پژوهشنامه علوم کشاورزی
سال یکم شماره 10 (سال 1387)

سوسک برگخوار نارون.Mull Xanthogaleruca luteola از آفات کلیدی درختان نارون در فضای سبز شهری محسوب می شود. به منظور تعیین الگوی توزیع فضایی تخم و سنین لاروی این حشره در میزبان های غالب آن در فضای سبز شهرستان قزوین (نارون چتری و نارون ملج)، تحقیقی در سال 1377 انجام شد. نمونه برداری از اواخر فروردین همزمان با تخم گذاری نسل زمستان گذران شروع و تا اواسط پائیز همان سال ادامه یافت. از قانون نمایی تایلور و رابطه ایوائو جهت تعیین الگوی فضایی استفاده گردید. نتایج نشان داد که شاخص تجمع (b) و شاخص اساسی تجمع (β) تخم و سنین لاروی به طور معنی داری بیشتر از 1 می باشد که بیانگر تجمعی بودن انتشار فضایی این مراحل است. بالا بودن ضریب همبستگی (r2) بین متغیرها مشخص نمود که هر دو رابطه تایلور و ایوائو به خوبی توانسته اند رابطه میان میانگین و واریانس و میانگین و شاخص اساسی تجمع را توصیف نمایند. شاخص تجمع ایوائو بیش از شاخص تجمع تایلور تحت تاثیر مکان و مرحله زندگی قرار گرفت.

ویروس لکه ای یا پیسک (mottle) بادام زمینی یکی از بیمارگرهای مهم بادام زمینی، سویا و برخی از حبوبات دیگر می باشد. این ویروس روی بادام زمینی و همچنین سویا خسارت قابل توجهی وارد می نماید و از طریق بذور آلوده بادام زمینی و سویا و همچنین شته های ناقل به طریق ناپایا انتشار می یابد. در مایه زنی مکانیکی، از برگ های مشکوک و آلوده بادام زمینی با علایم لکه ای یا موزاییک خفیف با استفاده از بافر فسفات 1/0 مولار حاوی 5/1 میلی لیتر سدیم دی اتیل دی تیو کاربامات (2/7 (pH=عصاره گیری به عمل آمد و در شرایط گلخانه روی برگ های رقم محلی و چهار لاین بادام زمینی به شماره های NC2، 5، 7 و لاین 9، دو رقم سویا به اسامی و یلیامز و کلارک، لوبیا چشم بلبلی، لوبیاهای رقم Bountiful و رقم Top crop، نخود فرنگی رقم کشتزار، باقلا رقم برکت، دو نوع توتون به نام های کوکر و راستیکا، دو گونه گیاه سلمه (سلمه سفید و قرمز به اسامیChenopodium quinoa و amaranticolor C.) و علف هرز Cassia occidentalis مایه زنی گردید. رقم محلی و لاین های NC2و 9 بادام زمینی، دو رقم سویا، نخود فرنگی، لوبیا چشم بلبلی و علف هرز Cassia occidentalis با مایه زنی مکانیکی حساس به این ویروس بوده، علایم موزاییک یا موزاییک خفیف را آشکار ساختند. لاین های شماره 5 و 7 بادام زمینی متحمل به این ویروس تشخیص داده شدند. این گیاهان بعد از مایه زنی علایمی را آشکار نساختند، ولی در مایه زنی برگشتی از عصاره برگ آنها به گیاه محک لوبیای رقمTop crop، علایم لکه موضعی ایجاد گردید. گیاهان باقلا، لوبیا، دو نوع توتون و همچنین دو گونه کنوپودیم ذکر شده به این ویروس آلوده نشدند. PeMoV توسط شته های Aphis gossipii و Myzus persicae از گیاهان بادام زمینی و سویا آلوده به طریق ناپایا به نشاء سالم همین گیاهان انتقال داده شد. این ویروس در گیاهان بادام زمینی و سویا به ترتیب به نسبت 2 و 3 درصد بذر زاد بود. در تست سرولوژیکی الایزا با استفاده از کیت استاندارد و انتی بادی اهدایی دکتر Vetten از مو سسه BBA آلمان، عصاره گیاه بادام زمینی آلوده واکنش مثبت از خود نشان داد. در بررسی هایی الکترون میکروسکوپی از عصاره گیاه بیمار و همچنین ویروس نیمه خالص شده (Partial purified)، پیکره های رشته ای ویروسی بطول حدود 740 تا790 نانومتر مشاهده و اندازه گیری شدند. با استفاده از ایمینیو الکترون میکروسکوپی تست دکوراسیون (IEM-Decoration test)، واکنش ویروس با آنتی سرم PeMoV مثبت ارزیابی شد و چسبندگی قوی ویروس با آنتی سرم مشاهده گردید. این اولین گزارش PeMoV از بادام زمینی در استان گیلان می باشد.

