«آثار هنری تاریخ نگاری ناخودآگاه زمانه ی خود هستند.»1 ژرفایی این جمله از این روست که می توانیم هر اثر هنری را تافته ای هم بافته با تاریخ و اجتماع فرض کنیم. نویسنده ارزیابی اجتماع زمان خود را در اثرش به شکلی متراکم و در صورتی هنری و زیباشناختی جلوه گر می سازد. مخاطب در ذات و معنای اثر، ضمن هم آوایی، ریشخند یا احساس رنج با موضوع هنری، تجسم کامل تری به این فرایند تاریخی-اجتماعی می بخشد. رمان «مریخی» با گزینش عناصر و مصالحی واقعی و ایجاد فضایی غیرواقعی در روابط شخصیت ها، به افشای برخی ناهنجاری های اخلاقی، فرهنگی و خردستیزی های اجتماعی زمانه خود می پردازد. این مقاله در پی آن است که با واخوانی متن، نمای دیگر و روشن تری از آن را فراروی خوانندگان قرار دهد.