دو ماهنامه سلامت کار ایران
سال یازدهم شماره 1 (فروردین و اردیبهشت 1393)

طی دهه های گذشته اختلالات اسکلتی - عضلانی به طور روز افزون در سراسر دنیا گسترش یافته اند. کمر درد یک بیماری پیچیده و در بیشتر موارد غیر قابل تشخیص است. آمار دقیقی از میزان شیوع کمر درد در طی یکسال در ایران وجود ندارد، لذا هدف ازانجام این مطالعه برآورد شیوع کمر درد در طی یکسال در ایران به روش متاآنالیز است.
بیست و چهار مطالعه با استفاده از کلید واژه های شیوع کمردرد – back pain، از بانک های اطلاعاتی موجود درسطح کشور شامل Magiran - MEDLIBE - SID - IRANMEDEXو نیز بانکهای اطلاعاتی لاتین Pubmed - Google scholar - Scopus به دست آمد. آنالیز داده ها با استفاده از متاآنالیز مدل اثرات تصادفی انجام شد. ناهمگنی بین مطالعات با استفاده ازآزمون I2 بررسی شد.
میزان شیوع کمر درد در طی یکسال در 24 مقاله با حجم نمونه 31039 نفر 6/51٪ (فاصله اطمینان 95٪: 3/60-9/42) درصد بود. شیوع بیماری در زنان سنین باروری و بارور با میانگین 3/66٪ (فاصله اطمینان 95٪: 1/78- 5/54) درصد بیشتر از سایر گروه های جامعه بود. بیشترین و کمترین میزان شیوع کمر درد به ترتیب در آمل و مازندران با میانگین 81٪ و 4/17٪ دیده شد. شیوع کمر درد در گروه سنی بیشتر از 24 سال با میانگین 2/55٪ (فاصله اطمینان 95٪: 8/76-7/33) درصد بیشترین میزان را به خود اختصاص داد.
یافته ها نشان داد که با توجه به شیوع کمر درد و تاثیر آن بر سلامتی افراد جامعه، آموزش پیشگیری از کمر درد جایگاه ویژه ای در آموزش های بهداشتی یک جامعه پیدا می کند.

نوفه یا صدای محل کار از علل عمده ایجاد کم شنوایی و وزوزگوش است. در مطالعه حاضر، ضمن بررسی ویژگی های آکوستیکی وزوز، ارتباط آنها با کم شنوایی و عصبانیت افراد بررسی گردید.
مطالعه حاضر روی 56 کارگر مرد در محدوده سنی40 تا 56 سال، شامل 28 فرد دچار وزوزگوش و کم شنوایی با سابقه طولانی کار در محیط با نوفه بیش از حد مجاز و 28 فرد شاهد همگن با شنوایی هنجار انجام شد. کم شنوایی افراد از نوع حسی-عصبی نزولی در حد متوسط و متقارن در دو گوش بود. ویژگی های آکوستیکی و تاثیرات وزوزگوش از طریق تاریخچه گیری پرسیده شد و آزمون معاینه مختصر وضعیت شناختی برای کلیه افراد انجام شد.
زیر و بمی صدای وزوز اکثر افرد در محدوده فرکانس های بالا، بلندی وزوز بیشتر در حد متوسط، نوع وزوز ممتد و بیشتر با بلندی ثابت، آزاردهندگی وزوز بیشتر در حد متوسط تا زیاد، و وزوز بیش از همه بر خواب و تمرکز افراد تاثیر داشت. بین آستانه شنوایی در فرکانس 4000 هرتز و مشخصات آکوستیکی وزوز، ارتباط معناداری وجود داشت (002/0> p). همچنین وزوزگوش در تقویت شخصیت عصبانی در افراد، موثر بود (047/0> p). بین دو گروه در امتیاز آزمون معاینه مختصر وضعیت شناختی، اختلاف معناداری مشاهده شد (025/0> p).
مطالعه حاضر، تاثیر کم شنوایی و وزوزگوش بر شناخت، و ارتباط مشخصات آکوستیکی وزوز با میزان کم شنوایی و تقویت عصبانیت در افراد در معرض صدای محیط کار را نشان داد.

