شهریار گیتی

گرایش پسافمنیستی در جریان پست مدرن با هدف نفی تفاوت جنسیتی و اثبات حق آزادی و آگاهی زنان، اصول اخلاق سنتی را که نگاهی مطلق به رفتارهای اخلاقی و غیر اخلاقی داشته و برخی از این رفتارها را بنابر جنسیت زنانه به آنان نسبت می دهد، رد کرده به نسبی بودن اصول اخلاقی اعتقاد دارد. همین اندیشه وارد حوزه ی شعر و ادبیات شده و در غزل پست مدرن با نگاهی نسبی به اخلاق و شکستن باورهای سنتی در مورد زن و اخلاق زنانه، موجب پیدایش ادبیات اروتیکی شده که تاکیدش بیشتر برجنبه ی جنسی و جسمانی عشق است. غزل پست مدرن زمینه را برای اعتراض شاعران بر ضد این نگاه سنتی مهیا کرد و به شاعران زن جرات داد با ذکر مسایل اوروتیکی از حصاری که عرف و سنت به نام اخلاق دورشان کشیده بود، خود را برهانند. این پژوهش که به روش کتابخانه ای و توصیف و تحلیل صورت گرفته، سعی بر این دارد، دیدگاه های پسافمینیستی را با رویکرد نسبی انگاری اخلاقی در غزل پست مدرن بررسی کند و نشان دهد چگونه نگاه ابزاری و جنسیتی به زنان می تواند اثرات سویی بر فکر و اندیشه جامعه داشته باشد

قدرت بالای زبان عربی در اشتقاق و توانمندی آن در استخراج واژگان و ساختار جمله ها و گستردگی اشتقاقی جملات، ویژگی خاصی به زبان عربی بخشیده است که سایر زبان های دنیا یارای همتایی با آن را ندارند. از سوی دیگر قرآن نیز استمرار و جاودانگی آن را تضمین نموده و آن را ابزار فکر و بیان برای ملت های مختلف شامل مسلمان و حتی غیر مسلمان قرار داده است. برای نگارش و استخراج قواعد نحوی، صرفی و جمله ها و اسلوب های بلاغی آن، به لطف اسلام بزرگانی از سرزمین فارس به زبان عربی گرایش پیدا کردند به طوری که در زبان عربی استاد خود عرب ها نیز شدند. جناس از جمله فنون مهم ادبی است که اغلب در صدر آرایه های لفظی و گاه در صدر کتب بدیعی قرار دارد. در باب اهمیت آن، همین بس که برخی آن را در پیوندی درونی با ای هام و استخدام دانسته اند. جناس کارکردهای مختلف دارد که می تواند ابزار ایجاد فنون دیگری نیز باشد. از برخی از انواع آن می توان در لغز و تعمیه نیز استفاده نمود. با توجه به اهمیت این صنعت در عرصه شعر و ادب اشکالاتی نیز وجود دارد که گاه در برخی از کتب بدیعی مصادیقی درباره آن صورت گرفته و هم چنین اشتراکاتی که با سجع دارد لزوم بازنگری به این صنعت و نقد و بررسی آن قوت می یابد. مثلثات مجموعه ای متشکل از نظم و نثر است که قطرب دانشمند بصری مبدع آن بوده و ساختار آن بدین شکل است که در آن سه کلمه با صیغه صرفی و همسان وجود دارد و تنها تغییر در اولین حرف اصلی(فاءالفعل)این کلمات است که موجب تغییر معنا می شود مانند واژه سلام همراه با فتحه(سلام) و کسره(سلام) و ضمه(سلام) که همان معادل کلمات هم نویسه و هم نگاشت در زبان فارسی و جناس محرف از منظر علم بدیع است. از این رو این سه واژگان را مثلثات(سه وجهی) نامیده اند.

شاهنامه فردوسی، حماسه منظوم اساطیری ایران، بر مدار ستیز نیروهای عینیت یافته ناساز عالم، یعنی ایران و انیران و نبرد شخصیت ها و قهرمانان آن، می گردد؛ زیرا از دیدگاهی فلسفی، طرح هستی تاریخ اساطیری ایران هم اساسا بر مبنای هماویزی دوگانه های ناساز افکنده شده است. یکی از مهم ترین دیدگاه های فلسفی به تاریخ، نگرش فریدریش هگل، فیلسوف تاریخ گرای آلمانی، است. در این نگرش، ماهیت و هدف تاریخ، همان ماهیت انسان است و ماهیت انسان، رسیدن به خودآگاهی و آزادی است و این آزادی تنها به نحو تدریجی و دیالکتیکی تحقق پذیر است؛ از این رو، در فلسفه هگل، جنگ وسیله ای برای پیش برد دیالکتیک تاریخ به شمار می آید و ایجاد پیکار میان شخصیت های انسانی، به مثابه خدایگان و بنده، اساس رسیدن به خودآگاهی معرفی شده است. نبرد بین انسان ها در شاهنامه فردوسی هم گفتار «خدایگان و بنده» در فلسفه هگل را به ذهن متبادر می کند. در بخش اساطیری شاهنامه، دست یابی به خودآگاهی و تحقق آن در تاریخ اساطیری ایران، تنها از راه نبرد دو سوی مخالف، به مثابه خدایگان و بنده، در نبردهای بین جمشید و ضحاک، ضحاک و کاوه (و آن گاه فریدون)، فرزندان فریدون، شهادت ایرج و کین خواهی (دادباوری) او به وسیله منوچهر روی می دهد. این جستار، با رویکردی تحلیلی توصیفی به تحلیل فلسفه تاریخ شاهنامه فردوسی، با تاکید بر گفتار «خدایگان و بنده» پرداخته و به این نتیجه رسیده است که در این حماسه اساطیری، همه ستیزگی ها هر بار به گونه ای آمیختگی وحدت بخش نائل می آیند که هم تراز لحظه های سنتز یا هم نهاد دیالکتیکی هگلی و در حقیقت، اسباب فراگرد تاریخی و راه رسیدن به خودآگاهی و آزادی از رهگذری دیالکتیکی است و این همان امکان خوانش فلسفه تاریخ اساطیری ایران در شاهنامه فردوسی برپایه فلسفه تاریخ هگلی است.
ف