فهرست مطالب
فصلنامه اقتصاد اسلامی
پیاپی 87 (پاییز 1401)
- تاریخ انتشار: 1401/11/03
- تعداد عناوین: 6
-
-
صفحات 5-22
بررسی فقهی کسب سود مقطوع بدون قبول ریسک سرمایه یا فعالیت مفید اقتصادیکسب سود در اسلام، امری مورد قبول و به آن توصیه شده است. اما در ارتباط با کسب سود با یک پرسش مهمی مواجه هستیم: آیا کسب سود مقطوع از سرمایه -اعم از نقدی و غیر نقدی- بدون قبول ریسک سرمایه و فعالیت مفید اقتصادی جایز است؟ پاسخ این پرسش با روش تحلیلی و توصیفی و با استناد به ادله و مدارک فقهی در ابواب مختلف فقه از قبیل حرمت اجاره به اکثر در اجاره اعیان، حرمت اجاره به اقل در اجاره اعمال، حرمت طلب ربح در عقد قرض، عدم جواز کسب سود در مضاربه به شرط تضمین سرمایه و... روشن می شود که کسب سود بدون قبول ریسک سرمایه یا کار مفید اقتصادی، جایز نیست. بنابراین این مطلب به عنوان یک قاعده مهم فقهی باید مورد توجه قرار گیرد و در نظام اقتصاد اسلام آثار مهمی را به دنبال خواهد داشت.
کلیدواژگان: سود، قاعده ربح، کار مفید اقتصادی، ریسک -
صفحات 23-64
تامین مالی خرد در طول دهه گذشته رشد فزاینده ای از حیث گستره مفهومی، اهداف، نهادها، ابزارها و دامنه عرضه کنندگان و متقاضیان داشته است. اکنون برنامه های تامین مالی خرد به گونه ای طراحی می شوند که توان پاسخگویی به نیازهای مختلف را داشته باشند. ضرورت پرداختن به انقلاب تامین مالی خرد و لزوم طراحی نظام تامین مالی خرد اسلامی در کشور حقیقتی انکارناپذیر است. یکی از مسایل مهم در این زمینه بحث تاثیر برنامه های تامین مالی خرد می باشد. این مقوله مورد منقاشه موافقان و مخالفان اعتبارات خرد بوده است. از این رو درصددیم در مقاله پیش رو به صورت تطبیقی به بررسی تاثیر برنامه های تامین مالی خرد در ایران و جهان با تاکید بر کشورهای اسلامی بپردازیم.یافته های این تحقیق که با استفاده از روش تحلیل محتوا و تحلیل آماری بدست آمده حاکی از آن است که جامعه اهداف تامین مالی خرد در ایران علاوه بر فقرای فعال اقتصادی شامل قشر متوسط فعال اقتصادی نیز می باشد. همچنین نتایج تحقیق نشان می دهد که مهم ترین تاثیر مستقیم برنامه های تامین مالی خرد در ایران ایجاد اشتغال و توانمندسازی است. همچنین بررسی تطبیقی تاثیر برنامه های تامین مالی خرد در ایران وجهان حاکی از آن است که تاثیر این برنامه ها در کشورهای اروپایی و آمریکایی بیشتر بر جنبه های تولیدی (ایجاد اشتغال و رشد اقتصادی)؛ در کشورهای آفریقایی بیشتر بر جنبه های غیر تولیدی (بهداشت، تغدیه و آموزش) و در کشورهای آسیایی بر هر دو جنبه تولیدی و غیر تولیدی متمرکز بوده است. بررسی کشورمان نیز نشان داد که تاثیر برنامه های تامین مالی خرد بیشتر جنبه تولیدی داشته است.
کلیدواژگان: تامین مالی خرد، تاثیر تامین مالی خرد، تامین مالی، نظام تامین مالی خرد، کشورهای اسلامی -
صفحات 65-98
یکی از فروض اساسی در تحلیل های اقتصادی نیوکلاسیک شفافیت بازارها و فقدان هزینه هایی برای انجام مبادلات می باشد. به بیان دیگر، در این تحلیل ها دنیای واقعی به صورت الگوهایی ترسیم می شود که در بازارهای مربوطه فروشندگان و خریداران کالاها و خدمات به راحتی و بدون تحمل هیچ هزینه ای، مبادلات اقتصادی خود را به انجام می رسانند و دادوستدها به صورتی روان و بدون اصطکاک صورت می پذیرد. هدف از این تحقیق بررسی عوامل موثر بر شاخص های هزینه ی مبادله تسهیلات در قالب عقود اسلامی برای بانک ملی ایران در سه استان، تهران، اصفهان و کردستان می باشد. بر اساس تجزیه و تحلیل اطلاعات 483 نفر از مشتریان بانک ملی در سال 1399، که به روش نمونه گیری طبقه بندی شده بدست آمده است، نتایج نشان می دهند بین درآمد افراد، مدت زمان افتتاح حساب تا واریز وجه تسهیلات رابطه مثبتی با هزینه مبادله و نرخ سود به عنوان قیمت تسهیلات، شعب ممتاز و درجه یک رابطه منفی با هزینه مبادله داشته است.
