محمدرضا ابویی مهریزی
-
ادیبان پارسی گوی عصر صفوی با توجه به شرایط سیاسی، اجتماعی و فرهنگی این دوره به ویژه یکپارچگی ایران زمین در بستر رسمیت و فراگیری مذهب امامیه اثنی عشری و سلطنت دودمان سیادت تبار صفوی از حیث نمود هویت ایرانیان، سهم بزرگی از بازتاب هویت ایرانی در تاریخ این سرزمین را به خود اختصاص داده اند. در این میان، زلالی خوانساری، از شاعران برجسته اواخر سده دهم و اوایل سده یازدهم هجری در روزگار شاه عباس صفوی (996-1038ق)، در کلیات خود به طرز وسیعی به وجوه حیات سیاسی و حکمی سده یازدهم هجری پرداخته است. تحقیق حاضر بر آن است تا از منظر تاریخی و به روش توصیفی-تحلیلی با اتکا بر منابع تاریخی و ادبی عصر صفوی به خصوص کلیات زلالی خوانساری به این پرسش، پاسخ دهد که جایگاه وی در بیان پیوند تشیع با وجوه حیات سیاسی و حکمی سده یازدهم هجری چگونه است؟ دستاوردهای مطالعه و پژوهش حاضر، بیانگر آن است که زلالی خوانساری به عنوان ادیب و شاعر چیره دستی که در طرز شاعری و استفاده مطلوب از اسالیب و صنایع ادبی مورد توجه شاعران و ناقدان ادبی عهد صفوی واقع شده، به روشنی از عناصر گوناگون دخیل در هویت سرزمینی، قومی، فکری و مذهبی ایرانیان بهره برده و در اجزاء و قطعات مختلف کلیات منظوم خود به کار بسته است. و از این حیث، ضمن آنکه تاثیر عمیق خویش از هویت ایران یکپارچه شیعی عصر صفوی را نشان داده است، با توانمندی تحسین برانگیز خویش در استفاده از ابزار ادبی و شاعری، جهت نمایاندن ابعاد گوناگون هویت مزبور، توفیق بسیار یافته است.کلید واژگان: زلالی خوانساری, شاه عباس صفوی, تشیع, حکمت اشراقی, میرداماد
-
از ویژگی های حیات دینی ایرانیان در دوره مغول، رشد گفتمانی از مذهب اهل سنت و جماعت است که خلافت خلفای راشدین و مقام امامت و ولایت ایمه اثنی عشر را در کنار هم نشانده و توامان به هر دو باور داشت. این موضوع هم زمان با تشخص عینی بسط مفهوم ممالک محروسه ایران زمین در متون این دوره به روشنی آشکار است. در این میان، حمدالله مستوفی جایگاه مهم و شایان توجهی دارد. هر سه تصنیف عمده وی، واجد جزییات فراوانی در تبیین اندیشه مذهبی حمدالله مستوفی و باورهای مذهبی رایج در ایران روزگار او است. تحقیق حاضر بر آن است تا به شیوه توصیفی و تحلیلی نشان دهد که نگاه مستوفی نسبت به این اندیشه مذهبی چگونه بوده است؟ بررسی مزبور بیانگر آن است که حمدالله مستوفی هر چند در تصنیف آثارش در پی تدوین متون دینی نبوده، لکن در خلال آن ها اطلاعات ارزشمندی از اوضاع دینی زمانه خود به دست داده است. وی ضمن بیان نحوه پراکندگی مذاهب مختلف در ایران، رویکردهای رایج و عمده مذهبی این دوره را به روشنی نشان داده است.
کلید واژگان: حمدالله مستوفی, ایران گرایی, تصوف, تسنن دوازده امامی, ایلخانانThe current study tries to unveil Mustufī’s viewpoint towards this religious opinion, using the descriptive-analytical method. The results confirm that although Ḥamdullāh Mustufī did not seek composing a religious text, he disclosed valuable information about the religious situation of his contemporary era. He clearly illustrates the common and main religious approaches of this era and describes the dispersal of different religious schools in Iran.
