نشریه جغرافیا و برنامه ریزی شهری چشم انداز زاگرس
پیاپی 54 (زمستان 1401)

هدف این مطالعه، سنجش کیفیت فضاهای شهری به لحاظ وضعیت زیست پذیری در 6 شهر از شهرستان مهر شامل؛ شهرهای مهر، وراوی، گله دار، اسیر، فال و خوزی است. پژوهش حاضر، از لحاظ نوع و هدف پژوهش، کاربردی و روش تحقیق، توصیفی-تحلیلی است. جامعه آماری این پژوهش شهرستان مهر شامل 43950 نفر می باشد. برای انتخاب نمونه مناسب جهت ارزیابی از فرمول کوکران استفاده و 350 نفر تعیین شده است. گردآوری داده ها به دو صورت اسنادی و میدانی (پرسشنامه) انجام گرفت. جهت تحلیل یافته های تحقیق، از آزمون های تی تک نمونه ای، تحلیل تجزیه واریانس یک طرفه (ANOVA)، آزمون های Post hoc و بهره گیری از روش جیمز هویل (Games-Howell) و در نهایت، از آزمون فریدمن بهره گرفته شد. نتایج آزمون T تک نمونه ای بیانگر این بود که شاخص های اجتماعی - فرهنگی، اقتصادی، زیست محیطی، کالبدی و مدیریتی موثر بر زیست پذیری در شهرستان مهر در وضعیت نامطلوبی قرار دارد. همچنین، بر اساس نتایج تحلیل واریانس مشخص شد که شاخص های زیست پذیری در 6 شهر از توابع شهرستان مهر دارای تفاوت معنادار می باشد. این امر بیانگر این است که وضعیت زیست پذیری در شهرهای این شهرستان متفاوت بوده است. در نهایت، نتایج آزمون فریدمن مشخص کرد که شاخص اجتماعی - فرهنگی با دارا بودن میانگین رتبه 5/3 بیشترین میانگین و بهترین رتبه، سپس شاخص کالبدی با میانگین رتبه 24/3 و شاخص مدیریتی با میانگین رتبه 9/2 رتبه های بعدی را به خود اختصاص دادند. در این زمینه، شاخص زیست محیطی با میانگین رتبه 55/2 کمترین رتبه را در بین شاخص های پژوهش در زمینه زیست پذیری در شهرستان مهر به خود اختصاص داده است.

در جوامع امروزی مقوله پسماند به یک موضوع مهم  تبدیل شده است. میزان آگاهی و مشارکت مردم بخصوص زنان در زمینه تفکیک از مبدا پسماند امری اجتناب ناپذیر است. این مطالعه بررسی می کند که زنان در مساله تفکیک از مبدا پسماند شهر کرج چه نقشی داشته اند  و چگونه می توان مشارکت آنان را افزایش داد. در این پژوهش از روش پیمایشی استفاده شده است. جامعه آماری، زنان ساکن در مناطق 4 و 5 شهر کرج می باشند. براساس فرمول کوکران، 408 پرسشنامه با 17سوال در اردیبهشت تا تیر سال 1400 به صورت تصادفی توسط جامعه آماری تکمیل شد.سوالات پرسشنامه به شکل دقیق و علمی طراحی و از نظر روایی ارزیابی شد، سپس نتایج توسط نرم افزار Excel و SPSS مورد تجزیه و تحلیل آماری و روابط بین متغیرها از طریق آزمون کای اسکویر، همبستگی اسپیرمن و گاما سنجش شد و همچنین نسبت درست نمایی و ارتباط خطی بررسی گردید. رابطه بین سن زنان، سطح تحصیلات و اشتغال آنان با میزان مشارکت در هر دو منطقه،همگی ضعیف ارزیابی شدند. اما رابطه بین میزان آگاهی و میزان مشارکت در هر دو منطقه مثبت  و معنادار ارزیابی شد اما این ارتباط در منطقه 4 قوی تر از منطقه 5 می باشد که نشان می دهد بالا بردن سطح آگاهی زنان تاثیر بسزایی درجلب مشارکت محیط زیستی آنان در زمینه تفکیک از مبدا پسماند دارد. برخلاف انتظار، سطح تحصیلات بر میزان مشارکت تاثیر ضعیف دارد ولی سطح آگاهی بر میزان مشارکت، تاثیر معناداری دارد، در نتیجه افزایش آگاهی الزاما از طریق تحصیلات صورت نمی گیرد.