کلیدواژگان: اقتصاد هزینه مبادله، عقود اسلامی، بانک ملی -
صفحات 99-132
شیخ انصاری اولین فقیهی است که وقف را به منفعتی و انتفاعی تقسیم می کند و این تقسیم را در جواز بیع وقف داده و بیع وقف انتفاعی را به طور مطلق ممنوع دانسته است و بیع وقف منفعتی را در مواردی اجازه داده است. ولی بیع را در حالی که انفعال به حال موقوف علیهم باشد اجازه نداده است. معروف بین فقیهان خصوصیا متاخرین همین نظر است. اما باید در خصوص وقف منفعتی، فروش موقوفه را در فرض انفعال بودن به حال موقوف علیهم با رعایت مصلحت موقوفه اجازه داد. زیرا حبس عین در وقف و منع از فروش آن مقصود تبعی واقف بوده است و در واقع مقدمه ای برای انتفاع بردن موقوف علیهم از عین موقوفه است و مقصود اصلی واقف، رها سازی به نفع موقوف علیهم می باشد، در نتیجه هر گاه انتفاع از موقوفه به نحوی مناسب باشد. با موقوفه، ممکن است، و فروش موقوفه و تبدیل آن انفعال باشد، باید گفت مقتضای قاعده ثانویه جواز فروش موقوفه است. برخی روایات نیز بر جواز فروش موقوفه در فرض انفعال بودن نیز دلالت دارد
کلیدواژگان: وقف، وقف منفعتی، فروش موقوفه منفعتی، اعود، انفع بودن فروش -
صفحات 133-167شروط غیرمنصفانه یکی از مسایل قابل بحث در زمینه شروط ضمن عقد است که تعادل قراردادی را برهم می زند. در دنیای امروز نیز، گسترش قراردادهایی که در آن ها یکی از طرفین به دلیل برخوردار بودن از موضع برتری، شروطی را در قرارداد بگنجاند که نسبت به طرف مقابل قرارداد، غیرمنصفانه است، روزافزون می باشد. در این میان، بانک ها با توجه به منابع مالی که در اختیار دارند، عمدتا شروطی را در قراردادها و در مقابل مشتریان می گنجانند که در ظاهر از اصل صحت تبعیت کرده و بر اساس اصول قراردادی صحیح منعقد شده اند، اما در باطن به نوعی شروط تحمیلی قلمداد شده و مشتری بر اساس نیاز اقتصادی که دارد، ناچارا به این شروط غیرمنصفانه تن می دهد. این در حالی است که مساله یادشده با اهداف نظام بانکداری بدون ربا که مبتنی بر استقرار نظام پولی- اعتباری، بر اساس حق و عدل و در راستای تنظیم گردش صحیح پول و اعتبار و در جهت سلامت و رشد اقتصاد کشور است، منافات دارد. نتیجه نهایی قبول این شروط از سوی طرفین قراردادها، خدشه دار شدن اصل عدالت و ایجاد بی اعتمادی میان بانک و مشتریان و فعالان اقتصادی و درنهایت، فساد در عرصه نظام پولی و بانکی خواهد بود. با توجه به اهمیت این مساله، در مقاله حاضر، ضمن بررسی مفهوم و مبانی شروط غیرمنصفانه، به بررسی مصادیق این شروط در قراردادهای بانکی پرداخته و راهکارهایی را جهت اصلاح و برون رفت از وضعیت حاضر قراردادهای بانکی ارایه خواهیم داد.کلیدواژگان: انصاف، قرارداد، شروط غیرمنصفانه، نظام بانکی، بانکداری بدون ربا
-
صفحات 169-199یکی از چالش های اصلی فعالیت های مولد اقتصادی در کشور، محدودیت دسترسی به منابع مالی علیرغم بالا بودن سطح کل نقدینگی کشور و همچنین ظرفیت های بین المللی در حوزه تامین مالی است. این وضعیت از هدایت نقدینگی و اعتباری ناقص و غیرموثر حکایت دارد. یکی از ابزارهای موثر هدایت نقدینگی داخلی و خارجی به فعالیت های مولد اقتصادی، صکوک هستند که توسط کشورهای اسلامی مورد استفاده قرار گرفته است. این مطالعه به این موضوع می پردازد که آیا تامین مالی از طریق صکوک بین المللی بر رشد کشورهای اسلامی تاثیر معنادار داشته است؟ که بتوان از این تجربه در راستای تامین مالی فعالیت های مولد کشور استفاده کرد. در این راستا کشورهای حاشیه خلیج فارس طی دوره زمانی 2001-2020 با استفاده از رویکرد رگرسیونی داده های ترکیبی مورد بررسی قرار گرفته اند. نتایج نشان می دهند که انتشار صکوک تاثیر معناداری در رشد اقتصادی کشورهای مورد بررسی داشته و در صورت برنامه ریزی و سیاست گذاری صحیح این ابزار در ایران نیز می توان راهگشا باشد.کلیدواژگان: اوراق ارزی، صکوک بین الملل، رشد اقتصادی، کشورهای GCC، نظام مالی ایران، نقدینگی
-
Pages 65-98
In neoclassical economic analysis, markets transparency and no transaction costs is one of the main assumptions. In other words, the real world is drawn in these frame that are in the markets sellers and buyers do their economic trade easily and without incurring any costs And the transactions are done smoothly and without friction. The aim of this paper is to investigate the factors affecting on transaction cost indicators of facilities in the form of Islamic contracts for Bank Melli Iran in three provinces, Tehran, Isfahan and Kurdistan. In 1399, we selected 483 customers of Bank Melli by classified sampling method. The results show that there is a positive relationship between individuals' income, how long opening a bank account opening and to get loan with the transaction cost, and a negative relationship between the interest rate as price of facilities, privileged branches with the transaction cost.Key: Transaction Cost Economics, Islamic Contracts, Bank Melli.