ترجیح حشرات ماده بالغ کفشدوزک نقابدار دو لکه ای، نسبت به طعمه های شپشک شمشاد(Unaspis euonymi Comstock) و سپردار قهوه ای مرکبات (Chrysomphalus dictyospermi Morgan) در تراکم یکسان، در دمای 1 ± 25 درجه سانتی گراد و رطوبت نسبی 5 ± 65 درصد، با دوره نوری 16:8 (روشنایی به تاریکی) داخل انکوباتور بررسی شد. نتایج نشان داد که حشرات ماده بالغ کفشدوزک نقابدار دو لکه ای، شپشک شمشاد را نسبت به سپردار قهوه ای مرکبات ترجیح می دهند (001/0> P). نظریه تغییر رفتار (Switching behavior) توسط شکارگر، با استفاده از تراکم های مختلف دو طعمه شپشک شمشاد و سپردار قهوه ای مرکبات نیز بررسی شد و نتایج به دست آمده نوعی ترجیح مثبت (44/1 C=) شکارگر را به شپشک شمشاد نشان داد. شاخص آلفای منلی نیز نتایج به دست آمده را تایید و ترجیح کفشدوزک را نسبت به سپردار شمشاد نشان داد(63/0=α).

با توجه به اهمیتی که حشره کش ها در کنترل شته پنبه (Aphis gossypii Glover) دارند، اثرات زیرکشندگی حشره کش اکسی دمتون متیل)(25%EC) (mg/l) 08/59= (LC30 با روش سم شناسی دموگرافیک بررسی شد. آزمایش ها روی دیسک برگی تهیه شده از گیاه خیار در شرایط دمایی1±24 درجه سانتی گراد رطوبت نسبی 5±70 درصد و دوره نوری 16 ساعت روشنایی و 8 ساعت تاریکی انجام شد. طول عمر حشرات کامل در تیمار شاهد و اکسی دمتون متیل به ترتیب 14/1±9/16 و 21/0±4/3 روز بود. باروری کل در تیمار شاهد 31/6±75/89 و در تیمار اکسی دمتون متیل 94/0±75/11 پوره محاسبه شد. به منظور محاسبه خطای استاندارد پارامترهای رشد جمعیت از روش جک نایف استفاده و پارامترهای، R0، T، DT و Rm مقایسه شد. نرخ ذاتی افزایش جمعیت (rm) در تیمار شاهد 009/0±49/0 و در اکسی دمتون متیل 01/0±35/0 برآورد گردید. مدت زمان دو برابر شدن جمعیت (DT) در تیمار شاهد 02/0±41/1 و در اکسی دمتون متیل 06/0±92/1 روز بود. نرخ متناهی افزایش جمعیت به ترتیب 01/0±63/1 و 01/0±43/1 در تیمار شاهد و اکسی دمتون متیل محاسبه گردید.این تحقیق نشان داد پارامترهای مورد بررسی با تیمار شاهد در سطح 5% دارای اختلاف معنی دار بوده وامکان استفاده از غلظت های زیرکشنده حشره کش اکسی دمتون متیل برای کنترل تلفیقی شته پنبه را نشان میدهد.

اثر شش جدایه باکتری سودوموناس فلورسنت آنتاگونیست روی دو جدایه قارچ عامل بیماری پژمردگی فوزاریومی زیره سبز (Fusarium oxysporum f.sp. cumini) در شرایط آزمایشگاه و گلخانه (به صورت پوشش دهی بذر) بررسی شد. جدایه های مورد بررسی بر اساس خصوصیات فنوتیپی و الگوی الکتروفورز پروتئین به عنوان P. aeruginosa (جدایه های 28 B- و 111H-)، P. flourescens (جدایه های 54D-، 229-Q و 146- K) و P. putida biov. B (جدایه 43(C- شناسایی شدند. جدایه 28-B با بیشترین هاله بازدارندگی از رشد، قوی ترین آنتاگونیست درآزمون کشت چهارنقطه ای بود. ترشحات مایع خارج سلولی اتوکلاو شده جدایه 111H- در غلظت 25% با 54/30% بازدارندگی از سایر جدایه ها موثرتر بود. تمامی جدایه ها قابلیت کاربرد توام با بنومیل را دارا بودند. پوشش دادن بذر با جدایه 28B- و مخلوط جدایه های باکتریایی به ترتیب 25/36 و 25/46 درصد مرگ گیاهچه را در مقایسه با شاهد کاهش دادند. با توجه به نتایج این تحقیق می توان گفت که جدایه های سودوموناس فلورسنس آنتاگونیست های مناسبی در کنترل بیولوژیک بیماری پژمردگی فوزاریومی زیره می باشند.

