Hierarchy Process, GIS, fuzzy logic, Darab watershed -
Pages 63-75
The purpose of this study is to investigate the impact of sports spaces on the urban environment using GIS. This research is cross-sectional in terms of execution time and applied in terms of outputs, and is descriptive-analytical and comparative in terms of analysis. And the youth of Tehran, including areas 13-8-7-4. It also includes 48 sports complexes. Which was examined as a whole number. For this purpose, statistical data of 5 active stations in the study area including: course stations, crisis headquarters, petals, victory and Aqdasiyeh in the period from the beginning of April 1399 to the beginning of April 1401, were collected and reviewed. At first, the geographical location of pollutant measuring stations was determined and entered the GIS environment and became a shape file. Then, the research model was drawn using structural equations.Then, through the IO technique, the location layer of sports complexes and the zoning layers of pollutants were superimposed and maps were prepared and produced. The findings showed that most of the sports spaces overlap with polluting areas. On the other hand, the proposed model of sports space on the environment was sufficiently appropriate and showed the impact of sports space on the urban environment. The general public is concerned about environmental issues through sports, so that by implementing green sports, we can take a constructive step towards minimizing the damage to the environment.
Keywords: Sports spaces, environment, urban environment, GIS -
Pages 75-91
This study was conducted to evaluate the opportunities and threats to the development of tourism services in Shiraz. This research is applied in terms of purpose and descriptive in terms of survey method. The first statistical population includes the managers and all experts of cultural heritage and tourism office of Fars province. The statistical population was responsible for identifying strengths, weaknesses, opportunities and threats in the Delphi method. The information required for this study, were collected and analyzed using three questionnaires. The first questionnaires, were distributed among the members of the first statistical community, led to the identification of internal and external environmental factors affecting the strategic decisions of the tourism industry. Questionnaire number two was designed based on Saaty scale and pairwise comparisons and was decided at the disposal of the group to calculate the relative weight of the groups of weakness, strength, opportunity and threat. Questionnaire number three was developed based on pairwise comparisons and Saaty scale to identify the relative weight of components and factors identified in each group by the decision group. Findings showed that Shiraz city should use three strike strategies (short-term), medium-term strategy and long-term strategy to deal with opportunities and threats to develop tourism services in this city.
Keywords: Urban tourism, development of tourism services, strategy, Shiraz