طی چند دهه گذشته جامعه با یکی از مهمترین پیامدهای توسعه صنعتی مواجه شده است و ان مواد زائ د خطرناک می با شد. حمل و دفع نامناسب مواد زائد خطرناک مشکلات زیادی را برای سلامتی انسان و محیط زیست او به بارآورده است. در این میان با توجه به رشد صنایع و افزایش روزمره مواد زائد خطرناک در کشورهای رو به توسعه وجود یک برنامه مدیریت برای دفع این مواد ضروری به نظر می رسد. کشور ما نیز از این قاعده مستثنی نبوده و لازم است کنترل الودگی همگام با توسعه صنایع به پیش رود. از آنجائیکه در تحقیق اولیه انجام شده مشخص شد که تعدادی از کارخانجات فعال در شهرستان دامغان دارای مواد زائد خطرناک می باشد لذا نسبت به تعیین کمی وکیفی مدیریت پسماندهای خطرناک در صنایع شهرستان دامغان درسال 1389 اقدام گردید.
پژوهش حاضر بصرت مطالعه توصیفی مقطعی در مورد میزان کمی و کیفی پسماندهای خطرناک انجام گرفت. در این پژوهش که بر روی صنایع شهرستان دامغان صورت گرفت، جامعه آماری مورد مطالعه تعداد 9 کارخانه فعال در رابطه با تولید فنر، آچار، کاغذ، دارو وذغال از 118 کارخانه در حال فعالیت در شهرستان بود که پرسشنامه هایی درمورد کیفیت و کمیت ونحوه مدیریت مواد زائد خطرناک تکمیل گردید. ودر نهایت اطلاعات به دست آمده به برنامه نرم افزاری Excel منتقل ونمودارهای مربوطه رسم گردید.
نتایج حاصل نشان داد که کل پسماندهای تولیدی خطرناک در کارخانه های مورد بررسی 31250 کیلوگرم در ماه می باشد. که تعداد 6 کارخانه موادزائد سمی، 3 کارخانه موادزائد خورنده، 2کارخانه مواد زائد قابل اشتعال و 2 کارخانه موادزائد واکنش پذیر تولید می کردندو هیچکدام از کارخانه ها دارای روش های کنترلی بعد از دفن نبودند.
با توجه به نتایج فوق مشخص شد که فقط 33. 3 درصد از صنایع دارای پرسنل مخصوص جهت جمع آوری موادزائد خطرناک بودند همچنین بخش عمده ای از این مواد (55درصد) به همراه مواد زائد شهری دفع می شدند. لذا جهت جلوگیری از آلودگی محیط زیست برقراری یک سیستم مدیریتی مناسب جهت ساماندهی مواد زائد صنعتی امری ضروری به نظر می رسد. اصلاح تجهیزات، تغییر فرآیند تولید در راستای کاهش تولید مواد زائد خطرناک و آموزش کارخانجات در خصوص شناسایی بیشتر مواد زائد خطرناک در راستای مدیریت بهینه پسماندهای خطرناک و کاربرد متدهای علمی و به روز در خصوص مدیریت مواد زائد خطرناک می تواند در جهت نیل به این اهداف موثر باشد.همچنین شناخت صنایع، مواد اولیه مورد استفاده، محصولات و فرآورده های آنها و اثرات این مواد امری قابل توجه در کمک به سیستم مدیریت صحیح خواهد بود.

در اکثر صنایع وظایف کارگران به نحوی می باشد که حمل دستی بار غیر قابل اجتناب است. از مهمترین عوارضی که حمل دستی بار برای شاغلین اینگونه صنایع در پی دارد آسیب های حاد کمر و حتی ناتوانی کارگران می باشد. لذا بررسی شرایط کار و اصلاح نواقص از جمله وظایفی است که بر عهده کارکنان حوزه سلامت، به خصوص در صنایع مرتبط می باشد. با توجه به این مهم هدف این مطالعه ارزیابی ریسک های مربوط به حمل دستی بار در یک صنعت ریخته گری قطعات خودرو و ارائه پیشنهادات اصلاحی در این زمینه می باشد.
در این مطالعه، ابتدا با استفاده از تکنیک آنالیز شغلی جدولی (TTA)، مشاغل انتخابی در هر یک از ایستگاه های کاری مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. سپس، با استفاده از معادله حمل بار نایوش و جداول اسنوک وزن مجاز قابل حمل در ایستگاه های مورد مطالعه تعیین گردید. همزمان با این دو روش، برآورد بیومکانیک نیروی وارده به کمر هر فرد نیز با استفاده از مدل یوتا (Utah) محاسبه شد.
نتایج این تحقیق نشان داد، در صورتی که وزن بار حدود 37 کیلوگرم باشد نیروی وارده به کمر بیش از حد مجاز خواهد بود. ارزیابی با استفاده از معادله نایوش و جداول اسنوک نیز زیاد بودن وزن بار و در نتیجه بالا بودن ریسک های مربوطه را نشان داد. در ارزیابی ها بعدی، حتی با اصلاح زاویه و فواصل حمل بار نیز هنوز شرایط غیر مجاز و ریسک ها بالا بودند. همچنین در روش معادله نایوش مشخص شد 60% ایستگاه های کاری، باری بیش از حد مجاز بلند می کنند.
با توجه به نتایج این مطالعه، بهترین راهکار اصلاحی برای کاهش سطح ریسک، مکانیزه کردن کار توصیه می شود و در شرایطی که حمل بار با فرکانس کمتری صورت می گیرد، اصلاح زاویه کمر و کاهش فواصل جابجایی بار پیشنهاد می گردد.

