فهرست مطالب
نشریه تاریخ و فرهنگ
سال پنجاه و چهارم شماره 2 (پیاپی 109، پاییز و زمستان 1401)
- تاریخ انتشار: 1402/09/18
- تعداد عناوین: 6
-
-
صفحات 9-46
شهر اسلامی جیزد، با وسعتی حدود 5/45 هکتار، در 12 کیلومتری شهر رشتخوار قرار دارد. با توجه به منابع و متون دوره اسلامی، این شهر که در قرون 5-8 هجری دارای اهمیت بسیار بوده، سرانجام درنتیجه زلزله متروک شده است. اطلاعات پیرامون این شهر بسیار محدود است؛ لذا با توجه به اهمیت این محوطه در قرون میانی اسلامی، شهر جیزد در تابستان 1400 مورد بررسی روشمند قرار گرفت. هدف از این پژوهش، معرفی و دسته بندی سفال های به دست آمده از این محوطه است. این پژوهش درصدد است به این پرسش ها پاسخ دهد که کدام یک از انواع سفال های اسلامی در شهر جیزد قابل شناسایی است؟ یافته های سفالی موردمطالعه در کدام بازه زمانی تاریخ گذاری می شوند؟ روش تحقیق در این پژوهش، توصیفی-تحلیلی و بر اساس یافته های حاصل از مطالعات کتابخانه ای و میدانی است. نتایج پژوهش فوق نشان داد که یافته های سفالی این محوطه، در دو گروه اصلی بدون لعاب و لعاب دار قرار می گیرند و بر اساس مطالعات مقایسه ای سفال های محوطه، سابقه سکونت در محوطه به قرن 4 هجری برمی گردد و با توجه به وجود سفال های گونه سلادون، بدل سلادون و چند قطعه مشکوک به سفال کوباچه نوع آبی نیلی، به نظر می رسد که محوطه تا حدود قرن 9-10 هجری به صورت محدود مسکونی بوده است.
کلیدواژگان: خراسان، رشتخوار، محوطه جیزد، سفال -
صفحات 47-64
اوز دمیر زاده عثمان پاشا، وزیر اعظم چرکسی الاصل و فرمانده کل عساکر عثمانی در سال 993ق به دستور سلطان مراد سوم عثمانی با سپاهی انبوه به تبریز حمله کرد. او به دلیل بی کفایتی و نقصان جسمی شاه صفوی و تفرقه و تشتت سران طوایف قزلباش و برتری کامل قوای عثمانی بر سپاه صفوی، توانست به وجهی نسبتا آسان بر تبریز مسلط شود. بدین ترتیب تبریز، مهم ترین شهر ایران آن روز برای مدتی قریب به دو دهه تحت تسلط عثمانی ها قرار گرفت. واقعه شکست صفویان و تسخیر تبریز در منابع متعدد عثمانی باافتخار درج گردیده و در آثار بسیاری از مورخان آن دیار، چه متقدمین و چه متاخرین، انعکاس یافته است. ازجمله این آثار یکی هم مرادنامه یا تبریزیه از تعلیقی زاده محمد صبحی است. نویسنده این اثر خود در حمله به تبریز حضور داشته و برخی وقایع این لشکرکشی را ثبت کرده است. این مقاله از طریق بررسی آنچه در این اثر آمده، به پژوهش در احوال مردم تبریز به عنوان شهری سقوط کرده که مورد غارت و کشتار واقع شده، پرداخته است. رویدادهای نوشته شده در تبریزیه بخشی از تاریخ اجتماعی ناگفته مردم تبریز در مقطع زمانی فوق است. این تحقیق مبتنی بر شیوه توصیفی تحلیلی است و به روش کتابخانه ای با تکیه بر منابع صفوی عثمانی و نیز برخی آثار جدید فراهم آمده که نتیجه آن روشن شدن برخی از زوایای مکتوم اعمال عثمانی ها در تبریز بعد از تسخیر آن و نیز شناخت دقیق تر فضای شهری تبریز و اخلاق و آداب ساکنان آن است.