Keywords: Ḥamdullāh Mustufī, Iranianism, Taṣavvuf, Twelver Tasannun, Ilkhanate -
ولایت یزد در سده هشتم هجری تحت تسلط حاکمان مظفری قرار داشت. آنان در خلا قدرت سیاسی پس از فروپاشی ایلخانان توانستند در یزد و مناطق همجوار با به دست گرفتن قدرت، منشا تحولات سیاسی گردند. در کنار رویدادهای سیاسی هر حکومتی، توجه به جریان ها و گرایش های فکری نیز به عنوان یکی از عناصر مهم در تبیین رویکرد های تمدن ساز ضروری می نماید. از این رو مقاله حاضر در صدد است به روش توصیفی-تحلیلی و بر مبنای مطالعات کتابخانه ای به این سیوال پاسخ دهد که: موقعیت و جایگاه اجتماعی گرایش های مختلف فکری در یزد دوره حاکمیت آل مظفر (718 -795 ق) چگونه بوده است؟ بدین منظور تلاش کرده ایم تا با تحلیل رابطه میان گرایش های مختلف فکری با امرای مظفری، تصویری مناسب از فضای فکری این دوره در یزد ترسیم نماییم. یافته های این پژوهش، نشان می دهد در این دوره، گروه ها و جریان های مختلف فکری اعم از علما، شیوخ و عرفا و سادات هر یک به لحاظ جایگاه خود و حمایت آل مظفر از آنان و اهتمام امرای مظفری در تاسیس مدارس و اختصاص موقوفات بسیار بر آن ها و حضور علما، حکما و عرفا از ولایات همجوار به یزد در توسعه علوم و معارف و رونق حیات فکری و اجتماعی عصر خویش، تاثیر بسزایی داشته اند.
کلید واژگان: یزد, آل مظفر, تسنن شافعی, تسنن دوازده امامی, حکمت اشراقی, تصوفYazd province was under the control of Muzaffari rulers in the 8th century of Hijri. In the vacuum of political power after the collapse of the Ilkhanate, they seized political power in Yazd and the neighboring regions and became the source of political development. Along with the political events of any government, it is necessary to pay attention to the currents and intellectual trends as one important element in explaining religious thought. Therefore, the present article aims to answer this question through a descriptive-analytical method based on library studies: What were the position and social status of different intellectual trends in Yazd during the era and period of Al-Muzaffar's rule (1318-1394 AD) For this purpose, we have tried to draw a suitable picture of the intellectual atmosphere of this period in Yazd by analyzing the relationship between different intellectual tendencies with Muzaffari rulers. The findings of this research show that in this period, different groups and currents of thought, including scholars, mystics, and Sadat, each in terms of their position and Al-Muzaffar's support for them, and the efforts of the Muzaffari rulers in establishing schools and allocating endowments to them, and the presence of scholars, sages And the mystics from the neighboring provinces of Yazd have had a significant impact on the development of science and education and the prosperity of the social and intellectual life of their era.
Keywords: Yazd, Al-Muzaffar, Shafi'i Sunnah, Twelve Imami Sunnah, Hikmat Ishraqi, Sufism -
استفاده از شیوه های متعدد فهم متن هم در میان مفسران اسلامی و هم در میان هرمنوتیستهای مغرب زمین از دیرباز تا به امروز مورد توجه بوده است. در این پژوهش دو دیدگاه متفاوت علامه طباطبایی و پل ریکور در تفسیر متن مورد بررسی قرارگرفته است. پژوهش حاضر با روش توصیفی-تحلیلی ست. یافته های این پژوهش نشان داده است که هر دو دانشمند در شیوه تعین معنایی یا تفسیر متن دارای مشترکات قابل توجهی از جمله متن محوری و پرهیز از تفسیر به رای و عقیده به تفاوت میان مفهوم و مصداق، می باشند و در عین حال تقابل جدی در تفسیر متن از جمله توجه یا عدم توجه به نیت نویسنده، تکثر معنای متن و اعتبار سنجی تفاسیر، در هر دو دیدگاه خودنمایی می کند؛ این تقابل نشان دهنده تفاوت دو گفتمان در تحولات تفسیر متن در میان مفسران اسلامی و هرمنوتیستهای غربی است.کلید واژگان: علامه طباطبایی, متن محوری, ریکور, اعتبار تفاسیر, تعدد تفاسیرThe use of multiple methods of understanding the text has been of interest both among Islamic commentators and among Western hermeneutists since long ago. In this research, two different views of Allameh Tabatabai and Paul Ricoeur have been examined in the interpretation of the text. The present research is descriptive-analytical. The findings of this research have shown that both scientists have significant commonalities in the way of determining the meaning or interpretation of the text, such as the central text and avoiding the interpretation without documentation and avoiding the belief that there is a difference between the concept and the example, and at the same time, there is a serious confrontation in The interpretation of the text, including paying attention or not paying attention to the author's intention, the plurality of the meaning of the text, and the validation of the interpretations, stand out in both views; This contrast shows the difference between the two discourses in the evolution of text interpretation among Islamic commentators and Western hermeneutics.Keywords: Allamah Tabatabaii, Text-centeredness, Ricoeur, Credits of Interpretations, Multiplicity of Interpretations