خستگی از ریسک فاکتورهای اختلالات اسکلتی-عضلانی ست و هدف ارگونومی پیشگیری از آن است. کاهش سطح عملکرد، ایمنی و سلامت شاغلان از پیامدهای خستگی هستند. اندازه گیری خستگی شغلی زمینه ساز کنترل آن است. هدف این مطالعه، فراهم سازی ابزاری معتبر و پایا به زبان فارسی برای سنجش خستگی شغلی می باشد.
این مطالعه تحلیلی بر روی 77 نفر از اپراتورهای مسئول پمپ در همدان انجام شد. توافق بین نظرات خبرگان و اعتبار نسخه فارسی فهرست خستگی شغلی سوئدی(Swedish Occupational Fatigue Inventory: SOFI) به ترتیب با ضریب کاپای کوهن و اعتبار محتوایی ارزیابی شدند. برای تعیین ساختار و عامل های اصلی فهرست، از روش تحلیل عاملی اکتشافی و برای تعیین پایایی نسخه ترجمه شده سوفی از روش آلفای کرونباخ استفاده شد. داده ها با استفاده از نرم افزار 16.SPSS تجزیه و تحلیل گردید.
ضریب توافق کاپای کوهن نشان داد توافق نظر بین خبرگان درخصوص نسخه ترجمه شده سوفی برابر با 812/0 با حدود اطمینان 95 درصد 622/0و 974/0است. با روش تحلیل عاملی اکتشافی بعد از چرخش متمایل، 3 عامل از فهرست استخراج شد. ضریب پایایی هریک از 3 عامل عملکردی، جسمانی و ادراکی در نسخه فارسی حداقل 899/0و ضریب پایایی کل فهرست 921/0 تعیین گردید. ضریب ثبات درونی فهرست مذکور 894/0بود.
نتایج نشان داد نسخه فارسی زبان سوفی، روایی و پایایی مناسبی دارد. چون 3 عامل حاصل شده (عملکردی، جسمانی، ادراکی) 72% واریانس کل فهرست را تبیین می کنند، می توان به مناسب بودن تعداد عوامل اعتماد نمود. این فهرست می تواند به منظور پیشگیری از خستگی و برنامه ریزی مداخلات مرتبط با سلامت کارگران به کار رود.

کاربرد دستگاه های بی خطرسازی پسماند با حرارت پایین در بیمارستان های کشور رو به افزایش است. احتمال تولید ترکیبات آلی فرار(VOCs) و خطرناک در هوای خروجی از این دستگاه ها وجود دارد. هدف اصلی این تحقیق بررسی ترکیبات آلی فرار در هوای خروجی این دستگاه ها در چهار بیمارستان شهر تهران می باشد.
این تحقیق در بیمارستان های مجهز به دستگاه های بی خطرسازی از نوع: هیدروکلاو، اتوکلاو دارای خردکن، اتوکلاو بدون خردکن و دستگاه حرارت خشک انجام گرفت. از هر دستگاه 10 نمونه به صورت هفتگی درفاصله ی فروردین تا تیر سال1390تهیه شد. نمونه برداری با روش 1501 NIOSH انجام گرفت. نمونه ها در دو فاز کیفی و کمی با دستگاه GC-mass مورد سنجش قرار گرفته و نتایج با حدود مجاز مواجهه شغلی کوتاه مدت (OEL- STEL) ارائه شده توسط مرکز سلامت محیط و کار وزارت بهداشت مقایسه شدند.
در فاز اول وجود ترکیبات BTEX (بنزن، تولوئن، اتیل بنزن و زایلن) بطور میانگین در 90 درصد از نمونه ها تایید شد. فاز دوم نشان داد که بالاترین غلظت های BTEX با میانگین ppm 35/9 به دستگاه اتوکلاو دارای خردکن و کمترین غلظت BTEX با میانگین ppm 25/1 به دستگاه اتوکلاو بدون خردکن تعلق دارد. به لحاظ پاکیزگی هوای خروجی، اتو کلاو بدون خردکن، هیدروکلاو، حرارت خشک و اتو کلاو با خردکن به ترتیب رتبه های 1 تا 4 را به خود اختصاص دادند.
غلظت گازهای بنزن، تولوئن، اتیل بنزن و زایلن در تمام نمونه ها از حدود مجاز مواجهه شغلی کوتاه مدت پایین تر بود. حضور ترکیبات آلی فرار در اکثر نمونه های اخذ شده با توجه به عمر کوتاه راه اندازی این دستگاه ها (بین3 تا 9 ماه)، ضمن تایید پتانسیل مخاطره آمیز بودن این دستگاه ها برای کارگران، پایش مستمر هوای خروجی آنها را مورد تاکید قرار می دهد.