کلیدواژگان: تبریز، صفویان، عثمانی ها، تعلیقی زاده، تبریزیه -
صفحات 65-88شناخت رویکردهای مختلف سیره پژوهی امکان دسته بندی دیدگاه های مطرح و مقایسه آن ها را فراهم می آورد و زمینه رویارویی منطقی با پرسش ها و چالش های فرا روی را ممکن می سازد. این مقاله درصدد است به روش توصیفی_تحلیلی و بر پایه مطالعات شیعی، سیر تاریخی رویکردهای سیره پژوهی را بررسی کند. نتیجه حاصل از این تحقیق نشان می دهد که سه رویکرد مهم در این تحقیقات غلبه دارد: نخست، رویکرد فقهی است که به سیره به عنوان منبع استنباط حکم شرعی می نگرد؛ دوم، رویکرد حدیثی است که از سیره به عنوان اسوه و الگوی زندگی بهره می گیرد و سوم، رویکرد تاریخی است که سیره را به عنوان گزارشی از واقعه تاریخی می شناسد.کلیدواژگان: سیره شناسی، سیره اهل بیت(ع)، رهیافت های سیره پژوهی، رویکرد فقهی، رویکرد حدیثی، رویکرد تاریخی
-
صفحات 89-111کتابخانه انجمن آثار و مفاخر فرهنگی در شهر تهران واقع شده است. این کتابخانه دارای 192 جلد نسخه خطی است، از این تعداد 141 جلد آن به زبان فارسی و 51 جلد آن به زبان عربی است. در این پژوهش تلاش گردیده است نسخه های مرتبط با فرهیختگان کرد در این کتابخانه موردبررسی قرار گیرد. عدم آشنایی فهرست نگاران با مشاهیر و جغرافیای کردستان سبب گردیده که در معرفی نسخه های خطی فرهیختگان کرد در این کتابخانه دقت لازم صورت نگیرد، لذا انجام چنین پژوهشی به منظور معرفی بیشتر نسخه های خطی این کتابخانه و اصلاح موارد لازم، ضروری به نظر می رسد. این پژوهش با روش توصیفی - تحلیلی با استفاده از منابع کتابخانه ای انجام شده است. اگرچه فقط یک نسخه خطی در این کتابخانه به زبان کردی است، اما نزدیک به 38 نسخه خطی این کتابخانه از آن فرهیختگان کرد است. نسخه های علمای کرد در موضوع های مختلفی ازجمله دینی، فلسفی، کلام، منطق، تاریخ، علوم عربی، شعر و لطایف نگارش یافته است.کلیدواژگان: نسخه خطی، کتابخانه انجمن آثار و مفاخر فرهنگی، فرهیختگان کرد، علمای کرد
-
صفحات 113-136
روزنامه صوراسرافیل چه در عنوان و چه در محتوا، روزنامه عصر انقلاب بود. این روزنامه با زبانی تمثیلی و نزدیک به حکمت عامیانه، همان گونه که از ناماش پیداست، پیام آور عصر تازه ای شد. عصر مشروطه به تعبیر رسای «ناظم الاسلام کرمانی»، "عصر بیداری ایرانیان" از خواب غفلت چندین ساله بود. در انقلاب مشروطه نگاه تمثیلی به زبان و زمان، دو عنصر اصلی این گسست بودند. در ساحت زمانی گویی فهم نظام عمودی سامانه جهان (نظم نمادین) گذشته به هم می ریخت و پادشاه در کانون و نقطه مرکزی آن مورد شک و تردید قرار می گرفت. در ساخت زبانی هم خوانش تمثیلی از جهان در تقابل با فهم نمادین آن قرار داشت. نگاه تمثیلی بنیامین به تاریخ، نظریه زبانی و زمانی او در کنار استعاره بیداری و رویابینی اش، به کار تحلیل و تفسیر رخداد انقلابی مشروطه می آید. این مقاله بنا دارد با بهره از نظریه تمثیلی بنیامین درباره تاریخ و قصه و حکایت، برخی نوشته های روزنامه صوراسرافیل را از منظر خوانش تمثیلی رهایی بخش بررسی کند.
