فهرست مطالب

مطالعات برنامه درسی - پیاپی 64 (بهار 1401)

فصلنامه مطالعات برنامه درسی
پیاپی 64 (بهار 1401)

  • تاریخ انتشار: 1401/04/12
  • تعداد عناوین: 9
|
  • نعمت الله موسی پور* صفحات 1-56

    تربیت نوین در ایران طی قرن چهاردهم تحت شرایط جهانی و خواست عمومی بدست حکومت‏های مستقر گسترش یافت. در بررسی جوانب این موضوع، چهار بعد اساسی «مدرسه و موقعیت آموزش»، «محتوا و برنامه آموزش»، «معلم و کنشگر آموزش» و «برنامه‎ریزی درسی و علم آموزش» تشریح و آشکار شد که این ابعاد دارای وضعیت متفاوتی در دو نیمه قرن در دو حکومت مستقر بوده‎اند. باوجوداین، در سراسر قرن چهاردهم، با اندک تفاوت‎هایی در شدت عمل، آنچه محور تمام فعالیت‎های آموزش و پرورش قرار گرفت، تلاش برای توسعه و ترویج «فرهنگ تبعیت» بود که در نیمه اول مبتنی بر فرایند اطاعت و در نیمه دوم مبتنی بر فرایند حماقت دنبال شد. شواهد نشان می‏دهد عمل بر آن منطق نمی‏تواند موثر و مقبول واقع شود؛ هر چند که تحت فشار قدرت حکومت استمرار یابد. آنچه لازم است محترم شمرد «دانایی واقعی» است که برآیند علم می‎باشد و با بکارگیری علم آموزش بدست می‏آید.

    کلیدواژگان: تربیت نوین ایران، دستاوردهای آموزش نوین، فرهنگ تبعیت، فرایندهای اطاعت و حماقت
  • زهرا گویا* صفحات 57-94

    فقر تاریخی گری، رویکرد غیرمنتقدانه و عدم مستندسازی وقایع در ایران، آسیب های زیادی به جریان های علمی-آموزشی زده است. این مطالعه، نقدی منصفانه است که به جای مصلحت اندیشی ، اصالت علمی ملاک بوده است. در حالی که آموزش و برنامه درسی در ایران و جهان، به شدت تحت تاثیر سیاست است؛ سیاست هایی که دایم هم در حال تغییرند و امکان اتخاذ رویکردهای غیرایدیولوژیک را به برنامه درسی ریاضی، محدود کرده اند. بدین سبب برنامه های درسی، بیش از آن که به دانش آموزان و معلمان متعهد و پاسخگو باشند، به ایدیولوژی ها و خواسته های حاکمیتی تعهد می سپارند. در ایران نیز تغییرات برنامه های درسی به ویژه در دو دهه اخیر، متاثر از ملاحظاتی بوده که بر برنامه ریزان و مولفان تحمیل نشده، ولی به دلایلی که ارتباط مستقیمی با این مطالعه ندارد، برنامه با سرعت چشمگیری «سیاست زده» شده است. این امر، یکی از عوامل جدی ناکارآمدی تغییرات برنامه های درسی در این دوره بوده است. در ایران نیز تغییرات برنامه های درسی به ویژه در دو دهه اخیر، متاثر از ملاحظاتی است.

    کلیدواژگان: برنامه درسی ریاضی، سیاست، ایدئولوژی، تغییرات برنامه ای، فقر تاریخی گری
  • حمیدرضا مشهدی* صفحات 95-124

    هدف این پژوهش، شناسایی و مقایسه ویژگی عناصر برنامه درسی نظام تربیت معلم کشورهای منتخب برای توسعه سواد فناوری اطلاعات و ارتباطات دانشجو معلمان است. بر این اساس نوع مطالعه این تحقیق تطبیقی - توصیفی و روش آن توصیفی تشریحی ، مطابق روش و مراحل چهارگانه بردی است. اطلاعات مورد نیاز از طریق اسناد و مدارک کتابخانه ای، گزارش های فصلی و سالیانه برخی از سایت های بین المللی چون یونسکو گرد آوری شده است. الگوی مورد استفاده الگوی بردی است. نمونه مورد نظر چهار کشور فنلاند، انگلستان، آمریکا و مالزی است که بر اساس نمونه گیری هدفمند انتخاب شده اند.نتایج نشان داد، همگی در ایجاد نگرش مثبت نسبت به فناوری و رویکرد فراگیر محور با هم شباهت دارند ولی کشور های انگلستان، آمریکا و فنلاند در تدوین استاندارد صلاحیت فناوری و فنلاند درگنجاندن موضوع رعایت مسایل اخلاقی در استفاده از فناوری و انگلستان در آماده ساختن دانشجویان برای تغییرات سریع فناوری در انگلستان حساس تر عمل می کنند.

