فهرست مطالب

دراسات فی السردانیه العربیه - سال پنجم شماره 3 (الصیف 2024)

نشریه دراسات فی السردانیه العربیه
سال پنجم شماره 3 (الصیف 2024)

  • تاریخ انتشار: 1403/08/05
  • تعداد عناوین: 6
|
  • فاطمه بوعذار، حسین مهتدی*، ناصر زارع، سید حیدر فرع شیرازی صفحات 5-25

    إن تقنیه التبئیر تقع ضمن مقوله الصیغه التی تتم فیها معرفه وجهه النظر فی الحکایه التی یسردها السارد، بعباره اخری إن هذه التقنیه تتمحور حول الذی یری ولیس الذی یحکی. لذلک کانت تقنیه التبئیر وفقا لرویه جیرار جینت تتراوح بین ثلاثه مستویات، وهی: الحکایه ذات التبئیر الصفر، الحکایه ذات التبئیر الداخلی، الحکایه ذات التبئیر الخارجی. تاتی تقنیه  التبئیر فی روایه "ممرات" لتعرض هویتین متعارضتین فی الظاهر من خلال شخصیتین راویتین؛ کلاهما تنتمیان لهویه خاصه سببها الاحتلال الصهیونی. لذلک جاءت شخصیه نجوی السارده لتعبر عن مجتمعها الفلسطینی - المسلم والذی یعیش فی المخیمات، وشخصیه دارین السارده لتعبر عن المجتمع الفلسطینی - المسیحی فی لبنان. تعتمد هذه الدراسه علی المنهج الوصفی - التحلیلی بناء علی نظریه جیرار جینیت فی التبئیر وتهدف إلی تحلیل اسلوب الکاتبه فی روایه "ممرات" التی تعکس الواقع فی العالم العربی إبان الاحتلال الصهیونی. وقد تمکن هذا البحث من الوصول إلی ان التبئیر کان حاضرا بانواعه الثلاثه ومعظمه کان خلال وجهه نظر الشخصیتین الاساسیتین فی الروایه اللتین عبرا عن موقفهما تجاه المقاومه الفلسطینیه، لکن جاء التبئیر الداخلی فی معظم الروایه علی لسان نجوی صاحبه المعرفه الکلیه بالقضیه الفلسطینیه التی ارادت ان تقرب صدیقتها المسیحیه إلی ما یجری فی فلسطین من مذابح ومجازر،وذلک عبر رسائل دارت بینهما.

    کلیدواژگان: التبئیر، جیرار جینت، روایه ممرات، فاتن المر، روایه المقاومه، السردانیه العربیه
  • علی پوردلفی زاده، حسین کیانی* صفحات 27-49

    إن السرعه اصبحت تضع بصمتها علی جمیع جوانب الحیاه البشریه بما فیها الجانب الادبی، الذی یعد الصوره الکامله للمجتمع الإنسانی. ظهور القصه القصیره جدا لم یکن محض ظهور مباغت، وإنما کان بدافع متطلبات الحیاه الحدیثه التی ترید إنجاز الامور بسرعه فائقه، فظهر هذا النوع القصصی القصیر جدا یحمل الافکار المکثفه والواسعه علی اسس جوهریه لا غنی عنها. یعد التکثیف احد هذه الاسس لبناء قصص حدیثه وقصیره ومکثفه کما یتضح من عنوانها، فالقاص ولکی یتوصل إلی التکثیف لا بد وان یوظف بعض الآلیات فی قصصه؛ لیتمکن من کتابه نص قصصی ممیز یجذب القارئ إلیه ویشده لقراءته. إن الاعتماد علی المنهج البنیوی فی دراسه عینات قصصیه قصیره جدا ادی إلی ان عدم اقتصار التکثیف علی التقلیل من عدد الکلمات فحسب، وإنما شمل الفکره والشخصیه والزمکانیه، فضلا عن التکثیف اللغوی والصوری والحدثی، فتمکن القاص محمد محقق باستخدام آلیات المفارقه وفعلیه الجمل ان یحقق نصوصا قصصیه مکثفه، لکن الطرق التی اعتمدها القاص لم تختصر علی هذه فحسب، بل إن التناص والرمزیه ایضا یسجلان حضورهما کآلیتین تمکن القاص من خلالهما کتابه نصوص قصصیه مکثفه، ولکن بنسبه اقل عن المفارقه وفعلیه الجمل، وهذا ما یجعل الطرق المذکوره اکثر استخداما فی المجموعه القصصیه موضع الدراسه، وذلک بإجاده وإتقان کبیرین.