کلیدواژگان: صوراسرافیل، تمثیل، رستگاری، انقلاب مشروطه، والتربنیامین -
صفحات 137-146
در مورد تاریخ اصفهان دوره صفوی، آثار مکتوب و تصویری متعددی وجود دارد، اما همه این منابع از اعتبار برخوردار نیستند. برخی از این منابع یا از اصالت برخوردار نبوده یا به صورت تحریف شده به معرفی آثار این دوران پرداخته اند. عدم توجه به اصالت برخی از این منابع، موجب خدشه دار شدن پژوهش هایی شده است که از منابع غیر اصیل استفاده کرده اند. بنابراین جهت ارزیابی اصالت منابع مورداستفاده در پژوهش های علمی ضرورت دارد، پژوهشگر در جستجوی دستیابی به حقایقی باشد که عموما به شکلی سازمان یافته جمع آوری می شوند تا به این واسطه پاسخگوی سوال ها و فرضیه های اصلی پژوهش گردند. مسیولیت پژوهشگر درک تفاوت بین واقعیت، عقیده و همچنین تخیل است و دستیابی به این موارد، نیاز به منابعی معتبر دارد؛ لذا پژوهشگر قبل از استفاده از منابع، می بایست از اعتبار آن ها اطمینان حاصل کند. در این نوشتار تلاش شده تا با بررسی کتاب سفرنامه اصفهان، [1] منسوب به میرزا غلامحسین افضل الملک (1241- 1308ش) از نویسندگان دوره قاجار، اصالت آن موردنقد و واکاوی قرار گیرد و در این راستا، نسخه خطی و همچنین کتاب انتشار یافته[2] آن بررسی شده است. میرزا غلامحسین در سال های پایانی حکومت ناصرالدین شاه (حک: 1275-1226ش) به عنوان مترجم وارد دستگاه حکومتی شد. وی پس از طی مراحل مختلف و پس از قتل ناصرالدین شاه در سال 1274ش، به دربار مظفرالدین شاه (حک: 1285-1275ش) راه یافته [3] و به عنوان مورخ رسمی انتخاب شد و لقب افضل الملک را دریافت کرد. [4] مطالعه حاضر با رویکرد انتقادی و استفاده از منابع کتابخانه ای صورت گرفته است.
کلیدواژگان: سفرنامه اصفهان منتسب به افضل الملک
-
Pages 9-46
The Islamic town of Jizd, covering an area of approximately 45.5 hectares, is located 12 kilometers away from the city of Rushtkhār. According to resources and texts from the Islamic era, the town was of great importance during 5th-8th centuries A.H./ 11th-14th centuries A.D., until it was eventually abandoned as a result of earthquake.Information about the town of Jizd is scarce. Therefore, the town was systematically studied in the summer of A.S. 1400/ A.D. 2021, given its significance during the Islamic Middle Ages. The study aims at introducing and classifying the pottery obtained from this area, as well as answering the following questions: Which types of Islamic pottery are identifiable in the town of Jizd? And to which time period are the clay findings dated? The study employs a descriptive-analytical approach and is based on data gathered from library and field studies. The results indicate that clay findings form this site can be classified in two main groups: glazed and unglazed. Comparative studies on the clay finding prove that the history of habitation in the area dates back to 4th century A.H. / 10th century A.D. Considering the presence of Celadon pottery, pseudo-Celadon pottery, and a few pieces resembling Kūbāchī indigo blue, it seems that the area was inhabited limitedly up until around 9th-10th centuries A.H./15th-16th centuries A.D.