    کلیدواژگان: برنامه درسی تربیت معلم، عناصر برنامه درسی، فناوری اطلاعات و ارتباطات، سواد فناوری
  • حسین قربانی* صفحات 125-156
    هدف این پژوهش بازنمایی و روایت تجربیات تدریس پژوهش گر است. این که وی در امتداد دو سال آموزگاری خویش در پایه های چهارم و ششم ابتدایی، فرایند تدریس، عمل معلمی و پدیده مدرسه را چگونه تجربه و فهم نموده است. برای دست یابی به این هدف از روش خودشرح حال نویسی بهره گرفته شده است تا پژوهشگر بتواند کورره خویش را روایت نماید. نتایج تحقیق حکایت از تاثیر عمیق پیشینه زیسته پژوهشگر بر کنش های جاری و چشم اندازهای تربیتی وی دارد. افزون براین، روایت های پژوهشگر از فراز و فرودهایی پرده برمی دارد که در آن معلم در مدرسه و کلاس درس در زمینهایی باتلاقی قرار میگیرد و نظریه های تربیتی به جای عامل بودن، ناظر باقی می مانند. بنابراین پژوهش حاضر، به مثابه داستان سفری است که محقق با روایت زندگی شخصی خویش، از شکاف بین نظریه و عمل معلمی میگوید و دیگر معلمان را دعوت میکند تا تجربیات تدریس خویش را روایت کنند و با جامعه به اشتراک بگذازند.
    کلیدواژگان: معلم ابتدایی، داستان های زندگی، تجربیات تدریس، خودشرح حال نویسی
  • سید احمد مدنی* صفحات 157-188

    هدف این مقاله تاریخی واکاوی نقش فعالیت های ناظران آموزشی ابتدای قرن بیستم در پیدایش حوزه برنامه درسی و ترویج اندیشه برنامه درسی متمرکز است. روش این مقاله استناد به اسناد و آثار نخستین ناظران آموزشی و برنامه ریزان درسی است. این مطالعه نشان می دهد فکر برنامه درسی متمرکز با هدف محدودسازی اختیارات مدارس و به عنوان ابزاری برای نظارت مطرح شد. هریس با اندیشه نظارت مبتنی بر کتاب درسی، بابیت با اندیشه برنامه درسی مبتنی بر استانداردها، و راگ با تدوین کتاب راهنمای معلمان، به دنبال اثرگذاری مستقیم بر آموزش در کلاس های درس بودند. اگر چه اندیشمندانی نظیر جان دیویی و بوید بود کوشیدند رویکرد مردم سالارانه ای را که مبتنی بر اصول روان شناختی نیز بود در نظریه و عمل آموزش نهادینه کنند اما ناظرانی نظیر هریس، بابیت و چارترز با بهره گیری از تحقیقات علم گرایانه و قدرت اجرایی توانستند ذینفعان آموزش را در برابر ذهنیت دیوان سالارانه و نظارتی و نیز در برابر اندیشه برنامه درسی متمرکز و یکپارچه متقاعد کنند. پیدایش حوزه مطالعاتی برنامه درسی در واقع شروع تفکر برنامه درسی متمرکز و با نظریه مردم سالاری اهماهنگ نبود.

