فهرست مطالب
نشریه تحقیقات بنیادین علوم انسانی
سال هشتم شماره 3 (پیاپی 28، پاییز 1401)
- تاریخ انتشار: 1401/08/29
- تعداد عناوین: 6
-
-
صفحات 11-30
شناخت اراده از جهات مختلف مهم و بلکه ضروری است؛ از جمله اینکه ارادهشناسی بخشی از انسانشناسی است و میتواند در جهت تحول علوم انسانی موجود و تولید علوم انسانی اسلامی موثر باشد. در این مقاله، دیدگاههای صدرالمتالهین و علامه مصباح یزدی به همراه برخی مبانی تبیین و مقایسه شدهاند. یافتههای پژوهش نشان میدهد، این دو دیدگاه با اینکه شباهت بسیاری به یکدیگر دارند، با پیامدهای مختلفی در علوم انسانی همراه هستند. صدرالمتالهین اراده را از صفات وجود بماهو وجود میداند و برای آن مفهومی مشکک به تشکیک عامی و حقیقتی مشکک به تشکیک خاص قایل است. بر این اساس، وی برای همه موجودات مجرد و مادی، اراده قایل است، همه ارادهها را به لحاظ حقیقت واحد و از نظر مرتبه و تعین متعدد میشمارد و اراده هر موجود متعینی را جلوه و نشانهای از اراده حقسبحانه به لحاظ مرتبه آن موجود تلقی میکند، اما علامه مصباح اراده را در همه موجودات ساری ندانسته و آن را از صفات وجودهای مجرد میداند. از سوی دیگر، ایشان حتی وحدت مفهوم اراده در موجودات مجرد را هم نمیپذیرد و برای اراده سه مفهوم عام، خاص و اخص مطرح میکند که تنها یکی از آنها میان خداوند و مخلوقات مشترک است. همچنین وی متناسب با دیدگاه خود در زمینه تشکیک طولی و عرضی، نوعی ارتباط تشکیکی میان اراده خداوند و ارادههای مخلوقات و نوعی تباین بین ارادههای مخلوقات همعرض معتقد است.
کلیدواژگان: علامه مصباح یزدی، صدرالمتالهین، اراده، تشکیک -
صفحات 31-50
هدف از پژوهش حاضر بررسی مسیله تحققپذیری علم دینی در حوزه علوم طبیعی است. در این راستا نخست ضمن تحلیلی بر مسیله تحققپذیری علم دینی بهطورکلی، به بررسی تحققپذیری آن در یکی از زمینههای خاص، یعنی آموزش علوم طبیعی (شامل فیزیک، شیمی، زیستشناسی و زمینشناسی) پرداخته شده است. سپس بهمثابه یکی از راهحلهای مسیله در حوزه آموزش علوم طبیعی، پیشنهاد (فرضیه) نگارنده با عنوان «آموزش خداباورانه علم در ساحت نگرش» بررسی شده است. این راهحل پیشنهادی به روشی تحلیلی از یک منظر، سازگاری و همخوانی آن با نظریههای علم دینی انتخابی (نظریه گلشنی و جوادی آملی) بررسی شده و از منظری دیگر، بهمثابه یک برساخته آموزشی، بررسی سازگاری و انسجام درونی آن را صورت داده است. براساس یافتههای این پژوهش، در مقام تحققپذیری نظریههای علم دینی در آموزش علوم طبیعی، باید بر «تعلیم و تربیت دینی با محوریت پرورش نگرش خداباورانه» تاکید کرد. این امر از استلزامات نظریههای علم دینی در آموزش علوم طبیعی است. از سوی دیگر معیار سازگاری و انسجام درونی برساخته، با «پرورش نگرش خداباورانه در آموزش علوم» نامتعارض نیست که اجتماع سازگار این دو، در «آموزش خداباورانه علم در ساحت نگرش» خود را نشان میدهد. درنهایت اینکه «آموزش خداباورانه علم در ساحت نگرش» بهمثابه راهحلی سازگار و منسجم، موضوع تحققپذیری نظریههای علم دینی در حوزه علوم طبیعی را به سطحی بسیار اجراییتر و عملیتر میآورد که با نظریههای علم دینی انتخابی سازگار است و معیارهای حداقلی و مشترک این نظریهها را برآورده میکند. همچنین هم با آموزش علوم تعارضی ندارد و متخصصان این حوزه آن را درک میکنند.