-
اسماءالله از موضوعات بحث برانگیز علوم دینی است که همواره مورد توجه مفسران مسلمان قرار گرفته و دیدگاه های مختلفی در مورد مصادیق کامل آن مطرح شده ولی تاکنون تحقیق مفصل و مبسوطی در جهت ارایه، تحلیل و ارزیابی این دیدگاه ها صورت نگرفته است. در این مقاله سعی شده تا با بررسی تفاسیر شیعه و اهل سنت، و تحلیل مطالب، دیدگاه اصلی مفسران مسلمان در خصوص مصداق اتم اسمای الهی روشن گردد. براساس یافته های این پژوهش که با روش تحلیلی و توصیفی و با مطالعه موردی تفاسیر صورت گرفته است، روشن شد که از نظر مفسران شیعه، پیامبر و اهل-بیت مصداق اتم اسمای الهی هستند و بر این امر، دلایل متعددی در تفاسیر شیعه مخصوصا از سوی معصومین اقامه شده است. اما از نظر اهل سنت، اجماع مفسران تنها بر شخص پیامبر اکرم قطعی است و گویا معتقد هستند که پس از پیامبر خاتم، به لحاظ جایگاه معنوی دیگر پیامبران الهی قرار دارند و قایل به اولویت هیچ کس بر پیامبران نیستند؛ اما در برخی از تفاسیر مهم آنها ابوبکر هم ردیف و هم شان و مرتبه پیامبر معرفی شده است. علاوه برآن روایات و مطالبی در تفاسیرشان یافت می شود که دال بر همتایی امیرمومنان علی و در موارد معدودی هم، دال بر همتایی اهلییت با پیامبر اکرم است. لذا در خصوص اعتقاد مفسران اهل سنت به مصداق اتم اسمای الهی، نمی توان اظهار نظر دقیقی نمود. کلیدواژگان: اسماءالله، مصداق شناسی، تفاسیر شیعه، تفاسیر اهل سنت، پیامبر اهلبیت
کلید واژگان: اسماءالله, مصداق شناسی, تفاسیر شیعه, تفاسیر اهل سنت, پیامبر(), اهلبیتAsmaullah is one of the most controversial topics in religious sciences that has always been considered by Muslim commentators and various views have been expressed about its complete examples, but so far no detailed research has been done to present, analyze and evaluate these views. In this article, an attempt has been made to clarify the main view of Muslim commentators on the meaning of the atom of divine names by examining the interpretations of Shiites and Sunnis, and analyzing the contents. Based on the findings of this study, which has been done by analytical and descriptive method and with a case study of interpretations, it became clear that according to Shiite commentators, the Prophet and the Ahl al-Bayt (1) are examples of the atom of divine names and there are several reasons for this. Shiite interpretations have been made especially by the infallibles (). But according to the Sunnis, the consensus of the commentators is definite only on the person of the Holy Prophet (pbuh) and they seem to believe that after the Prophet Khatam (pbuh), there are other divine prophets in terms of spiritual status and they do not consider anyone to have priority over the prophets; But in some of their important interpretations, Abu Bakr has been introduced as the same rank and rank of the Prophet. In addition, narrations and materials can be found in their
Keywords: Asma Allah, Exemplary Studies, Shiite Interpretations, Sunni Interpretations, Prophet, Ahl al-Bayt -
در این مقاله سعی شده تا با بررسی تفاسیر شیعه و اهل سنت، و تحلیل مطالب، دیدگاه اصلی مفسران مسلمان در خصوص مصداق اتم اسمای الهی روشن گردد. براساس یافته های این پژوهش که با روش تحلیلی و توصیفی و با مطالعه موردی تفاسیر صورت گرفته است، روشن شد که از نظر مفسران شیعه، پیامبر و اهل بیت(علیهم السلام) مصداق اتم اسمای الهی هستند و بر این امر، دلایل متعددی در تفاسیر شیعه مخصوصا از سوی معصومین(علیهم السلام) اقامه شده است. اما از نظر اهل سنت، اجماع مفسران تنها بر شخص پیامبر اکرم (علیه السلام) قطعی است و گویا معتقد هستند که پس از پیامبر خاتم(علیه السلام)، به لحاظ جایگاه معنوی دیگر پیامبران الهی قرار دارند و قایل به اولویت هیچ کس بر پیامبران نیستند؛ اما در برخی از تفاسیر مهم آنها ابوبکر هم ردیف و هم شان و مرتبه پیامبر(علیه السلام) معرفی شده است. علاوه برآن، روایات و مطالبی در تفاسیرشان یافت می شود که دال بر همتایی امیرمومنان علی(علیه السلام) و در موارد معدودی هم، دال بر همتایی اهل بیت با پیامبر اکرم(علیه السلام) است.