Keywords: Khorasan, Rushtkhār, Jizd area, Pottery -
Pages 47-64
ʿUthmān Pāshā, son of Özdimīr, the Circassian grand vizier and Commander-in-Chief of the Ottoman army attacked Tabriz with a massive army in A.H. 993/ A.D. 1585 upon the orders of Sultan Murād ʿUthmānī III. The Ottoman forces completely overpowered the Șafavīd army and gained control over the city rather easily, due to the incompetence and physical weakness of the Safavid king, and division and dispersion among the leaders of Qizilbāsh tribes. In this way, the Ottomans established dominance over Tabriz (the most important city of Iran at that time) for nearly two decades. The Safavid defeat and the capture of Tabriz have been proudly mentioned in many Ottoman resources and are reflected in the works of several Ottoman historians, both earlier and later. Among these works, one is " Murādnāme" or " Tabrīzīyye" by Taʿlīkī-Zāde Mehmed Subhi Çelebi Efendi . The author of this work witnessed the attack on Tabriz and recorded some of the events of this military campaign. The present article investigates this work and explores the state of affairs for the people of Tabriz as a fallen city, facing incursion and massacre. The events recorded in Tabrīzīyyeh are part of the unspoken social history of people of Tabriz during that period. The present research is based on the descriptive-analytical method and adopts the library method, relying on Safavid -Ottoman resources and some of the more recent work, shedding light on some of the hidden aspects of Ottoman’s affairs in Tabriz following the city’s capture, and providing a better understanding of the city’s urban space and the ethics and costumes of its inhabitants.
Keywords: Tabriz, The Safavid, The Ottomans, Taʿlīkī-Zāde, Tabrīzīyyeh -
Pages 65-88Understanding different approaches in Sīra research enables us to categorize different perspectives and compare them, allowing for a logical encounter with the proposed questions and challenges. The present study aims at investigaitng the historical evolution of Sīra research using the descriptive-analytical approach and based on Shīʿī studies. The results indicate that three main approaches dominate Sīra research: First, the Fiqhī approach, which considers Sīra as a source for deducing decrees; Second, the Ḥadīth approach, which considers Sīra as a role model and example for life; and third, the Historical appraoch which considers Sīra as a report of historical events.Keywords: Sīra studies, Sīra ʾAhl al-Bayt, approaches to Sīra research, Fiqhī approach, Ḥadīth approach, Historical Approach
-
Pages 89-111The library of Society for National Heritage is located in the city of Tehran. The library contains 192 volumes of handwritten manuscripts, 141 volumes in Persian, and 51 in Arabic. In the present study, an effort is made to investigate the volumes related to Kurdish scholars. A lack of understanding on the catalogers’ part with the celebrated figures and geography of Kurdistan has resulted in insufficient attention to the details in introducing Kurdish scholars’ handwritten manuscripts. Therefore, it is necessary to conduct such research in order to further introduce the library’s handwritten manuscripts and also to make necessary corrections. The present research was done using the descriptive-analytical method and library resources. Although the library contains only one handwritten manuscript in Kurdish, nearly 38 handwritten manuscripts belong to Kurdish scholars. Kurdish ʿulamā have produced written manuscripts covering various topics including religion, philosophy, Kalām, logic, history, Arabic sciences, poetry, and laṭāyif.Keywords: handwritten manuscript, Library of Society for National Heritage of Iran, Kurdish Scholars, Kurdish ʿulamā
-
Pages 113-136
The newspaper Șūr-i ʾIsrāfīl was the quintessential newspaper of revolution era, both due to its title and its content. The newspaper became the messenger of a new era with an allegorical language that was close to conventional wisdom. According to Nāẓim-ul Islām Kirmānī’s eloquent interpretation, the Constitutional Era (ʿAṣr-i Mashrūti) was the era of Iranian people’s awakening from the slumber of neglect. The metaphors of slumber and dreaming which lead to the awakening, liberation, and sucess of the evolution emerged as a result of a rupture in the value system and understanding of the past. In the Constitutional revolution (Inqilāb-i Mashrūti) allegorical views towards language and time were the two main elements of this rupture. In the realm of time, it was as if the understanding of the world’s symbolic order (Niẓām-i Ţūlī) was disrupted and the status of the king as its center and focal point was thrown into doubt. Similarly, in the world of language, allegorical readings of the world were contrasted with symbolic understandings. Benjamin’s allegorical view towards history, his linguistic and temporal hypothesis, as well as his metaphor of awakening and dreaming can be used to analyze and interpret the revolutionary event of Constitution (Mashrūti). The present study aims at analyzing some parts of Șūr-i ʾIsrāfīl. In doing so, the study applies Benjamin’s allegorical theory on history, story, and anecdotes from a liberating allegorical perspective.
Keywords: Șūr-i ʾIsrāfīl, Allegory, salvation, The Constitutional Revolution, Benjamin
©2000-2024 magiran.com All Rights Reserved.