نشریه گنجینه دارالفنون
پیاپی 19 (پاییز 1401)

استاد صافی چهره ای شناخته شده در آموزش وپرورش و آموزش عالی است. او طی سالیان دراز، در کوران فعالیت ها و ماجراهای وزارت آموزش وپرورش و مرد کار و تجربه بود. آقای مهندس سعید قریشی مصاحبه با ایشان را توصیه کرد و در پاسخ به ابهام من نسبت به این که استاد در سازمان پژوهش اشتغال نداشته اند، فرمودند که مهم تر این است که ایشان در بخش های گوناگون وزارتخانه حضور داشته و به علاوه در بخش های مختلف سازمان، سال ها حضور فعال داشته اند.من کوشیدم گفت وگو، حول محور سازمان تمرکز یابد و از پرداختن به سایر فعالیت ها حتی الامکان چشم پوشیدم، چون اطلاع داشتم که زندگی و تکاپوهای استاد قرار است به کوشش استاد جعفر ربانی در قالب کتاب عرضه شود.در دو شماره 3 و 4 فصلنامه دارالفنون گفت وگویی با ایشان منتشر شده است، اما با درگذشت ایشان و از آن جاکه گفت وگوی حاضر مطالب مشترک اندکی با آن دارد، سردبیر محترم مجله تصمیم به انتشار آن گرفت. مصاحبه حاضر در چارچوب اجرای طرح تاریخ شفاهی سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی توسط نگارنده صورت پذیرفت. روحش شاد

همایش ملی آموزش ابتدایی و بزرگداشت دکتر غلامحسین شکوهی در روزهای پنجم و ششم دی 1394 از سوی وزارت آموزش وپرورش و با همت اداره کل آموزش وپرورش خراسان جنوبی برگزار شد. در این همایش که در شهر بیرجند و در تالار اجلاس دانشگاه پیام نور استان خراسان جنوبی برگزار شد، ضمن بررسی مسائل مرتبط با آموزش ابتدایی در وزارت آموزش و پرورش، از چهره علمی و مقام معلمی استاد دکتر «غلامحسین شکوهی» تجلیل شد. در بخشی از مراسم مذکور زنده یاد استاد احمد صافی سخنانی در زمینه مقام معلم و معلمان ابتدایی و یاد و خاطرات استاد شکوهی ایراد کرد که جالب، خواندنی و راهبردی است. خلاصه ای از این سخنرانی در ذیل تقدیم می شود.

برای تهیه و تدوین تاریخ شفاهی شورای عالی آموزش وپرورش تصمیم گرفته شد که با بزرگان و پیشکسوتان آموزش وپرورش به خصوص دست اندکاران شورای عالی آموزش وپرورش گفت وگوهایی داشته باشیم و استاد احمد صافی با تجربه بیش از 60 سال خدمت در این نهاد، در راس این برنامه قرار گرفت. با هماهنگی های به عمل آمده در واحد اسناد و تاریخ شفاهی شورای عالی آموزش وپرورش، سازوکارهای برنامه مصاحبه تاریخ شفاهی بررسی، تعریف و تصویب شد. سپس مصاحبه با استاد صافی در دستور کار قرار گرفت. استاد صافی نه تنها به عنوان احیاءکننده شورا در نخستین سال بعد از انقلاب ایفای نقش کرد، بلکه به عنوان مشاور دبیران کل شورا در بیش از یک دهه اخیر، توانست در تعامل با دو مولفه دیگر سازمانی، یعنی نهاد شورا و محصول آن، یعنی مصوبات شورا، ناگفته هایی را بیان کند. ارتقاء و اعتلای رئیس دبیرخانه شورا به مقام دبیرکلی هم سطح معاون وزیر و تدوین و تصویب اولین آیین نامه شورا دو اقدام تعیین کننده و ماندگار استاد صافی بود که توانست جایگاه شورای عالی آموزش وپرورش در ساختار حقوقی نظام آموزشی و نقش تاریخی آن طی یک سده اخیر را تثبیت کند.لازم به ذکر است که برنامه مصاحبه تاریخ شفاهی شورا با استاد صافی از مدت ها پیش دغدغه خاطر همکاران دبیرخانه در شورا و به ویژه واحد اسناد این دبیرخانه بود. اما این مهم به انجام نرسید، تا زمانی که با تشکیل بخش تاریخ شفاهی در ذیل واحد اسناد و تغییر عنوان آن به «واحد اسناد و تاریخ شفاهی» در دبیرخانه، به طور رسمی مصاحبه با دست اندرکاران شورا از جمله دبیران کل در دستور کار واحد مذکور قرار گرفت. استاد متواضعانه درخواست مصاحبه تاریخ شفاهی را قبول کردند و طی هفت جلسه از 18 تیر الی 5 شهریور 1401 در کتابخانه واحد اسناد و تاریخ شفاهی شورا و یک جلسه در کتابخانه منزل شخصی ایشان حضور به هم رسانده و به پرسش های مصاحبه کنندگان (رحیم روح بخش و هوشنگ غلامی) جواب دادند. مجموعه مصاحبه ها حدود دوازده ساعت شد که بعد از پیاده شدن، در دستور کار تدوین قرار گرفت.استاد در بخشی از این مصاحبه، درباره آثار و دو تالیفاتش سخن گفت که با عنایت به پرونده ویژه استاد در این شماره نشریه، آن بخش از متن مصاحبه عینا به خوانندگان محترم تقدیم می شود:

در آرشیو این فصلنامه تعدادی از عکس های استاد صافی را در مراسم و مناسبت های مختلف داشتیم، برای ماندگاری آن ها در این پرونده ویژه با شما عزیزان به اشتراک می گذاریم. روحشان شاد.

گزارش های روزانه و هفتگی دارالفنون از اسناد خطی مهم و معتبری است که در نوبه خود می تواند زوایای تازه ای از فعالیت های این مدرسه را روشن گری نماید. تعداد این گزارش ها نامعلوم است؛ اما به نظر می رسد که در دوران ناصرالدین شاه قاجار (1264 - 1313 ق.) به اندازه ایام تحصیلی مدرسه دارالفنون بوده است.متاسفانه امروزه تمامی این گزارش ها به صورت کامل و مدون موجود نیست. مقاله حاضر به استنساخ وانتشار تعدادی از این اسناد و گزارش ها می پردازد.

حدود یک قرن (95 سال) از تصویب قانون اجباری شدن ورزش در مدارس ایران می گذرد. این قانون در دورانی به تصویب مجلس رسید که ایران فاقد زیرساخت ها و امکانات لازم برای اجرای کامل آن بود. می توان گفت کمبود معلم مهم ترین چالشی بود که در زمان تصویب این قانون (1306 شمسی) وجود داشت. حال این سوال مطرح است که چرا با وجود اهمیت ورزش و تاثیر آن بر سلامت و یادگیری دانش آموزان، ورزش مدارس کماکان عنصری ک ماهیت در نظام آموزشی ایران است. پاسخ به این سوال، پژوهشی همه جانبه می طلبد. به نظر می رسد برای پاسخ به این مسئله در گام اول باید به گذشته رجوع کنیم.