کلید واژگان: اسماءالله, مصداق شناسی, تفاسیر شیعه, تفاسیر اهل سنت, پیامبر (علیه السلام), اهل بیت(علیهم السلام)In this article, an attempt has been made to clarify the main view of Muslim commentators on the meaning of the atom of divine names by examining the interpretations of Shiites and Sunnis, and analyzing the contents. Based on the findings of this study, which has been done by analytical and descriptive methods and with a case study of interpretations, it became clear that according to Shiite commentators, the Prophet and the Ahl al-Bayt () are examples of the fullness of divine names and there are several reasons for this. Shiite interpretations have been made especially by the infallibles (). But according to the Sunnis, the consensus of the commentators is definite only on the person of the Holy Prophet (pbuh) and they seem to believe that after the Prophet Khatam (pbuh), there are other divine prophets in terms of spiritual status and they do not consider anyone to have priority over the prophets; But in some of their important interpretations, Abu Bakr has been introduced as the same rank and rank of the Prophet. In addition, narrations and materials can be found in their commentaries that indicate the rivalry of Amir al-Mu'minin Ali () and in a few cases, indicate the rivalry of competence with the Holy Prophet (1). Therefore, it is not possible to comment on the belief of Sunni commentators in the example of the atom of divine names.
Keywords: Asmaullah, case studies, Shiite interpretations, Sunni interpretations -
ابوصالح باذام ایرانی‌الاصل و از تابعین محدث و مفسر است. وی مولای ام هانی دختر ابوطالب بود. او احادیث بسیاری از صحابه نقل کرده‌است. علما و محدثان دیدگاه‌های متعارضی درباره صحت یا ضعف احادیث او ابراز کرده‌اند. بخشی از احادیث او درباره فضایل خراسان است. پرسش اصلی مقاله این است که بررسی این احادیث چه نقشی در جرح و تعدیل شخصیت حدیثی وی دارد؟ این نوشتار با رویکرد تاریخی و به روش توصیفی-تحلیلی، پس از بیان زندگی ابوصالح باذام، مولای ام هانی و مناسبات او با بنی‌هاشم تلاش کرد تا چگونگی بازتاب احادیث او درباره اخبار خراسان در متون تاریخی را بررسی کند. یافته‌های این پژوهش دیدگاه بسیاری از محدثان، تراجم‌نگاران و طبقات‌نگاران درباره ضعف احادیث باذام و نگاه احتیاط‌آمیز نسبت به برخی منقولات او از جمله اخبار فضایل خراسان را تایید می‌کند.
کلید واژگان: ابوصالح باذام, ام هانی, بنی هاشم, فضایل خراسانAbu Saleh Bazam is one of the Iranian followers (tābi‘ūn), narrators, and interpreters. He was the servant of Umm-e Hani, the daughter of Abū Ṭālib. He narrated numerous Ḥadīth from companions of the Prophet. Scholars and narrators expressed conflicting views on the correctness or weakness of his ḥadīths. Some of his ḥadīths are about the virtues of Khorasan. The main question of this study is what is the role of considering these ḥadīths on the disparaging and declaring trustworthy (Al-Jarh wa L-Ta’dil) of his ḥadīth personality? Using a historical approach and descriptive-analytical method, this article tried to study the reflection of his ḥadīths about the news of Khorasan in the historical texts after expressing the life of Abu Saleh Bazam, the servant of Umm-e Hani, and his relations with Banū Hāshim. Findings of the study is confirming the views of many narrators, Tarajom (Ethnography), and writing biographical layers (Tabaqat) about the weakness of Bazam’s ḥadīth and his cautious viewpoint about some of his narrations including news of the virtues of Khorasan.