Keywords: Transaction Cost Economics, Islamic Contracts, Bank Melli -
Pages 99-132
Sheikh Ansari is the first jurist to divide the endowment into profit and for-profit, and this division has been involved in the discussion of the license for the sale of endowments, and has considered the sale of for-profit endowments absolutely forbidden. He did not allow it when the benefit was suspended. This view is famous among jurists, especially the later ones.but in the case of a usufruct endowment, the sale of the endowment must be permitted on the condition that it be for the benefit of the endowment against the interests of the endowment; Because the confinement of the object in the endowment and the prohibition of its sale is a subordinate purpose of the endowment and is in fact a prelude to the benefit of the endowment against the same endowment and the main purpose of the endowment is to abandon the benefits in favor of the endowment against each other. With an endowment, it is not possible, and the sale of the endowment and its conversion is a benefit, it must be said that the requirement of the secondary rule is the permission to sell the endowment.Some narrations also indicate the permission to sell the endowment if it is for profit. Whenever benefactor has allowed the sale of the endowment on the premise that it is for profit, the sale of the endowment will be allowed without any problems based on the benefactor condition.
Keywords: endowment, benefit endowment, benefit endowment sale, Return, sale benefit -
Pages 133-167Unfair terms are one of the most debatable issues in terms of contract terms that upset the contractual balance, and in today's world, the expansion of contracts in which one of the parties, due to its superior position, includes conditions in the contract that the other party The contract is fair, it is increasing. In the meantime, banks, due to the financial resources at their disposal, mainly include conditions in contracts with customers that seemingly follow the principle of correctness and are concluded based on correct contractual principles, but inwardly are considered as a kind of imposed conditions. The customer, based on his economic needs, will inevitably accept these unfair conditions. Money and credit are in conflict with the health and growth of the country's economy. The end result of the acceptance of these conditions by the parties to the contracts will be the violation of the principle of justice and the creation of mistrust between the bank and its customers and economic actors, and finally, corruption in the monetary and banking system. Given the importance of this issue, in this article, while examining the concept and principles of unfair terms, we will examine the examples of these terms in banking contracts and provide solutions to improve and exit the current situation of banking contracts.Keywords: fairness, Contract, Unfair Terms, Banking system, Interest-free banking
-
Pages 169-199One of the main challenges of productive economic activities in the country is the limitation of access to financial resources despite the high level of total liquidity of the country as well as international capacities in the field of financing. This situation indicates incomplete and ineffective liquidity and credit management. One of the effective means of directing internal and external liquidity to productive economic activities are sukuk, which have been used by Islamic countries. This study deals with the issue of whether financing through international sukuk has had a significant impact on the growth of Islamic countries that this experience can be used in order to finance productive activities of the country. In this regard, the Gulf cooperation council countries have been investigated during the period of 2001-2020 using the combined data regression approach. The results show that the issuance of sukuk has a significant effect on the economic growth of the studied countries, and if properly planned and politicized, this instrument can be a breakthrough in Iran.Keywords: economic growth, Foreign currency securities, International sukuk securities, Iranian financial system, Liquidity
©2000-2024 magiran.com All Rights Reserved.