درآمدی بر مبانی مسئولیت سازمانی از نگاه اسلام

امروزه سازمان جزء جدایی ناپذیر از زندگی بشر به حساب می آید. پدیده ای که به نحو مستقیم یا غیرمستقیم بر زندگی انسان، اثرگذار شده است. یکی از موضوعهای مورد توجه در مدیریت متعارف، مسئولیت سازمانی و تعبیر خاص آن مسئولیت اجتماعی سازمانی است. در این نوشتار تلاش شده است تا اصل موضوع مسئولیت سازمانی بدون بازخوانی مبانی نظری غربی موجود، از نگاه اسلامی بررسی شده و ابعاد مفهومی آن طراحی شود. بر این اساس مدل اولیه ای بر مبنای مطالعات کتابخانه ای شکل گرفت که برای تایید گزاره های آن به خبرگان حوزه های میان رشته ای مدیریت و معارف اسلامی عرضه شد. در نهایت مدل شکل گرفته در سه بعد چیستی (عناصر محتوایی)، چرایی (عناصر زمینه ای) و چگونگی (عناصر فرآیندی) طراحی شد. در بعد چیستی مسئولیت سازمانی، زیرعنصرهای تشکیل دهنده سائل، مسئول، مسئول عنه و انواع مسئولیت شناسایی و تبیین شد. در بعد چرایی مسوغ سوال به عنوان توضیح دهنده علت مسئول واقع شدن سازمان مورد بحث قرار گرفت که اطلاع و آگاهی، حیطه قلمرو فعالیت سازمان، قدرت و توانایی و آزادی و اختیار از جمله مسوغ های سوال از سازمان تبین شدند. در نهایت در بعد سوم که عناصر فرآیندی است به آداب سوال از سازمان می پردازد. مشارطه، مراقبه، محاسبه، مواخذه و شکر از مراحلی است که در بخش فرآیند سوال کردن باید مورد توجه قرار گیرد.