Keywords: Abu Saleh Bazam, Umm-e Hani, Banū Hāshim, ʿAbd Allāh ibn ʿAbbās, Virtues of Khurasan -
بی گمان تحقیق در وضع علم و عالمان یکی از ارکان شناخت فرهنگ ها و تمدن ها از جمله تمدن اسلامی است. در نواحی گوناگون ایران پس از اسلام نیز وضع علمی و نقش عالمان با فراز و فرودهایی روبه رو بوده است. در این میان ولایت یزد هم زمان با تاسیس سلسله آل مظفر (حک: 718-795ق) و ثبات و امنیت نسبی و نیز عنایت بیشتر حاکمان مظفری به فعالیت های فرهنگی و علمی، شاهد دگرگونی هایی در محیط علمی و فرهنگی بود. پژوهش حاضر بر آن است تا با روش توصیفی تحلیلی و مبتنی بر منابع کتابخانه ای جایگاه علوم دینی و ادبی و علوم عقلی و طبیعی را در یزد دوره مظفری بررسی کرده و دستاوردهای عالمان این خطه، چون حلقات درس و خدمات علمی عالمان از قبیل تالیف، ترجمه، تحشیه و استنساخ را تبیین کند. یافته های این پژوهش نشان می دهد که سیاست های حمایتی حکومت آل مظفر مبنی بر ترویج مکتب فقه شافعی و ایجاد مراکز علمی و آموزشی و مساجد و موقوفه ها از سویی و نیز کوشش های جدی علمای دینی، نقش تعیین کننده ای در گسترش و برتری علم فقه و سپس عرفان ، تفسیر و حدیث، نسبت به سایر علوم، داشته است.کلید واژگان: آل مظفر, یزد, علوم دینی, علوم ادبی, علوم عقلی و طبیعیUndoubtedly, research on the status of science and scholars is one of the pillars of understanding cultures and civilizations, including Islamic civilization. In various parts of post-Islamic Iran, the scientific situation and the role of scholars have also faced ups and downs. Meanwhile, Yazd province witnessed changes in the scientific and cultural environment at the same time with the establishment of the Muzaffar dynasty (718-795 A.H) and relative stability and security, as well as the greater attention of Muzaffari rulers to cultural and scientific activities. The present study intends to use a descriptive-analytical method based on library resources to examine the position of religious and literary sciences and rational and natural sciences in Yazd during the Mozaffari period and the achievements of scholars in this region as scholars and scientific services of scholars from explain such as authorship, translation, annotation and reproduction. The result of this study show that the supportive policies of Al-e-Muzaffar government based on promoting the school of Shafi'i jurisprudence and establishing scientific and educational centers, mosques and endowments, as well as the serious efforts of religious scholars play a decisive role in the development and superiority of jurisprudence and mysticism, the science of interpretation and hadith; Compared to other sciences.Keywords: Al-e-Muzaffar, Yazd, religious
-
همگرایی میان مذهب تشیع و نشانه ها و الگوهای آن در سیاست و فرهنگ ایرانی در آثار نخبگان دوره صفوی فراوان انعکاس یافته است. در این میان، محمدامین وقاری یزدی، ادیب و شاعر سده یازدهم هجری در دیوان و منشآت خویش به روشنی تعلقات شیعی و ایرانی این عهد را نمایانده است. اینکه وقاری چگونه همزمان به بازتاب گرایش های شیعی و سنت های سیاسی سلطنت و وزارت در ایران عصر صفوی پرداخته است، پرسش اصلی این تحقیق است. پژوهش حاضر با رویکرد تاریخی و به روش توصیفی و تحلیلی و شیوه کتابخانه ای، خاصه با تکیه بر دیوان وقاری به بررسی آرا و گرایش های فکری وی پرداخته است. در این تحقیق به دست آمده است که علی رغم آنکه وقاری از ادیبان کمتر شناخته شده دوره صفوی است، ولی وی در خلال دیوان خود همنوایی میان تشیع و ایران مآبی را در قالب اظهار محبت و ارادت به اهل بیت، دوستداری ایران زمین و خاندان صفوی و مظاهر فرهنگ و ادب فارسی نشان داده است.