امروزه طراحی فضای سبز شهری، بعنوان عامل کلیدی در بهبود کیفیت زندگی ساکنان شهرها شناخته شده است.  اهمیت و نقش فضای سبز شهری در حیات شهرها و پایداری آنها، تاثیرات فیزیکی و طبیعی آن در سیستم شهری و بازده های مختلف اکولوژیکی، اقتصادی و اجتماعی آن انکار ناپذیر است؛ تا آنجا که کاربری فضای سبز در شهرها یکی از مباحث اساسی در برنامه ریزی و مدیریت شهری تلقی می شود. هدف از انجام این تحقیق بررسی تاثیرات کانال های ارتباطی مرتبط با  نوآوریهای اجتماعی در حفاظت از فضای سبز شهری در شهرستان کرج با استفاده از معادلات ساختاری است. در پژوهش حاضر پرسشنامه ابزار اصلی جمع آوری اطلاعات بوده که در اختیار 135 نفر از شهروندان شرکت کننده در انواع کلاسهای آموزشی فضای سبز برگزار شده در کرج، ایران، قرار گرفت. برای تحلیل داده ها آمارهای توصیفی و مدل یلابی معادلات ساختاری بکارگرفته شده و به ترتیب از نرم افزارهای SPSS20 و AMOS20 استفاده شد. نتایج توصیفی نشان دادند که وضعیت حفاظت از فضای سبز شهری نسبتا مطلوب است. از جمله  بخشهای تشکیل دهنده نوآوریهای اجتماعی، راه های جدید ارتباطی است که نقش خیلی  زیادی در حفاظت از فضای سبز شهری دارد. از میان راه های جدید ارتباطی، رابطه معناداری میان ویدیو کنفرانس و متغیر وابسته مشاهده نگردید. اما رسانه های اجتماعی (804/0)، شبکه های اجتماعی (832/0) و کمپین ها (769/0) بر حفاظت از فضای سبز شهری تاثیرگذار بوده و از میان آنها شبکه های اجتماعی دارای بیشترین میزان تاثیر هستند.

امروزه تحولات بسیار سریع اجتماعی ،  برنامه ریزان را متوجه این  اصل مهم نموده است . که ، امکان شناخت کامل و پیش بینی کل تحولات یک جامعه امکان پذیرنمی باشد، لذا، برنامه ریزی های خشک و ثابت خطی پاسخگوی پویایی و تحولات جوامع نیست وضرورت  توجه به برنامه ریزی های فرایندی به منظور شناخت دقیق پارامترهای موثر در تحولات ، مشارکت ذی نفعان و ارزیابی مرحله به مرحله اقدامات از خواسته های به حق جوامع پیچیده امروزی است . از اینرو هدف از این مقاله ، ضمن بررسی ویژگی های برنامه ریزی های فرایندی ، توجه ویژه به سابقه برنامه ریزی شهری در ایران نموده و نقش آموزش عالی وگسترش فضایی آن به عنوان یکی از پارامترهای موثر در تحولات کلان شهر تهران را به تحلیل کشانده است. .بدین منظور با استناد به روش های تحلیل فضایی ،اسنادی و ژرفا نگر و با استفاده از ابزار  سیستم اطلاعات جغرافیایی و آمارهای توصیفی ، کلان شهر تهران مورد تجزیه و تحلیل قرارگرفت. نتایج بدست آمده روشن نمود که با وجود سابقه نسبتا طولانی برنامه ریزی (بیش از نیم قرن) درایران اما به دلیل نگاه خطی به برنامه ریزی و عدم توجه به بازخورد برنامه های اجرا شده در دهه های گذشته و عدم مشارکت ذی نفعان در تحولات کلان شهر تهران از جمله نظام آموزش عالی کشور، نه تنها چالش های پیش رودرکلان شهر تهران حل نگردیده بلکه بر پیچیدگی های آن نیز افزوده شده است. لذا با توجه به ساختار برنامه ریزی فرایندی بیش از پیش به منظور حل مسایل فوق نیاز به برنامه ریزی فرایندی احساس می گردد.

هدف این مطالعه، شناسایی مسایل و آسیب های اجتماعی محله های شهری و نقش آن در شدت یابی و یا اصلاح و ارتقای کیفی  و بهسازی بافت های فرسوده شهری است در بروز وضعیت نابسامان  محله های شهری عوامل متعددی نقش آفرینی داشته و موثر بوده اند درین مطالعه محله های شهری  ملایر در بافت فرسوده مورد بررسی قرار گرفته است پژوهش حاضر، از لحاظ نوع و هدف پژوهش، کاربردی و روش تحقیق، توصیفی-تحلیلی است. جامعه آماری این پژوهش  محله های بافت فرسوده شهر ملایر شامل 48350 نفر بوده. با استفاده از فرمول کوکران حجم نمونه 350 نفر تعیین شده است. گردآوری داده ها به دو صورت اسنادی و میدانی (پرسشنامه) و جهت تحلیل یافته ها از روش های آماری توصیفی و  مدل های کیفی و تکنیک دلفی استفاده شده است نتایج تحقیق بیانگر این بود که شاخصهای اجتماعی - فرهنگی، اقتصادی، زیست محیطی، کالبدی و مدیریتی محله های شهری در وضعیت نامطلوبی قرار دارد. همچنین، نشانگر این مطلب مهم است که بین وضعیت شاخص های اجتماعی/فرهنگی و موفقیت طرح های بهسازی محله های شهری رابطه معنی داری وجود داشته است در نهایت، نتایج حاصل از تحقیق مبیین اهمیت زیر شاخص های مشارکت و مسیولیت پذیری و میزان حضور نهادهای مردم نهاد در فعالیت های جمعی و عام المنفعه در بهسازی شهری و ارتقای کیفیت زندگی ساکنین و محله های شهری بوده است.