ثریا افشاری
-
کمیت و کیفیت پژوهش های باستان شناسی دوران اسلامی نشان می دهد که مطالعات هدفمند و دامنه دار جهت شناسایی آثار این دوره از منظر باستان شناسی دارای محدودیت مشهودی است و به همین دلیل دانش ما از این دوران بیشتر محدود به اطلاعات موجود در منابع مکتوب تاریخی است. در همین راستا در سال 1398 شمسی، با هدف شناسایی و مطالعه محوطه های دوره ایلخانی در حاشیه رود ارس یک فصل بررسی و شناسایی با تمرکز بر منطقه دره شام در شهرستان جلفا در مابین دو استان آذربایجان شرقی و غربی انجام شد که در نتیجه آن 53 اثر و محوطه باستانی شناسایی و ثبت شد (افشاری، 1398). موقعیت راهبردی و ژئوپولتیکی این منطقه با حوزه های پیرامونی خود چون قفقاز، ترکیه و آسیای مرکزی و نیز موقعیت ژئواکونومیکی آن به عنوان کریدورهای ارتباطی سبب شده که از هزاره دوم پیش از میلاد تا دوره های متاخر فرهنگ های مختلفی در این محدوده شکل گیرد؛ به عبارت دیگر، عمده ترین عامل در روند شکل گیری استقرارهای این منطقه قرار گیری آن در مسیر راه های تجاری، ارتباطات آسان درون منطقه ای و برون منطقه ای به ویژه در دوره ایلخانان مغول است که در روند تکاملی فرهنگ های دره شام نقش بسزایی داشته است. از سوی دیگر با توجه به اهمیت مذهبی این منطقه در دوره ایلخانان مغول که نشانگر تساهل و تسامح مذهبی آنان بر پایه سیاست گذاری های خارجی آنها بود؛ اطلاعات مفیدی از ساختار اجتماعی و مذهبی منطقه در ادوار مختلف فرهنگی به ویژه دوره ایلخانی به دست آمد؛ به عبارت دیگر بررسی های میدانی و تطابق آنها با متون تاریخی روشنگر این مطلب است که در دوره ایلخانان مغول سیاست آزادی مذهبی و فقدان تعصب دینی مغولان که از آن توسط عده ای از پژوهشگران به تسامح و تساهل مذهبی دوره حاکمیت ایلخانان یاد می شود (مورگان، 1371؛ ترکمنی آذر، 1383) منتج از یکسری علل و عوامل پیدا و ناپیدا بود که در مجموع برآیندی از سیاست ورزی و سیاسی کاری ایشان در امر دین بود. جذب زنان مسیحی در دربار (بیانی، 1391)، انتخاب مشاوران و کارگزاران مسیحی، مراوده با تجار و مبلغان و کشیشان مسیحی و اهتمام عمومی در امور عموم مسیحیان ایران عصر ایلخانی جملگی برآمده از اقتضائات و ضرورت هایی بود که مناسبات داخلی و خارجی روزگار ایلخانان بر آن استوار بوده است. چنانکه با تغییر این مناسبات در اواخر حاکمیت ایلخانان، رویکرد مذهبی آنها بر اساس ضروریات سیاسی تغییر کرد.
کلید واژگان: شمال غرب ایران, جلفا, دره شام, ایلخانان مغول, تساهل مذهبیArchaeological inquiries into the Islamic period show both in quantity and quality that targeted and wide-ranging studies aiming to identify the pertinent monuments and sites have obvious limitations, and for this very reason our understanding of this time period is mainly limited to the information deriving from textual evidence. Accordingly, with the aim of identifying and studying the Ilkhanid sites on the banks of the Aras, a season of reconnaissance survey was carried out in 2019. Focusing on the Sham Valley region of Jolfa County on the border of the two Iranian provinces of East and West Azerbaijans, the fieldwork recorded 53 monuments and sites (Afshari,2019). Given the region’s strategic, geopolitical position in the vicinity of such regions of Caucasia, Turkey and Central Asia as well as its obvious location on major regional lines of communication, several different cultures flourished there spanning in date the second millennium BC to the latest periods. In other words, the foremost factor responsible for the formation of settlements was the region’s location on trade routes and its easy intra- and extra-regional communications, especially during the Ilkhanid period, which played a conspicuous part in the cultural evolution of the Sham Valley. Concurrently, given the region’s religious importance under the Ilkhanid rulers which echoes their religious clemency as part of their foreign policies, revealing data were obtained regarding the local social and religious structures in different periods, especially the era in question. In other words, the correspondence between the field survey’s findings and the historical texts make it clear that the Ilkhanids’s lack of religious prejudice, termed as religious toleration, was an upshot of a series of apparent and latent factors, which in general stemmed from the political orientations they adopted towards religious convictions (Morgan,2004؛ Torkamani Azar,1992). Recruitment of Christian females in the court (Bayani, 2011), employing Christian advisors and agents, maintaining contacts with Christian businessmen, missionaries and priests, and the particular attentions paid to the affairs of the Christian populations in Iran were all driven by the prerequisites underpinning their internal and external relations as it is evidenced by the fact that the changes in such relationships in the later Ilkhanid period would be associated with changes in the religious approaches due to political developments