کلید واژگان: وقاری, دیوان وقاری, تشیع, ایران, اندیشه ایران شهری, صفویهThe convergence of Shi'a religion and its signs and patterns in Iranian politics and culture is widely reflected in elites’ works of the Safavid period. In the meantime, Mohammad Amin Waqari Yazdi, literate and poet of the 11th century, has represented the Iranian and Shi'a belongings of this era in his Diwan and compositions. The main question of this research is how Waqari simultaneously reflects Shi'a tendencies and political traditions of Iran monarchy and ministry in the Safavid period. The present study has considered his votes and mental attitude through historical approach and library and descriptive-analytical method especially relying on Diwan-i Waqari. Findings of the research indicate that although Waqari is of less-known literates of the Safavid period, in his Diwan he expressed the convergence between Shi'ism and Iran in the form of expressing affection and devotion to the Ahl al-Bayt, loving Iran and the Safavid dynasty, and Persian culture and literature manifestations.
Keywords: Waqari, Diwan-i waqari, Shi'ism, Iran, Iranshahri Thought, Safavid -
زمینه و هدف
سکر و صحو، دو گونه مشی و حال صوفیانه است که از آنها به مستی و هشیاری نیز تعبیر میشود. سکر، حالت وجد صوفیانه و غرق شدن سالک را در محبت الهی نشان میدهد و صحو هوشیاری صوفی در مرتبتی قبل از سکر و یا پس از آن است که سالک در آن صورت بشری دارد. بر سر موضوع تقدم این دو حال، میان صوفیان اختلاف است. شیخ صفی‌الدین اردبیلی از پیروان جنید و قایل به تقدم صحو بر سکر بود. با آنکه شیخ اهل صحو بود، با سکر در قالب وجد و سماع نیز بیگانه نبود. پیروان شیخ صفی هم بر مکتب او بودند و این حال میان پیروان فرزندان و نوادگان شیخ صفی تا دوران خواجه علی پیش رفت. اما پس از آن تحولی در این مفهوم روی داد و «صوفی»، در مکتب شیخ صفی، به مرور، مفهوم دیگری پیدا نمود. پژوهش حاضر در پی یافتن علت این تحول و چگونگی آن است.
روش مطالعهنتایج این پژوهش به روش توصیفی بر مبنای منابع کتابخانه ای از منابع عرفانی و تاریخی بدست آمده است.
یافته هایافته های این پژوهش نشان میدهد گرایش صفویان به قدرت و تلاش ایشان در این مسیر به تحول مفهوم این دو حال کمک کرد و با به حکومت رسیدن صفویان و ضرورت ملک‌داری و ایجاد نهادهای اداری، در آغاز تاسیس دولت صفوی، بمرور رفتار صوفیانه توسط نهادهای حکومتی و نیز دستگاه دینی محدود شد تا اینکه در اواخر سلطنت صفویان این محدودیت به اوج خود رسید.
نتیجه گیریسکر و صحو که دو حالت صوفیانه بود، میان صفویان هم با اندکی اختلاف در تقدم و تاخر آنها، رایج بود و این روش تا دورانی که شیوخ صفویه گرایش به قدرت سیاسی پیدا نکرده بودند رعایت میشد اما پس از آن بمرور به فراموشی سپرده شد و با روی کار آمدن سلطنت صفویه ضرورتهایی ایجاد شد تا صفویان در حذف و کنار گذاشتن این آداب جدیت به خرج دهند.
کلید واژگان: سکر, صحو, شیخ صفی الدین, طریقت صفوی, شریعت صفویJournal of the stylistic of Persian poem and prose (Bahar Adab), Volume:15 Issue: 71, 2022, PP 87 -101BACKGROUND AND OBJECTIVESDrunkenness and Intoxication are two types of Sufi politics and moods, which are also interpreted as drunkenness and consciousness. Drunkenness indicates the state of Sufi ecstasy and drowning of the seeker in divine love, and Intoxication is the Sufi consciousness in the order before drunkenness or after which the seeker has a human face. There is disagreement among Sufis over the precedence of the two. Sheikh Safi al-Din Ardabili was one of the followers of Junaid and believed in the precedence of Intoxication over Drunkenness. Although the sheikh was from Sahwa, he was no stranger to drunkenness in the form of ecstasy and listening. Sheikh Safi"s followers were also on his school, and this went on among the followers of Sheikh Safi"s children and grandchildren until the time of Khajeh Ali, but after that, a change in this concept took place and "Sufi", in Sheikh Safi"s school, gradually found another meaning. Appeared. The present study seeks to find the cause of this change and how.