    کلیدواژگان: السردانیه العربیه، القصه القصیره جدا، التکثیف، المفارقه، الجمله الفعلیه، التناص، الرمزیه
  • طاهره حیدری* صفحات 51-68

    تختلف الروایه البولیسیه عن غیرها من الروایات بانها تلعب دورا کبیرا فی تحفیز القاریء فإن الادب العربی باکمله یکاد یخلو من هذا النوع، ای الروایه البولیسیه التی مجالها الجریمه والتحقیق والبحث عن الحل فی النهایه. فالعثور علیها امر صعب وإن وجدنا هذا النوع، فإننا نجده محاوله لاترتقی الی المستوی المطلوب فی الروایه البولیسیه. لعل الدافع للقیام بهذه الدراسه فی مجال الروایه البولیسیه بعنوان «بنیه التشکیل والدلاله فی روایه «ملک الهند»البولیسیه»، هو شغفنا بخوض هذه التجربه واختیار نموذج روائی لبنانی بولیسی؛ لانها تعتبر من الروایات البولیسیه للروائی جبور الدویهی. وفی هذا الاتجاه اخترنا منهجا نستعین به فی التنظیر والتطبیق وهو المنهج الوصفی- التحلیلی فی التعامل مع المتن الروائی بالوصف تاره واستقراء الاحداث والحقائق تاره اخری. وفی الاخیر یمکن القول: إن هذه الروایه دلیل علی ان المحکی البولیسی اللبنانی، مازال فی بدایته ولیس هناک تراکم کبیر لمثل هذه النصوص الروائیه، وإن هذه الروایات التی نعثر علیها فی الادب العربی واللبنانی ما هی الا محاوله من طرف الروائی للارتقاء بهذا الشکل.

    کلیدواژگان: السردانیه العربیه، الروایه البولیسیه، لبنان، جبورالدویهی، ملک الهند
  • زینه عرفت پور* صفحات 69-92

    سحر خلیفه الروائیه المعاصره الفلسطینیه تعد إحدی الروائیات المتمیزات علی الصعیدین العربی والعالمی؛ حیث لاقت روایاتها شهره واسعه فی العالم باسره بسبب التزامها بالواقع الفلسطینی وخاصه المقاومه والقضایا الاجتماعیه وقضایا المراه، وایضا توظیفها بناءا لغویا اخاذا یحرک مشاعر القارئ ویجعله مشدودا باحداث الروایه. وفی روایه الصبار (المنشوره بعد نکبه عام 1967م) التی نحن بصدد دراستها، عاجلت فیها سحر خلیفه القضایا التی واجه ها المجتمع الفلسطینی بعد هذه النکبه، تقوم الروائیه بتوظیف بناء لغوی تختلف غالبا مستویاته فی اشکال سردها اختلافا یجدر بنا ان ندرسه اعتمادا علی المنهج الوصفی- التحلیلی، علی ضوء تصنیف الادیب والناقد الجزائری عبد الملک مرتاض. ومن النتائج التی توصلنا إلیها، هی: إن سحر خلیفه وظفت جمیع الاشکال السردیه التی یذکرها عبد الملک مرتاض فی کتاب نظریه الروایه؛ ای: النسیج السردی، الحوار، والمناجاه، کما وظفت جمیع الضمائر السردیه (ضمیر الغائب، ضمیر المخاطب وضمیر المتکلم) فی روایتها، وضمیر الغائب هو الاکثر استعمالا فی سردها للاحداث. کما تعتمد سحر خلیفه غالبا فی سردها القائم علی ضمیر الغیاب، علی لغه فصیحه متوسطه المستوی، وعندما ترید ان تسلط الاضواء علی اجواء الحوار الذی یجری بین الطرفین داخل السرد، هی تتارجح بین توظیف اللهجه الدارجه واللغه الفصیحه البسیطه، وعندما تترک المجال للشخصیات ان یتحاوروا مع بعض، نجد ان الشخصیات الغیر مثقفه تستخدم اکثر الاحیان لغه سوقیه عامیه ملحونه، والشخصیات المثقفه تستخدم لغه فصیحه مبسطه.