    کلیدواژگان: نظارت آموزشی، برنامه درسی، فرانکلین بابیت و هارولد راگ
  • حسین فراست* صفحات 189-216
    مقاله حاضر با هدف بررسی برنامه درسی زیست شناسی در کتاب های دانش آموزان دوره متوسطه عمومی از نظر میزان ارتباط محتوای دانشی زیست شناسی با گرایش های مختلف زیست شناسی از جمله سلولی مولکولی، فیزیولوژی جانوری و گیاهی، بیوسیستماتیک جانوری و گیاهی، میکروبیولوژی، بیوشیمی، ژنتیک و اکولوژی انجام شد. روش تحقیق توصیفی و از نوع تحلیل محتواست. در این مقاله علاوه بر آمار توصیفی، از روش تحلیل محتوای آنتروپی شانون برای ارزیابی بار اطلاعاتی هر یک از گرایش ها استفاده شد. واحد تحلیل تعداد خطوط نوشتاری، تصاویر، فعالیت ها و بیشتر بدانیدها می باشد. پایایی ابزار پژوهش تایید شد. در مجموع 9307 واحد نوشتاری، 877 واحد تصویری، 197 واحد فعالیت و 252 واحد بیشتر بدانید ثبت شد. بر اساس نتایج بالاترین بار اطلاعاتی مربوط به گرایش فیزیولوژی جانوری و گرایش های سلولی مولکولی و بیوشیمی در رتبه های بعدی قرار می گیرند. کمترین میزان توجه به گرایش های میکروبیولوژی و بیوسیستماتیک گیاهی صورت گرفته است.
    کلیدواژگان: مباحث زیست شناسی، متوسطه، گرایش های زیست شناسی، آنتروپی شانون
  • پوران خروشی* صفحات 217-248

    هدف پژوهش حاضر بررسی دیدگاه فارغ التحصیلان دانشگاه فرهنگیان از میزان کارآمدی درس کارورزی در افزایش توان حرفه ای دانشجومعلمان بود. پژوهش از نوع کیفی و با روش پدیدارشناسی اجرا شد. اطلاعات مصاحبه های نیمه ساختارمند گردآوری شد. بر این اساس، از بین فارغ التحصیلان سال های 1398 و 1399 کارشناسی آموزش ابتدایی دانشگاه فرهنگیان، 20 نفر به صورت هدفمند انتخاب شدند. تحلیل مصاحبه ها، با الگوی هفت مرحله ای کلایزی (1978) و سه مرحله کدگذاری باز، محوری و انتخابی انجام شد. یافته ها در 5 بعد: «محتوای برنامه درسی کارورزی، توسعه دانش ها و مهارتهای حرفه ای»، «تقویت سواد دیجیتالی»، «تقویت اخلاق حرفه ای» و «تقویت ساختار سازمانی » نشان دادکارورزی توان حرفه ای دانشجومعلمان را با مشارکت و تعامل فعال بین مدارس و دانشگاه، همکاری اساتید و معلمان راهنمای مجرب، فعالیت دانشجومعلمان در مدرسه و کلاس، تقویت سواد رسانه ای و فناوری اطلاعات، کسب دانشها و مهارتهای علمی و پژوهشی مورد نیاز معلمی، کسب فضایل اخلاقی افزایش داده و به تدریج آنان را برای ورود به عرصه معلمی در مدرسه تقویت می کند.

    کلیدواژگان: دانشجومعلم، کارورزی، تربیت معلم، توانمندسازی حرفه ای
  • محمدرضا پاشایی* صفحات 249-276

    ادبیات پایداری و مواجهه خردمندانه با آن از جمله اهداف ساحت تربیتی و سیاسی در سند تحول بنیادین آموزش و پرورش است که بر این اساس، برنامه ریزان آموزشی با انتخاب متون مربوط به ادبیات پایداری تلاش کرده اند زمینه های رشد و تربیت فردی و اجتماعی را در اندیشه و رفتار کودکان ایجاد نمایند. پژوهش حاضر که با روش تحلیل محتوا و با هدف شناسایی میزان توجه به مولفه های ادبیات پایداری در جامعه آماری شامل شش کتاب پایه اول تا ششم مقطع ابتدایی صورت گرفته است، نشان داد مفاهیم وطن دوستی، طرح مفاهیم و نمادهای دینی و معرفی نمادهای ملی بیشتر از سایر مولفه ها، و زنده نگه داشتن خاطرات انقلاب و دفاع مقدس، امید به آینده، دعوت به مبارزه و دعوت به اتحاد کمتر از سایر مولفه ها مورد تاکید قرار گرفته اند؛ بنابراین بر اساس اهداف مندرج در اسناد تعلیم و تربیت و ویژگی های رفتاری کودکان ابتدایی پیشنهاد می شود این ترکیب مورد بازنگری قرار گیرد.