METHODOLOGYThe results of this research have been obtained in a descriptive manner based on library resources from mystical and historical sources.
FINDINGSThe findings of this study show that the tendency of the Safavids to power and their efforts in this direction helped to change the concept of these two states and with the Safavids coming to power and the need for property and administrative institutions, The government as well as the religious system were restricted until it reached its peak at the end of the Safavid dynasty.
CONCLUSIONDrunkenness and Intoxication, which were two Sufi states, were also common among the Safavids with a slight difference in their precedence and latency. With the coming to power of the Safavid monarchy, necessities were created for the Safavids to be serious in eliminating and abandoning these customs.
Keywords: Drunkenness, Intoxication, Sheikh Safi al-Din, Safavid Way, Safavid law -
صوفیان صفوی که با فعالیت شیخ صفی الدین اردبیلی در قرن هفتم کار خود را آغاز کردند، به مرور زمان از همسویی شرایط سیاسی و اجتماعی زمانه بهره گرفته و چنان کوشیدند تا جایی که دو قرن بعد همین صوفیان تبدیل به سپاهیان جانبازی شدند که حکومت صفوی را شکل دادند. در دوران پس از شاه اسماعیل صفوی و تثبیت قدرت صفویان، درحالی که بخشی از نیاز به فقه شیعه با مهاجرت علمای شیعه به ایران فراهم شد، به مرور جایگاه فقها ارتقاء یافت. فقهای شیعه با مناسک صوفیان و عمل نکردن به احکام توسط ایشان، مخالف بودند و درصدد بودند تا ولو با توسل به حکومت صفوی از بی توجهی صوفیان به احکام فقهی بکاهند. مقدس اردبیلی به عنوان بارزترین فقیه شیعی در قرن دهم، در زمره مخالفان سرسخت صوفیان بود. مطالعه حاضر برای بررسی علل مخالفت مقدس اردبیلی با صوفیان در کتاب حدیقه الشیعه انجام شده است و بر این نکته تاکید دارد که نظر به جایگاه صوفیان در جامعه صفوی، آیا رویکرد منفی مقدس اردبیلی در قالب تقابل تاریخی فقها و صوفیه بر این رویه اثرگذار بوده است یا موقعیت خاص صوفیان عصر صفوی عامل اصلی آن بود؟ نتایج پژوهش که از بررسی منابع کتابخانه ای با تحلیل محتوا به دست آمده نشان می دهد که فضای تاریخی دوران تثبیت و نیاز به نهادهای دینی و حکومتی، زمینه رقابت فقها و صوفیه را تشدید کرد. مقدس اردبیلی با استناد به منابع فقهی، اعمال و رفتار صوفیان را نامشروع و مجرمانه می داند. او ضمن تکفیر صوفیان، هیچ تمایزی بین خوب و بد این گروه قایل نشده است.
اهداف پژوهش1.واکاوی علل تقابل طریقت و شریعت در دوره صفوی.2.بررسی ارتباط طریقت و شریعت از دیدگاه مقدس اردبیلی با تکیه بر کتاب حدیقه الشیعه.