کلیدواژگان: علم دینی، آموزش علوم، تحقق پذیری علم دینی، تعلیم و تربیت دینی، نگرش خداباورانه، گلشنی، جوادی آملی -
صفحات 51-68
با وجود موفقیتهای بسیاری که رواندرمانگران بالینی در نیم قرن گذشته داشتهاند، رویکردهای رایج نمیتوانند تمام ابعاد یک اختلال را همزمان ملاحظه کنند. همچنین این رویکردها از بخشهای مهم واقعیت (که از آن به واقعیات غیب یاد میشود) را غفلت کردهاند. براساس پژوهشهای قبلی، متغیرهای علوم انسانی رایج، کمتر از متغیرهای شناساییشده اسلامی، قادر به تبیین و پیشبینی اختلالات روانشناختی هستند. بررسیها نشان میدهد رویکردهای رایج بر منطقهایی مبتنی هستند که عناصر لازم در تبیین پدیدههای انسانی را بهصورت بخشی در نظر میگیرند. مدل مختار یعنی مدل چندوجهی شناسایی و درمان اختلالات روانشناختی، ضمن نقد رویکردهای رایج، نشان میدهد برای تبیین اختلالات روانشناختی باید تمام مولفههای یک اختلال بهصورت کل (قیاسی) احصاء شوند و در تعامل با مولفههای ادراکی محقق (منابع شناخت انسان) قرار بگیرند. پژوهش حاضر، ضمن معرفی این مدل که از ویژگیهای انعطافپذیری، جهانشمولی و جامعیت برخوردار است، زمینه را برای ورود متغیرهای دینی درباره اختلالات روانشناختی و مقایسهپذیری ادعاهای نظریههای مختلف فراهم میکند.
کلیدواژگان: اختلالات روان شناختی، مدل چندوجهی، اختلال اضطراب منتشر، منابع شناخت انسان -
صفحات 69-98
پژوهش حاضر با هدف ساخت، اعتباریابی و رواسازی پرسشنامه عوامل آرامشزا- آرامشزدای خانواده براساس قرآن انجام شد. ابتدا عوامل آرامشزا- آرامشزدای خانواده براساس قرآن به روش تحلیل محتوا استخراج شدند. موافقت 97 و 95 درصدی خبرگان، در مقایسه با عوامل و گویهها، روایی محتوای این پرسشنامه را نشان میدهد. ارزیابی روایی و پایایی پرسشنامه به روش پیمایشی با انتخاب نمونه دردسترس 488 نفری انجام شد. در این پژوهش برای بررسی روایی مقیاس، از روش تحلیل عاملی استفاده شد. یافتههای بخش کمی پژوهش نشان میدهد عوامل شناساییشده بار عاملی بالا و معناداری دارند. در این میان عامل سلامت روانی-بیماری روانی با شاخص نیکویی برازش تعدیلشده (99/0)، موده-بیتوجهی (96/0)، تدبیرمعیشت-بیتدبیری در معیشت (97/0)، تامین نیازهای اولیه- تامیننشدن نیازها (96/0)، لباسبودن همسران برای یکدیگر-لباسنبودن (96/0)، رحمت-غضب (91/0)، حسن معاشرت-سوءمعاشرت (9/0)، ایمان-ضعف در ایمان (91/0)، رشدیافتگی-رشدنایافتگی (91/0)، انس-اعراض (9/0) نقش و مرز شفاف و مشخص-ابهام و اغتشاش در نقش و مرز (85/0) بهترتیب بیشترین میزان برازش را نشان دادند و برای کل الگو این شاخص 91/0 بود. بهمنظور بررسی پایایی پرسشنامه از روش همسانی درونی بهکمک آلفای کرونباخ استفاده شد و آلفای کرونباخ 98/0 به دست آمد. براساس یافتههای پژوهش میتوان گفت این پرسشنامه دارای روایی و پایایی بالایی است و عوامل منسجمی از آن به دست میآید که میتوان با کاربرد آن، عوامل آرامشزا- آرامشزدای خانواده را براساس قرآن مطالعه کرده و در پژوهشهای آتی و همچنین در تشخیص و درمان مسایل خانواده از آن استفاده کرد.