Keywords: Northwestern Iran, Jolfa, Sham Valley, Mongol Irk, Religious Tolerance -
سفالهای دوره هخامنشی در منطقه آناتولی شرقی از لحاظ فرم و تکنیک، تفاوت بسیاری از سفالهای دوره ما قبل خود، یعنی اورارتوها دارند. هم زمان با بر افتادن حکومت اورارتوها و روی کار آمدن هخامنشیان و گسترش سرزمین های زیر سلطه آنان، فرهنگ جدیدی در سنت سفالگری به وجود آمده است. درواقع، به جای سفال های تک رنگ براق با آستر قرمزرنگ اورارتویی را، سفال هایی با آستر کرم رنگ ضخیم به صورت تک رنگ و چندرنگ با فرم های متفاوت گرفته است. از نظر تاریخی، تاثیرات فرهنگ اورارتو هنوز در مرحله اولیه عصر آهن 3 که مصادف با دوره حکومت ماد بوده، همچنان ادامه دارد. درواقع، این مرحله در فاصله زمانی حکومت اورارتوییان و عصر آهن 3 با تمامی ویژگی های سنت سفالگری آن قرار دارد. درواقع، در مرحله پس از اورارتو/ماد هنوز تولید سفال هایی با تاثیر سنت سفالگری اورارتویی با خمیر قرمزرنگ ادامه دارد. در حالی که در برخی اشکال هنوز پیوستگی را مشاهده می کنیم، در دوره هخامنشی، ساخت نمونه های اولیه ظروف فلزی دو دسته به عنوان یک نوآوری ظاهر می شود. در مراکزی که در نتیجه کاوش های باستان شناسی بقایای معماری از آن ها یافت نشده، به دست آمدن داده های سفالی از این مکان ها و نتیجه به دست آمده از تجزیه و تحلیل این داده ها، انجام این پژوهش را ممکن کرده است. در پژوهش حاضر، ابتدا به سفال های دوره هخامنشی که در منطقه شمال شرق آناتولی از کاوش ها و بررسی های باستان شناسی یافت شده است، اشاره می شود. در این - مطالعه، با توجه به نتایج حفاری ها و بررسی های باستان شناسی انجام شده در منطقه شمال شرقی منطقه آناتولی، ارزیابی کلی از سفال های منقوش نگهداری شده در موزه شهر کارس کشور ترکیه انجام خواهد گرفت.
کلید واژگان: شمال شرق آناتولی, دوره هخامنشی, سفال های منقوش, موزه کارسEastern Anatolian pottery of the Achaemenid Period is quite different from its predecessor Urartian pottery - in techniques and forms. With the collapse of the Urartian Kingdom and the spread of Achaemenids in Anatolia, we can speak of a newly developing pottery culture. The monochrome, glossy red slipped pottery of Urartu were replaced by monochrome and polychrome painted pottery in miscellaneous forms. After the collapse of Urartian Kingdom, the culture of Eastern Anatolia was gradually changed and over time, the old culture, developed by the official state, had disappeared. This process did not occur instantaneously. Rather, it appears that a couple of centuries was needed for such a reshaping. Historically, Urartian influence still exists in the early phase of the Late Iron Age, which coincides with the Median dominance period. This phase is considered to be associated with a Post-Urartian/Median period, which can be placed among the painted wares of Urartu and the Late Iron Age. Within the scope of this study, we succeeded to come to certain conclusions with respect to ceramic finds, which were obtained from the excavation sites in the region where architecture could not have been sufficiently examined. In the post-Urartian/Median phase, manufacturing with red coloured paste, influenced by Urartu, continues. While certain continuity also persists among the shapes, the prototype examples of double-handled metal vases, developed in Achaemenid period, appears as a novelty. Firstly, our current study considers the pottery of the Achaemenid Period, which was discovered by archaeologists in the excavations and surface surveys of the Northeastern Anatolia haemenidRegion. Secondly, This study will generally analyse the painted pottery of the Achaemenid period that is preserved at Kars Museum, taking on account the excavation and surface surveys of the Northeastern Anatolia Region
Keywords: Northeastern Anatolia, The Achaemenid Period, Painted Pottery, Kars Museum
- در این صفحه نام مورد نظر در اسامی نویسندگان مقالات جستجو میشود. ممکن است نتایج شامل مطالب نویسندگان هم نام و حتی در رشتههای مختلف باشد.
- همه مقالات ترجمه فارسی یا انگلیسی ندارند پس ممکن است مقالاتی باشند که نام نویسنده مورد نظر شما به صورت معادل فارسی یا انگلیسی آن درج شده باشد. در صفحه جستجوی پیشرفته میتوانید همزمان نام فارسی و انگلیسی نویسنده را درج نمایید.
- در صورتی که میخواهید جستجو را با شرایط متفاوت تکرار کنید به صفحه جستجوی پیشرفته مطالب نشریات مراجعه کنید.