صنعت ساخت و ساز در سراسر دنیا خطرناک ترین صنعت به شمار می رود. هدف از مطالعه حاضر بررسی فاکتورهای موثر بر رفتار نا ایمن از دیدگاه کارگران، ناظران و مدیران صنعت ساخت و ساز است.
در این مطالعه کیفی از نوع نظریه مبنایی، داده ها با استفاده از رویکرد تلفیقی و از طریق مشاهده میدانی، مصاحبه انفرادی، مصاحبه و بحث گروهی متمرکز با 69 نفر از گروه های کاری مختلف در صنعت ساخت و ساز تولید شد. روش تحلیل مضمون در استخراج و تعیین فاکتورهای موثر استفاده شد.
تحلیل محتوا 6 دسته از عوامل شامل: (1) اجتماعی، (2) سازمانی، (3) پیمانکاری، (4) مدیریت و نظارت ایمنی، (5) شرایط محیط کار، و (6) ویژگی های فردی، به عنوان عوامل موثر بر رفتار نا ایمن در محیط ساخت و ساز معرفی کرد.
نتایج نقش بارز عوامل اجتماعی و سازمانی را به عنوان پس زمینه های شرایط و رفتار نا ایمن نشان داد. نتایج این مطالعه می تواند در بهبود رفتار های ایمن در محیط ساخت و ساز به کار رود.

در میان سیستم هایی که فرد، روزانه در تعامل با آن می باشد، سیستم حمل و نقل عمومی وی را در معرض ریسک های متعددی قرارمی دهد. در این میان، مواجهه رانندگان با صدا می تواند از طریق ایجاد افت شنوایی و استرس، بر عملکرد ایمن راننده تاثیر گذاشته و در نتیجه منجر به بروز حادثه شود. لذا این مطالعه با هدف بررسی اثر صدا و استرس شغلی بر اعمال ناایمن و حوادث رانندگان اتوبوس انجام شد.
این مطالعه مقطعی در بهار سال 1390 انجام شد. تعداد 54 راننده با استفاده از روش نمونه گیری تصادفی ساده از بین رانندگان اتوبوس های شهری همدان انتخاب شدند. ابزارها و روش های مورد استفاده در جمع آوری اطلاعات شامل، دستگاه صدا سنج (CEL450)، پرسشنامه استرس شغلی فیلیپ ال رایس، پرسشنامه اطلاعات فردی، تکنیک نمونه گیری ایمنی و چک لیست آمار یکساله حوادث بود. آزمون های آماری مورد استفاده در تحلیل داده ها شامل ANOVA، Logistic و t-test در spss16 بود.
نتایج نشان داد 76% رانندگان استرس بالا دارند، درصد اعمال ناایمن انجام شده توسط رانندگان، 71/42% بوده و مواجهه صوتی آنها در محدوده ریسک بالا قرار دارد. همچنین نتایج نشان داد با افزایش میزان مواجهه صوتی و میزان استرس شغلی رانندگان درصد اعمال ناایمن و احتمال رخداد حادثه افزایش می یابد.
با توجه به سطح بالای استرس، درصد بالای اعمال ناایمن و مواجهه صوتی در رانندگان مورد مطالعه، این افراد مستعد بروز حادثه می باشند. بنابراین اجرای برنامه مدیریت استرس و آموزش رانندگان درخصوص رعایت مسائل ایمنی به منظور کاهش سطح استرس و درصد اعمال ناایمن و درنتیجه کاهش حوادث ضرورت دارد.