    کلیدواژگان: ادبیات پایداری، کتاب های فارسی ابتدایی، سند تحول بنیادین
  • محسن دیبایی صابر* صفحات 277-302
    مقاله ح‍اض‍ر با هدف شناسایی چارچوب نظری مولفه های برنامه درسی کنجکاو محور و تحلیل جایگاه آن در اسناد بالا دستی آموزش و پرورش ایران صورت پذیرفت. روش پژوهش توصیفی شامل: تحلیل اسنادی و تحلیل محتوا بوده و رویکرد آن نیز کاربردی بود. جامعه پژوهشی شامل دو بخش: متون مرتبط با برنامه درسی کنجکاو محور و محتوای چهار سند بالادستی نظام آموزش و پرورش ایران بود. با توجه به ماهیت موضوع، از نمونه گیری صرف نظر شده و حجم نمونه برابر با حجم جامعه در نظر گرفته شد. ابزارهای اندازه گیری، فرم فیش برداری و سیاهه تحلیل محتوای محقق ساخته بود. داده های اسنادی به شیوه کیفی و داده های تحلیل محتوی با استفاده از شاخص های توصیفی در فرایند تحلیلی آنتروپی شانون مورد بررسی قرار گرفت. ع‍م‍ده ت‍ری‍ن یافته ها بیانگر آن است که: 1. چارچوب نظری برنامه درسی کنجکاو محور را می توان در ده مولفه: ذهنیت باز، اکتشاف، اشتیاق یادگیری، خود جهت دهی، انگیزه، خلاقیت، نوآوری، یادگیری مشارکتی، پرسشگری، خودانگیختگی تدوین نمود. 2. در اسناد بالادستی (سند چشم انداز بیست ساله، نقشه جامع علمی کشور، سند تحول بنیادین و برنامه درسی ملی)، در م‍ج‍م‍وع 366 مرتبه به مولفه های برنامه درسی کنجکاو محور توجه شده که میزان تراکم آن در مولفه خلاقیت زیاد و در مولفه خودانگیختگی بسیار کم بود. در بین اسناد مورد بررسی، بیشترین ضریب اهمیت مربوط به برنامه درسی ملی و کمترین مربوط به سند نقشه جامع علمی کشور بوده است.
    کلیدواژگان: آموزش و پرورش، اسناد بالادستی، برنامه درسی کنجکاو محور، تحلیل محتوا
|
  • Nematollah Mousapour * Pages 1-56

    Modern education in Iran was expanded during the 14th century under universal conditions and public will by established governments. In examining the aspects of this issue, four basic dimensions of "educational situation and school", "content and curriculum", "teacher and education activist" and "curriculum planning" were explained and it was revealed that these dimensions had different status in two halves. However, throughout the 14th century, what became the centerpiece of all education activities was the attempt to develop and promote a "culture of adherence" that was pursued in the first half based on the obedience process and in the second half based on the process of stupidity. Evidence suggests that the practice of that logic cannot be effective and acceptable, even if it persists under the pressure of the government's power. What is needed is respect for "real knowledge", which is the result of science and is achieved using the science of education.

    Keywords: Iran's Modern Education, Achievements of Modern Education, Culture of Adherence, Processes of Obedience, Stupidity
  • Zahra Gooya Pages 57-94

    Ahistorical and noncritical approach and lack of documentation of incidents in Iran, has caused severe damages to the educational and scientific activities. This study is a fair critique rather than expediency in which, the scientific genuinity was taken as a measure to assess the draft of the new mathematics curriculum in Iran (1399/2020). In general, curricula are jeavily influenced by politics than are mostly rooted in ideologies and Iran is not an exception. As a result, the curricula are more responsive to the ideologies and goverments rather than students and teachers. In last two decades in Iran, we have been witneesed that the mathematics curriculum reformers and mathematics textbooks authors, have taken into account many ideological/ political concerns that in fact, they have not asked for. This “politicization” has been one of the main factors in unsuccessful change of mathematics curriculum in Iran. have taken into account many ideological/ political concerns that in fact, they have not asked for. This “politicization” has been one of the main factors in unsuccessful change of mathematics curriculum in Iran. have taken into account many ideological/ political concerns that in fact, they have not asked for. This “politicization” has been one of the main