    کلیدواژگان: السردانیه العربیه، اللغه الروائیه، عبد الملک مرتاض، سحر خلیفه، روایه الصبار
  • گل افروز محبی*، امیرحسین رسول نیا، روح الله صیادی نجاد صفحات 93-116

    یعد اکتشاف العلاقات التناصیه والعملیات اللغویه التی تحکم مساحه النص دائما احد اکثر الموضوعات إثاره للاهتمام بالنسبه لعلماء اللغه. فی السبعینیات، قدم مایکل ریفاتر (1978)، وهو عالم لغوی وسیمیائی فرنسی امریکی، نظریته فی القراءه السیمیائیه مع وجهه نظر مفادها ان النص الادبی عباره عن بنیه معقده ویمکن فحصها من زوایا مختلفه. إن القراءه السیمیائیه عند ریفاتر هی نظریه فی القراءه النصیه تقوم علی ان النص الادبی هو فعل تواصلی یحدث بین المولف والقارئ. باستخدام العلامات یغرس المولف معنی فی النص ویفهم القارئ معنی النص من خلال تفسیر هذه العلامات. یری ریفاتر بان النص الادبی له بنیه متعدده الطبقات. المستوی الاول من النص هو المستوی الظاهر او المستوی الصفری الذی یفهمه القارئ فی المقام الاول. المستوی الثانی للنص هو مستوی فک التشفیر او المستوی الاول، حیث یفهم القارئ المعنی الاعمق للنص من خلال فهم العلامات والعلاقات بینها. المستوی الثالث للنص هو مستوی الإنتاج او المستوی الثانی، حیث ینتج القارئ معنی جدیدا لنفسه من خلال التفاعل مع النص. تتکون هذه النظریه من المخالفات، عملیه التراکم، الانظمه الوصفیه، الهیبوغرام والمصفوفه. اجری هذا البحث باسلوب وصفی-تحلیلی بهدف قراءه سیمیائیه لروایه «الشمس فی یوم غائم» للکاتب السوری الشهیر حنا مینا. تشیر نتیجه هذا البحث إلی ان مصفوفه النص عباره عن شبکه من العلاقات الدلالیه بین مختلف الاشکال الناقصیه التی تشکل البنیه الدلالیه للنص. نتیجه الترکیز علی البنیه اللغویه فی هذا العمل هی المصفوفه التی تم تحدیدها فی نص الروایه وهی «إسقاط النظام البرجوازی». هذه المصفوفه عباره عن شبکه من العلاقات الدلالیه بین الهیبوغرامات الثلاثه «الطبقه البرجوازیه» و«الیقظه الاجتماعیه» و«الانتفاضه العامه». فی هذه المصفوفه، یتم تقدیم الطبقه البرجوازیه باعتبارها السبب الرئیسی لعدم المساواه والتمییز فی المجتمع. تتمتع هذه الطبقه بالثروه والسلطه وتستخدم هذا المنصب لاستغلال الطبقات الدنیا فی المجتمع. نتیجه هذا الاستغلال هی الصحوه الاجتماعیه لدی الشعب، مما یجعل الناس یسعون إلی تغییر النظام القائم. یمکن ان یودی هذا التغییر إلی إنهاء النظام الراسمالی وإنشاء مجتمع اکثر عداله. نظر لاعتماد هذا النقد السیمیائی علی التفسیر الشخصی للقارئ، یمکن القول بان هذه النظریه ذاتیه إلی حد کبیر.

    کلیدواژگان: لسیمیائیه، میخائیل ریفاتر، «الشمس فی یوم غائم»، القراءه الاستکشافیه، القراءه السیمیائیه، السردانیه العربیه
  • علی اکبر نورسیده*، ریحانه امامی چهارطاق صفحات 117-135

    نشا التحلیل النقدی للخطاب من علم اللغه النقدی وافکار علماء مثل فوکو وهابرماس والتوسیر. تظهر المحاور الرئیسه فی دراسه هذا النوع من النصوص الادبیه فی معرفه مفاهیم کالرویه النقدیه والقوه والإیدئولوجیا والاستعاره. تظهر الرویه النقدیه للخطاب فی کیفیه توظیف مستخدمی اللغه للاستعاره لإظهار إیدیولوجیا المجموعات القویه بین الناس ومتلقی النص. بعد ظهور علماء مثل ویداک، وفاندایک، وفیرکلاف فی التحلیل النقدی للخطاب ظهرت مناهج مختلفه مثل منهج المجال الاجتماعی لفاندایک، ومنهج الخطاب التاریخی لویداک، ومنهج فیرکلاف الذی یعتبر الخطاب عملا اجتماعیا ویحلله. یری نورمان فیرکلاف، بان تحلیل الخطاب هو تحلیل کل من الابعاد الثلاثه (الفعل الاجتماعی، الممارسه الخطابیه، النص)، لان فرضیته مبنیه علی حقیقه وهی ان هناک صله ذات معنی بین المعانی المحدده للنصوص وطرق ارتباط النصوص ببعضها وتفسیرها، وطبیعه الفعل الاجتماعی، ویتم فحصها علی ثلاثه مستویات: الوصف والتفسیر والشرح. تتناول الکاتبه اللبنانیه المعاصره هدی برکات حیاه المهاجرین والمشردین واللاجئین الذین یضطرون إلی ترک منازلهم لسوء الظروف الاجتماعیه والاقتصادیه والسیاسیه ویعیشون حیاه صعبه فی فرنسا. تمت فی هذا البحث، من خلال الاعتماد علی المنهج الوصفی-التحلیلی محاوله التحقق من تطبیق مستویین من التفسیر و الشرح فی روایه برید اللیل علی ضوء منهج الخطاب النقدی عند نورمان فیرکلاف. تشیر نتائج البحث إلی ان استخدام الإمکانیات المعجمیه علی مستوی المعنی جعل النص متماسکا فی هذه الروایه، وتمکنت الراویه باستخدامها تغییر المنظور والمفاهیم العقلیه فی فکرها حول نقل مفاهیم کالوحده والانفراد والخوف والحرب والذعر والتوقع للمتلقین. وقد حاولت التعریف بشرائح المجتمع المختلفه التی تاثرت بظاهره الهجره القسریه وبیان اسباب الهجره ومغادره الوطن عبر تصویرها فی اسماء خاصه.