کلیدواژگان: پرسش نامه، خانواده، عوامل آرامش زای خانواده، عوامل آرامش زدای خانواده، قرآن -
صفحات 99-119
مقصود از هدفگذاری تربیتی، تعیین اهداف تربیت در سطوح مختلف، بهمنظور جهتدادن به اقدامات تربیتی است. با وجود اینکه در هر هدفگذاری اتقان اهداف بهدستآمده به اطمینان از چگونگی هدفگذاری وابسته است، از میان پژوهشهایی که تاکنون به ارایه نظاممند اهداف تربیتی همت گماردهاند، کمتر موردی را میتوان یافت که بهصراحت و بهطور مستقل به بحث درباره چگونگی هدفگذاری پرداخته باشد. درواقع در این پژوهشها به تفصیل روشن نیست منابع هدفگذاری کداماند و در به دست دادن اهداف چه جایگاهی دارند؟ همچنین مشخص نیست این منابع با چه روشی استخراج شده و سپس در سطوح مختلف اهداف (غایی، میانی و عملیاتی) چینش یافتهاند؟ در راستای این خلا، هدف پژوهش حاضر بررسی منابع و روش هدفگذاری در تربیت اسلامی و پاسخ به دو پرسش پیشگفته است. روش پژوهش تحلیلی - اجتهادی است. نتایج این پژوهش نشان میدهد در دیدگاه اسلامی، «وحی» یگانه منبع برای دستیابی به اهداف تربیتی است، که متکی بر آن میتوان به سطوح مختلف اهداف دست یافت. همچنین فرایند دستیابی به اهداف درباره منبع وحی، به دو مرحله کلی «کشف» و «چینش» تقسیم میشود. برای کشف اهداف، شناسایی قالبها و اسلوبهای بیان هدف ضرورت دارد. همچنین برای چینش اهداف، با معیار قراردادن ویژگیهای مراتب مختلف هدفی، طبقهبندی اهداف ممکن شده و سپس با تحلیل اهداف بالادست، نسبت اهداف هر طبقه با یکدیگر روشن میشود.
کلیدواژگان: تربیت اسلامی، هدف گذاری، اهداف تربیتی، منابع، روش -
صفحات 121-139
نظام جمهوری اسلامی ایران مبتنی بر الگوی فقهی «امامت و امت» یکی از بدیعترین الگوهای سیاسی جهان معاصر است؛ با وجود این، خردهنظامهای منطوی در این کلان نظام سیاسی، از جمله «نظام حقوقی» بر پایه الگوی فقهی کارآمد و صحیح شکل نگرفته و در بستر تحولات ناشی از اقتضایات جهان مدرن به استحاله ماهیت برخی از مهمترین عناصر حقوق اسلامی منجر شده است. بررسی آسیبشناسانه الگوی اجراشده در نظام حقوقی موجود که حاصل تحولات سیاسی دوره مشروطه تاکنون است و ارایه الگوی جدید برای نظامسازی در حوزه نظام حقوقی، مسیله پژوهش پیشروست. این تحقیق از لحاظ روش، توصیفی- تحلیلی است و یافتههای آن نشان میدهد دوگانهپنداری، فقه و حقوق، وابستگی نظام حقوقی موجود در عناصر بنیادین و کلان به نظامهای حقوقی مدرن و غلبه رویکرد فردی بر رویکرد اجتماعی در شکلدهی به مولفههای اصلی نظام حقوقی، از مهمترین آسیبها و تغییر رویکرد نظری به رابطه فقه و حقوق، درپیش گرفتن رویکرد اجتماعی به فقه و توجه به مبداییت عینیت اجتماعی و انسانی در نظامسازی از مهمترین عناصر الگوی فقهی-حقوقی نظامسازی اسلامی است.