    Keywords: Mathematics Curriculum, Politics, Ideology, Curriculum Change
  • HamidReza Mashhadi * Pages 95-124

    The purpose of this study is to identify and compare the characteristics of the curriculum elements of the teacher education system of selected countries for the development of information technology and communication technology of student teachers. Accordingly, the type of study of this comparative-descriptive research and its method is descriptive descriptive, according to the four-step method and stages. The required information has been collected through library documents, quarterly and annual reports of some international sites such as UNESCO. The pattern used is the Brady pattern. The sample is four countries: Finland, United Kingdom, the United States and Malaysia, which have been selected based on purposive sampling. The results showed that all of them are similar in creating a positive attitude towards technology and inclusive approach, but the United Kingdom, the United States and Finland in developing the standard of technology competence and Finland in including the issue of ethical issues in using technology and the United Kingdom in preparing students. They are more sensitive to rapid technological change in the UK.

    Keywords: Teacher training curriculum, Curriculum Elements, information, communication technology, technology literacy
  • Hossein Ghorbani * Pages 125-156
    The purpose of this study was offering a representation and narrative of researcher’s teaching experiences. The focus of the study is how researcher experienced the teaching process, teacher's action and school phenomenon in two years teaching in the fourth and sixth grades of elementary school. In order to achieve this purpose the autobiography research methods has been used. The results of the research showed the profound impact of the researcher's life background on current activities and educational perspectives and indicated how his educational strategies were inspired by his student experiences. In addition, the researcher's narratives and memories included challenges and events that were not taught in the university's books and classes. Therefore, in this study, the researcher discusses about the gaps between theory and practice in the field of teaching. He invites other teachers to share their teaching experiences and share with the community.
    Keywords: Elementary Teacher, life stories, teaching experiences, autobiography
  • Seyed Ahmad Madani * Pages 157-188

    The aim of this historical inquiry is to explore the fundamental efforts of early superintends in the emergence of the field of curriculum studies and the theory of centralized curriculum. The method of this enquiry is referring to first-hand references and works of early curriculum developers and supervisors.  The main focus of this historical research is on the conceptualizations and attempts of Franklin Bobbitt and Harold Rugg. Referring to the documents showed that the theory of centralized curriculum was explained as a systematic tool for narrowing schools’ authority and as a tool for inspecting and supervising. Several experts and executives followed this with different approaches. Harris proposed a supervisory approach based on developing textbooks, Babbitt clarified the idea of an activity curriculum that is based on standards, and Rugg immersed in compilation of textbooks and teachers’ guidebooks as a democratic method for improving the quality of education in schools and classrooms. The invaluable struggles of philosophers like John Dewey and Boyd Bud didn’t yield these attempts, and thoughts of supervisors such as Harris, Bobbitt and Charters became the mainstream of that age. These people, trusted in their scientific researches and supported by their executive authority, disseminated bureaucratic and supervisory point of view and propagated the necessity of a central and unified curriculum for school principals, teachers and even education experts. It seems that the birth of the field of curriculum studies was in fact the birth of the idea of a centralized or a national curriculum.

    Keywords: educational supervision, Curriculum, Franklin Bobbitt, Harold Rugg
  • Hussein Farasat * Pages 189-216
    The present study was conducted with the aim of analyzing the content of biology in the textbooks of general high school students in terms of their relationship with different branches in biology including cellular and molecular sciences, animal physiology, animal biosystematics, plant physiology, plant systematics, microbiology, biochemistry and genetics. The research method is descriptive and of content analysis type. In this research, in addition to descriptive statistics, Shannon entropy content analysis method is employed to evaluate information load. The content analysis unit included the number of writing lines, images, activities and more knowledge. The reliability of the research tool has been confirmed. A total of 9307 text units, 877 video units, 197 activity units and 252 Learn More units were registered. According to the results, the highest information load was related to animal physiology and cellular molecular and biochemical tendencies are in the next ranks. In addition, the least attention has been paid to microbiology and plant biosystematics.
    Keywords: Biology topics, High School, Biology Trends, Shannon Entropy
  • pooran Khorooshi Pages 217-248