    کلیدواژگان: السردانیه العربیه، الخطاب النقدی، نورمان فیرکلاف، التفسیر، الشرح، هدی برکات، برید اللیل
|
  • Fatima Bouadhar, Hossein Mohtadi*, Nasser Zare, Sayed Haider Faree Shirazi Pages 5-25

    The narrative mode of Passages, a novel by Fatin Al-Murr, employs the focalization to establish the point of view presented in the story. This technique focuses on who observes the story rather than who narrates it. Gérard Genette identifies three levels of focalization: zero, internal, and exterior. In Passages focalization is utilized to depict two seemingly contradictory identities through the perspectives of two narrators (Darine and Najwa). Each character embodies a unique identity shaped by the Israeli occupation, representing the Palestinian Christian and Muslim communities in Lebanon and the refugee camps, as well as the Palestinian Muslim population. This study adopts a descriptive-analytical approach based on Gerard Genette's theory of focalization to examine the author's style in Passages and its portrayal of the reality of the Arab world during the Israeli occupation. This study identifies the presence of all three focalization patterns, with the perspectives of Darine and Najwa serving as primary vehicles for storytelling. The introspective narrative within the novel is predominantly channeled through Najwa's perspective, characterized by her profound understanding of the Palestinian conflict. Through a series of exchanged letters, Najwa endeavors to enlighten her Christian friend about the brutal massacres and injustices unfolding in Palestine.

    Keywords: Focalization, Gerard Genette, Passages, Fatin Al-Murr, Resistance Literature, Arab Narratology, Phrasal Verb, Intertextuality, Symbolism
  • Ali Pourdelphizadeh, Hossein Kayanee* Pages 27-49

    Speed has influenced and overshadowed numerous aspects of human life, including literature which provides a comprehensive picture of human society. The emergence of the very short story was not just a sudden appearance, but motivated by the requirements of contemporary life that tends to accomplish things very quickly. Accordingly, the very short story genre emerged with condensed and broad ideas on essential and indispensable oundations.Condensation is one of the characteristics for writing contemporary, short and condensed stories. In order to achieve condensation, the author utilizes several mechanisms whereby readers are attracted. The reliance on the structuralist approach in studying very short stories has led to the realization that condensation is not limited to reducing the number of words, but includes the idea and character as well as linguistic, pictorial, and eventual condensation. Mohammed Mohaqiq has written condensed texts by using the mechanisms of paradox and the verbality of sentences. Moreover, textualization and symbolism also register their presence as two mechanisms through which the storyteller was able to write intensive story texts, but in a lesser proportion than irony and verbality.

    Keywords: Arabic Narratology, Very Short Story, Condensation, Irony, Phrasal Verb, Intertextuality, Symbolism
  • Tahereh Heydari* Pages 51-68

    The police novel is different from other types of fiction because it considerably motivates the reader. It is arguably notable that the entire Arabic literature is almost devoid of this type, i.e. the police novel. Its scope revolves around crime, investigation, and the search for a solution in the end. Even if one may identify examples of this type of fiction, they do not rise to the level of the detective novel. In order to partially fill this gap in knowledge, this study examines the structure of formation and semantics in King of India, a Lebanese novel written in police/detective mode. The following questions are, accordingly, addressed in this study: what is the status of the police novel in Arabic and Lebanese literature and how does the police appear in the The King of India. To answer these questions, the study uses a descriptive-analytical framework.