کلیدواژگان: نظام سازی، نظام حقوقی، فقه، حقوق، فقه فردی، فقه اجتماعی
-
Pages 11-30
Ṣadr al-Muta’allihīn considers will to be one of the attributes of existence, and attributes to it a concept that has "common graduation" and a reality that has "special graduated". Based on this, he attributes a will to all immaterial and material beings, considers all wills as one in terms of reality and multiple in terms of level and determination. he considers the will of each determined being as a manifestation and sign of the will of the God in terms of the level of that being. But Allameh Miṣbāḥ Yazdī did not consider will in all beings and considered it as one of the attributes of immaterial beings. On the other hand, he does not even accept the unity of the concept of will in immaterial beings and proposes three general, special and more special concepts for will, only one of which is shared between God and creatures. Also, according to his perspective about graduated level of concepts and existence, he believes a kind of graduated relationship between God's will and the will of creatures and a kind of separated relationship between the wills of creatures that are in the same level.
Keywords: Allameh Miṣbāḥ Yazdī, Ṣadr al-Muta’allihīn, Will, Graduation (tashkik) -
Pages 31-50
This paper aims to examine the problem of the realization of religious science in the field of natural sciences (including Physics, Chemistry, Biology, and Geology). In this regard, firstly, while analyzing the problem of the realization of religious science in general, it is investigated its realization in one of the special fields, that is, the education of natural sciences, and then, as one of the solutions to the problem in the field of natural science education, the author's proposal (hypothesis) titled "Theistic Education of Science in the Realm of Attitude" is examined. This proposed solution has been analyzed analytically and has been investigated from two points of view: its compatibility with selected religious science theories (Golshani and Javadi Amoli theories) and its compatibility and internal coherency as an educational construction. The findings of this research show that in terms of the realization of the religious science theories in the field of natural science education, it is necessary to emphasize " Religious Education with a focus on Attaining the Theistic Attitude ", which is one of the requirements of this realization. On other hand, "Attaining Theistic Attitude in Science Education" is not incompatible with the criterion of consistency and internal coherency of the construction, which the compatible combination of these two constructions leads to " Theistic Education of Science in the Realm of Attitude ". Finally, it is shown that " Theistic Education of Science in the Realm of Attitude " as a consistent and coherent solution, brings the issue of the realization of the theories of religious science in the field of natural sciences to a much more effective and practical level, which is compatible with the selective theories of religious science (that is consistent and meets the minimum and common criteria of these theories), and does not conflict with standard science education and is more understandable for experts in this field.
Keywords: Religious Science, Science Education, Realization of Religious Science, Theistic Attitude, Golshani, Javadi Amoli -
Pages 51-68
Despite the many successes of clinical psychotherapists over the past half century, a review of the results of current therapies in clinical psychology shows that current approaches are unable to consider all aspects of a disorder simultaneously. Also, these approaches neglect important parts of reality (which are called unseen facts). The multifaceted model of identifying and treating psychological disorders, believes that in order to explain psychological disorders, all components of a disorder should be counted as a whole (deductive) and interact with the perceptual components of the researcher. To be placed. Accordingly, instead of explaining a single factor for this purpose, the author has assumed the perceptual characteristics of human beings, which are sense, intellect, and heart, in the vertical axis by selecting diffuse anxiety disorder, for example, and in the horizontal axis, the characteristic. Considers diffuse anxiety disorders, which include behavioral, cognitive, and emotional aspects. The present study, while introducing this model, which has the characteristics of flexibility, universality, comprehensiveness and pathology model, guides the practice of the medical model, paves the way for the introduction of religious variables regarding psychological disorders, comparability of different theories, and finally truth. The test provides the claim of religious models.