    The main purpose of this study was to investigate the perspective of Teacher Training University graduates on the effectiveness of internships in increasing the professional potential of students and teachers. To this aim, qualitative research was conducted using phenomenological method and the data were collected using semi-structured interviews. Accordingly, among the graduates of Teacher Training University in 2019 and 2020, 20 people were purposefully selected. The interviews were analyzed using the seven-step Colaizzi (1978) model and three stages of open, axial, and selective coding. The findings were extracted in 162 indicators, 23 components and 5 dimensions: "Internship curriculum content, development of professional knowledge and skills", "Strengthening digital literacy", "Strengthening professional ethics" and "Strengthening organizational structure". The results showed that internships increase the professional potential of student-teachers with active participation and interaction between schools and universities, cooperation of experienced professors and teachers, student-teacher activity in school and classroom, strengthening media literacy and information technology literacy, acquiring knowledge and scientific and research skills required by teachers. It also improves aquisition of moral virtues, ideation, readiness to teach and gradually strengthens and develops thematic knowledge, knowledge of educational practice and knowledge of thematic educational practice of student-teachers to enter the field of teaching in school.Findings were extracted in 162 indicators, 23 components and 5 dimensions: "Internship curriculum content, development of professional knowledge and skills", "Strengthening digital literacy", "Strengthening professional ethics" and "Strengthening organizational structure".The results showed that internships increase the professional potential of student-teachers with active participation and interaction between schools and universities, cooperation of experienced professors and teachers, student-teacher activity in school and classroom, strengthening media literacy and information technology literacy, acquiring knowledge and scientific and research skills required by teachers. Acquisition of moral virtues, ideation, readiness to teach and gradually strengthens and develops thematic knowledge, knowledge of educational practice and knowledge of thematic educational practice of student-teachers to enter the field of teaching in school.

    Keywords: Student-teacher, internship, teacher training, professional empowerment
  • MohammadReza Pashaei * Pages 249-276

    Resistance literature and wise confrontation with it is one of the goals of the educational and political field in the documents of fundamental transformation of education, based on which the curriculum developers seek to create children's thoughts and behavior. The present study, which was conducted by content analysis method aims to identify the level of attention to the components of sustainability literature in the statistical population, including six first to sixth grade elementary school books. Also the presentation ways for the concepts of patriotism, design of religious concepts and symbols and national symbols were investigated. Most of the other components, and keeping the memories of the revolution and the holy defense alive, hope for the future, invitation to struggle and invitation to unity are emphasized less than other components. Therefore, based on the goals stated in the education documents and the behavioral characteristics of primary children, it is suggested that this combination be revised.

    Keywords: Sustainability literature, Elementary Persian Books, Fundamental Transformation Document
  • Mohsen Dibaei Saber * Pages 277-302
    The purpose of this study was to identify the theoretical framework of the curiosity-based curriculum components and analyze its place in upstream documents of the education system. The research method used in this study is descriptive which consists of document analysis and content analysis and the approach is applied. The research population corpus of two sections; texts related to the curiosity-based curriculum and content of four upstream documents of the Iranian education system. Due to the nature of the subject, sampling has been neglected and the entire research corpus has been investigated. The measuring tools, catch form and content analysis log were developed by the researcher. The qualitative data and content analysis data were analyzed using descriptive indices in the Shannon entropy analytic process. The results of the study indicate that: 1.the theoretical framework of the curiosity-based curriculum could be formulated in ten components: open mindedness, exploration, learning passion, self-direction, motivation, creativity, innovation, participatory learning, questioning, spontaneity. In the handwritten documents (Twenty-year Vision Document, Comprehensive Country Map, Fundamental Transformation Document, and National Curriculum), curiosity-based curriculum component has been considered 366 times, with a high degree of creativity and a low degree of spontaneity. Among the documents studied, the highest importance factor was related to the national curriculum and the least to the country's comprehensive scientific map document.
    Keywords: Education, upstream documents, Content Analysis Curious Curriculum