    Keywords: Arabic Narratology, The Detective Novel, Lebanon, Jabbour AL- Douaihy, King Of India
  • Zineh Erfatpour* Pages 69-92

    Sahar Khalifa, a contemporary Palestinian novelist, is one of the prominent novelists of the Arab world. His novels have gained wide fame all over the world due to the reflection of Palestinian realities, especially resistance, social and women's issues, as well as due to the use of an attractive and effective language structure. In Al-Sabbar (1967), Khalifa deals with the issues that the Palestinian society encountered. She uses a linguistic structure that is often distinct in all kinds of narrations. This study examines the novel’s distinct narrative characteristics based on Abdul Malik Murtad’s classification. The study finds that Sahar Khalifa has used all the narrative forms proposed by Abdul malik Mortad, namely narrative texture, dialogue. and monologue. Also, he has used all narrative pronouns (third person, second person and first person) in her novel, and the third person pronoun is the most used in the narration of event. In addition, in the narrative based on the third person pronoun, he often relies on medium eloquent language, and when he decides to emphasize more on drawing the dialogue space of the two sides in the narrative, he fluctuate between using eloquent language and simple (colloquial) dialect, but when the time comes the characters have dialogue with each other, the uneducated characters often use street slang and the educated characters use eloquent and simple language.

    Keywords: Arabic Narrative, Narrative Language, Abdul Malik Mortad, Sahar Khalifa, Al-Sabbar
  • Golafrooz Mohebbi*, Amirhossein Rasoulnia, Ruhollah Sayadinejad Pages 93-116

    Sahar Khalifa, a contemporary Palestinian novelist, is one of the prominent novelists of the Arab world. His novels have gained wide fame all over the world due to the reflection of Palestinian realities, especially resistance, social and women's issues, as well as due to the use of an attractive and effective language structure. In Al-Sabbar (1967), Khalifa deals with the issues that the Palestinian society encountered. She uses a linguistic structure that is often distinct in all kinds of narrations. This study examines the novel’s distinct narrative characteristics based on Abdul Malik Murtad’s classification. The study finds that Sahar Khalifa has used all the narrative forms proposed by Abdul malik Mortad, namely narrative texture, dialogue. and monologue. Also, he has used all narrative pronouns (third person, second person and first person) in her novel, and the third person pronoun is the most used in the narration of event. In addition, in the narrative based on the third person pronoun, he often relies on medium eloquent language, and when he decides to emphasize more on drawing the dialogue space of the two sides in the narrative, he fluctuate between using eloquent language and simple (colloquial) dialect, but when the time comes the characters have dialogue with each other, the uneducated characters often use street slang and the educated characters use eloquent and simple language.

    Keywords: Arabic Narrative, Narrative Language, Abdul Malik Mortad, Sahar Khalifa, Al-Sabbar
  • Aliakbar Noresideh*, Reyhane Emami Chahartagh Pages 117-135

    Critical discourse analysis is rooted in the critical thoughts of critics such as Foucault, Habermas and Althusser. Critical discourse analysis, considerably utilized in literary studies, examines power, ideology, and metaphor. The critical approach of discourse shows how the language users convey the ideology of powerful groups among the people and recipients of the text by using metaphor. In the critical analysis of discourse, with Vandyke (social field and historical discourse approaches) and Fairclough (which considers discourse as a social act) in particular, different approaches have emerged. From the point of view of Norman Fairclough, the analysis of a discourse is the analysis of each of the three dimensions (social action, discursive practice, text), because his hypothesis is based on the fact that there is a meaningful link between the specific features of the texts, the ways that the texts are connected with each other and are interpreted, and there is a nature of social action and it is examined at three levels of description, interpretation and explanation. Hoda Barakat, the contemporary Lebanese writer, in Barid Al-Lail narrates the life of immigrants, homelesses and refugees who are forced to leave their homes due to social, economic and political forces and live a difficult life in France. This study, based on a descriptive-analytical framework, applies two levels of interpretation and explanation to Barid Al-Lail according to Norman Fairclough's critical discourse approach. The study finds that the use of lexical possibilities at the level of meaning has made the text coherent, and by using them, the author has been able to change the perspective and mental concepts in his thought around convey concepts such as loneliness, being without anyone, fear, war, panic and expectation to the recipient. The author has tried to introduce, in the form of names, the different sections of the society that have been affected by the phenomenon of forced migration and to explain the reasons for migration and leaving the homeland.

    Keywords: Arabic Narratology, Critical Discourse, Norman Fairclough, Level Of Explanation, Level Of Interpretation, Hoda Barakat, Barid Al-Lail