کرم گلوگاه انار Ectomyelois ceratoniae Zeller))، آفت کلیدی باغ های انار است که در مرحله تخم مورد حمله زنبور تریکوگراما که به عنوان دشمنان طبیعی موثر و کارآمد این آفت تلقی می شود قرار می گیرد. جهت استفاده از این حشرات مفید در قالب مدیریت تلفیقی آفات (IPM)، شناخت بیشتر ویژگی های زیستی و تاثیر عوامل اقلیمی بر آنها اجتناب ناپذیر می باشد. زنبورهای جمع آوری شده از انارستان های ساوه در این پژوهش گونه یBezd (Hym.:Trichogrammatidae) Trichogramma brassicae، تشخیص داده شدند. با توجه به اینکه حرارت و رطوبت و به ویژه دمای محیط از عوامل تاثیر گذار بر فعالیت این حشره ی مفید می باشند لذا اثر دما بر پارامترهای زیستی و کیفی زنبور پارازیتوئید در شرایط آزمایشگاهی در سه دمای 20، 25 و 30 درجه سانتی گراد مطالعه شد. در این آزمایش ها همه روزه150-100عدد تخم تازه بید غلات(Sitotroga cerealella Olivier)، به عنوان میزبان واسط آزمایشگاهی به مدت حداکثر 24 ساعت در اختیار هر زنبور ماده قرار گرفت. این کار تا مرگ آخرین زنبور ادامه یافت. آزمایش ها در 31 تکرار (هر تکرار شامل یک زنبور ماده بالغ جفت گیری کرده) برای هر دما انجام شد. نرخ خالص تولید مثل) (R0 به ترتیب برای هر دما 09/3± 25/29، 84/3 ± 47/25 و 49/1± 35/9 محاسبه شد. همچنین نرخ ذاتی افزایش جمعیت) (rm004/0±15/0، 011/0± 26/0 و 020/0± 29/0 و نرخ متناهی افزیش جمعیت (l)005/0±16/1، 014/0± 29/1، 027/0±33/1 به دست آمد. متوسط مدت زمان یک نسل T) (و مدت زمان دو برابر شدن جمعیت DT) (نیز به ترتیب در سه دما 19/0± 59/21، 22/0±49/12، 09/0± 69/7 و12/0± 42/4، 11/0±66/2 و17/0±35/2 روز تعیین گردید. سپس دمای 30 درجه با توجه به میزان rm بالاتر، به عنوان دمای بهینه تعیین شد و پارامترهای جداول زیستی باروری در این دما و سه دامنه ی رطوبت نسبی (545، 565 و585 درصد) نیزبررسی شد.تعداد 25 عدد زنبور ماده با طول عمر حداکثر 24 ساعت انتخاب شد و آزمایش ها مطابق روش ذکر شده تکرار شد. نرخ خالص تولید مثل (R0) به ترتیب برای هرسه دامنه ی رطوبتی 09/3 ± 26/1، 84/3 ± 68/12و49/1 ± 75/5 محاسبه شد. نرخ ذاتی افزایش جمعیت ((rm و نرخمتناهی افزایش جمعیت() نیز به همین ترتیب عبارت بودند از040/0±032/0، 020/0±252/0، 020/0±181/0 و 005/0±03/1، 014/0±28/1، 027/0±19/1. متوسط مدت زمان یک نسل(T) نیز به ترتیب در سه رطوبت 19/0±57/9، 22/0±13/10 و 09/0±73/9 روز، تعیین شد. با توجه به نتایج، مشخص گردید که rm زنبورها در رطوبت های بالاتر (65 و 85 درصد)، بیشتر بوده است. بنابراین به منظور افزایش کارآیی زنبورها رعایت آبیاری مرتب در باغ های انار، حداقل هم زمان با رها سازی، لازم به نظر می رسد.

حساسیت دو جمعیت شته مومی کلم Brevicoryne brassicae L. جمع آوری شده از رشت و کرج به حشره کش های ایمیداکلوپرید و پی متروزین در شرایط انکوباتور (دمای 120 درجه سانتی گراد، رطوبت نسبی5±60 درصد و دوره نوری 16روشنایی و 8 ساعت تاریکی) بررسی شد. آزمایش های زیست سنجی به روش غوطه وری برگ صورت گرفت. میزان LC50 و محدوده اطمینان آن برای حشره کش های ایمیداکلوپرید و پی متروزین به ترتیب 12 پی پی ام (6/19-4/5) و 93 پی پی ام (148-54) در جمعیت شته مومی کلم رشت و 4/8 پی پی ام (3/13-1/4) و 74 پی پی ام (116-43) در جمعیت شته مومی کلم کرج بود. بر پایه مقادیر LC50، جمعیت کرج در مقایسه با جمعیت رشت، 459/1 برابر حساس تر به ایمیداکلوپرید و 25/1 برابر حساس تر به پی متروزین است. هر دو حشره کش روی شته مومی کلم موثر بودند. همچنین میزان سمیت نسبی ایمیداکلوپرید در شرایط آزمایشگاهی 9/7 برابر پی متروزین بود.