مدل های ارزیابی عملکرد، مبنای سنجش و بهبود سیستم های مدیریتی هستند. طراحی مدل های ارزیابی عملکرد با ویژگی ها و نیازمندی های خاص استفاده کنندگان آن گره خورده است. هدف پژوهش پاسخگویی به نیاز یکی از بنگاه های بزرگ کشور مبنی بر ارائه مدلی علمی کاربردی جهت ارزیابی عملکرد مدیریت ایمنی، بهداشت و محیط زیست (HSE) از نظر تطابق با استراتژی های سازمان بوده است.
این پژوهش یک پژوهش کیفی مبتنی بر روش مطالعه موردی است که به گزارش نحوه ارزیابی عملکرد استراتژیک سیستم مدیریت HSE در یک بنگاه بزرگ فعال در حوزه انرژی می پردازد. با مطالعه استانداردها و مدل های موجود در حوزه سیستم های مدیریت HSE، مدل ارزیابی عملکرد استراتژیک مدیریت HSE در قالب چارچوب کارت امتیاز متوازن (BSC) طراحی شد. این مدل پس از بحث و بررسی و مصاحبه های عمیق با 3 تن از مدیران و مشاوران HSE سازمان مورد مطالعه با استراتژی های کلان بنگاه تطبیق یافت و پس از تایید نهایی، فرم های ارزیابی مدل به همراه راهنمای امتیازدهی به ممیزان تحویل و پس از ممیزی خارجی، امتیاز بنگاه در عملکرد استراتژیک HSE محاسبه شد.
سازمان مورد مطالعه بر اساس ارزیابی ممیزان، امتیاز 9/63 از 100 را کسب نمود. بر اساس امتیازات تفصیلی برای هریک از شاخص های مدل، سازمان مذکور از نگاه استراتژیک در لایه «فرآیندهای مدیریت HSE» عملکرد بسیار مطلوبی داشته ولی عملکرد آن در لایه «رشد و یادگیری» بخصوص در حوزه های سرمایه انسانی و سرمایه اطلاعاتی قابل بهبود است.
مدل طراحی شده در این پژوهش، امکان تعیین جایگاه HSE در تحقق اهداف استراتژیک بنگاه مورد مطالعه را فراهم نمود و میزان نقش آفرینی راهبردی HSE را برای این سازمان مشخص ساخت. نتایج مطالعه موردی نشان داد که مدل طراحی شده در این پژوهش دارای نقاط ضعفی است که باید در پژوهش های آتی برطرف گردد لکن نقطه شروعی برای اندازه گیری اثرات استراتژیک HSE در سازمان هاست.

تجزیه و تحلیل حوادث نشان می دهد که یکی از علل اصلی وقوع حوادث عدم یکپارچگی واحدهای نگهداری و تعمیرات با ایمنی است. ادغام این دو فرآیند توسط یک سیستم یکپارچه می تواند منجر به کاهش حوادث، بیماری ها و آلودگی های زیست محیطی شود. این امر در نهایت منجر به بهبود عملکرد سازمان خواهد شد.
در این تحقیق ابتدا شاخص های مربوط به ایمنی و نگهداری و تعمیرات تعیین و مقدار عددی آنها اندازه گیری شد. سپس به منظور ارتقاء شاخص های منتخب، سیستم یکپارچه ایمنی و نگهداری و تعمیرات پیشگیرانه طراحی و پیاده سازی گردید. در مرحله پایانی مقدار شاخص های منتخب پس از گذشت 6 ماه از پیاده سازی سیستم مجددا اندازه گیری گردید. تغییرات ایجاد شده در شاخص ها با استفاده از آزمون آماری ویلکاکسون ارزیابی شد.
نتایج نشان می دهد که بهبود در شاخص های قابلیت اطمینان، قابلیت دسترسی، های نرخ تکرار و نرخ شدت حوادث در بعد از مداخله معنی دار می باشد p≤0.05)).
این سیستم با پیش بینی انواع نقایص، برنامه ریزی و طراحی عملیات لازم جهت جلوگیری از وقوع آن ها می تواند به بهبود وضعیت ایمنی، تجهیزات و عملکرد سازمانی منتهی شود.