Keywords: Psychological Disorders, Multidimensional Model, Generalized Anxiety Disorder, Sources of Human Cognition -
Pages 69-98Research Aim
The aim of the present study was to design a model of sedative-depressant family factors in the Qur'an and to investigate its fit.
Research methodIn this developmental study, mixed research method (qualitative-quantitative) and exploratory strategy were used. In the qualitative part of the research, content analysis method was used. Then, based on the identified factors, the conceptual model of the research was designed and a scale was prepared to measure the relaxing-relaxing factors of the family. Based on this model, it was prepared and validated. To evaluate the reliability of the questionnaire, the internal consistency method using Cronbach's alpha coefficient was used.
FindingsData analysis in the qualitative part of the research led to the identification of 242 open source 53 sub-factors and 13 main factors as family peace factors. Cronbach's alpha coefficient in the experimental and final implementation stage was 0.88 and 0.98, respectively, and the alpha coefficient of 13 factors were all above 0.69 and for most factors was more than 0.80. The findings of the quantitative part of the study showed that the identified factors have a high and significant factor load and the obtained pattern shows a high fit to show the factors affecting family peace.
ConclusionFactors affect the formation of family peace but have not been given the necessary attention. More attention to the calming and calming factors of the family based on Islamic culture is necessary for any action in the field of family.
Keywords: questionnaire, Family- Family Comfort Providing Factors, Family Comfort Eliminating Factors, Quran -
Pages 99-119
The purpose of goal setting in education is to set the educational goals at different levels in order to direct educational actions. Although achieving goals in the process of goal-setting is highly dependent on the certainty of how the goals are set, among the researches that have so far devoted themselves to the systematic presentation of educational goals, few cases can be found that explicitly and independently discuss about how to set goals. In fact, in these researches, it is not clear in detail what the sources of goal-settings are and what role they have in achieving the goals! Also, it is not clear how these sources were managed and then arranged at different levels of goals (ultimate, intermediate and operational)! Regarding this gap, the purpose of the current research is to investigate the sources and method of goal-setting in Islamic education and to answer the aforementioned two questions. This self-study research method is analytical. The results of this self-study research show that in the Islamic perspective, "revelation" is the only source for achieving educational goals, which can be used to achieve different levels of goals. Also, the process of achieving goals about the source of revelation is divided into two general stages: "exploration" and "arrangement". To explore goals, it is necessary to identify formats and styles of goal expression. Also, for arranging the goals, it is possible to classify the goals by considering the characteristics of different levels of goals, and then by analyzing the supreme goals, the connection of the goals of each level with other levels is clarified.
Keywords: Islamic education, goal-setting, educational goals, sources, method -
Pages 121-139
The system of the Islamic Republic of Iran based on the jurisprudential model of "Imamate and Ummah" is one of the most innovative political patterns in the contemporary world; Despite this, the sub-systems involved in this macro-political system, including the "legal system" have not been formed on the basis of an efficient and correct jurisprudential model, and in the context of developments caused by the requirements of the modern world, it has led to the transformation of the nature of some of the most important elements of Islamic law. The pathological examination of the model implemented in the existing legal system, which is the result of the political developments of the constitutional period until now, and the presentation of a new model for systematization in the field of the legal system, is the issue of advanced research. This research is descriptive-analytical in terms of method, and its findings show the dualism, jurisprudence and law, the dependence of the existing legal system in its fundamental and macro elements on modern legal systems, and the predominance of the individual approach over the social approach in shaping the main components of the legal system. The most important harms and changes in the theoretical approach to the relationship between jurisprudence and law, taking a social approach to jurisprudence and paying attention to the principle of social and human objectivity in system building are among the most important elements of the jurisprudential-legal model of Islamic system building.
Keywords: System building, legal system, jurisprudence, law, individual jurisprudence, social jurisprudence