سوالات پژوهش1.علل تقابل طریقت و شریعت در دوره صفوی چه بود؟2.مقدس اردبیلی در کتاب حدیقه الشیعه چه دیدگاهی درباره شریعت و طریقت دارد؟
کلید واژگان: فقه شیعه, مقدس اردبیلی, صوفیگری, حدیقه الشیعه, صفویه -
نگاه دین مقدس اسلام به بنیان خانواده و اهتمام ویژه به تحکیم آن ناشی از اهمیتی است که تربیت و تعالی فرد و به تبع آن خانواده و جامعه دارد. رسیدن به خانواده‌های متعالی و مستحکم جز با آراستگی به فضایل اخلاقی و مشارکت تمام اعضای خانواده امکان‌پذیر نیست. در این میان حلم و بردباری از جایگاه ویژه‌ای برخوردار می‌باشد؛ از منظر دین مبین اسلام، ایمان، عبادت، عزت و کرامت نفس، بدون حلم، قوام و دوامی ندارد و تعلیم و تربیت و تبلیغ دین، بدون آن میسر نمی‌گردد. به‌وسیله‌ی حلم و بردباری خانواده‌ها استحکام می‌یابند، نیازهای عاطفی تامین میشود، افراد از انزوای اجتماعی و احساس تنهایی رها می‌گردند، زوجین به کمال رسیده و موجب بقا نسل می‌گردند. افراد تربیت شده در چنین خانواده‌هایی دارای آرامش و ثبات روانی هستند، در نتیجه انسان‌هایی مسئولیت‌پذیر بوده که در رشد اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و... جامعه سهیم می‌باشند. از این رو باید با عمل به دستورات قرآن کریم و به‌کارگیری سیره‌ی ایمه‌ی معصومین(علیهم‌السلام) در جهت تخلق به خصیصه‌ی حلم در میان آحاد جامعه کوشید تا شاهد خانواده‌های مستحکم و در نتیجه جامعه‌ای معتدل، عزت‌مند و آرام باشیم؛ از این رو در مقاله‌ی حاضر که به روش کتابخانه‌ای و به شیوه‌ی توصیفی- تحلیلی انجام شده، ضمن تبیین ضرورت تحکیم خانواده و ترسیم الگوی خانواده‌ی مستحکم از منظر این دین الهی، نقش خصیصه‌ی حلم و بردباری بر استحکام نظام خانواده از نگاه قرآن و روایات مورد بررسی قرار گرفته است.
کلید واژگان: حلم, بردباری, نظام خانواده, قرآن کریم, روایات -
تلقی هذه الدراسه الضوء علی مولفات الناصر للحق الاطروش احد الایمه الزیدیه و من علمایهم المعروفین. لم یکن الناصر من کبار الحکام الزیدیه العلویه فی طبرستان فقط، وانما کان من کبار العلماء الزیدیه بل اجلهم. اصحاب الفهارس و التراجم قد احصوا اکثر من مایه کتاب او رساله للناصر، لکن لم یبق منها او لم یصل الینا منها الا کتابین او ثلاثه کتب فی الفقه و الکلام، واما آثاره الاخری فقد ذکرت عناوینها فی تضاعیف الکتب المتاخره او توجد مقتطفات منها فی مطاوی مولفات اخری. بالاضافه الی ذلک، لقد وصلت الینا بعض رسایله من خلال شروح بعض العلماء الزیدیه علی عده کتب الناصر، سیما کتبه الفقهیه ککتاب المسایل الناصریات للشریف المرتضی. ورصدت الدراسه مولفات الناصر فی بطون المصادر المختلفه سواء آثاره المفقوده او الموجوده.
کلید واژگان: الناصر للحق, الاطروش, الزیدیه, بیبلوغرافیا الناصرThis study sheds light on the works of al-Nāsir lil-Haqq al-Utrūsh, one of the Zaydi Imams, and one of their well-known scholars. Al-Nāsir was not only a senior Alawid ruler in the Tabaristān area, but was also a leading Zaydi scholar. Authors of indexes and biographies of scholars have counted more than a hundred books or Treatises for al-Nāsir, but only two or three books in jurisprudence and theology came to us. As for his other works, its titles are mentioned inside of the late books, or extracts from them are included inside the books of other works. In addition to this, some of his treatises arrived at us through the commentaries of some of the Zaydi scholars on several books of al-Nāsir, especially his books of jurisprudence as the book of Masā’il al-Nāsiriyyāt by the Sharif al-Murtadā. The study monitored Al-Nāsir literature in the various sources, whether it's missing or existing works.
Keywords: Al-Nāsir lil-Haqq, Al-Utrūsh, al-Zaydiyyah, Bibliography of al-Nāsir -
تاریخ بهرام میرزا در شمار آثار کمتر شناخته شده مولانا محمدمفید مستوفی بافقی است و مشتمل است بر شرح احوال شاهزاده بهرام میرزا و فرزندانش و نسخه منحصر بفرد آن اینک در کتابخانه آستان قدس رضوی است. در مقاله حاضر، ضمن معرفی نسخه مذکور، تشابهات و افتراقات آن با سایر منابع و متون هم عصر آن بررسی خواهد شد. مستوفی بافقی در نگارش این اثر از تصنیف جد خود معروف به میرک نظامی الهام گرفته است. تاریخ بهرام میرزا در میان تواریخ موجود تنها اثر شناخته شده از عصر صفوی است که برخلاف تواریخ عمومی این دوره به طور مستقل به تاریخ شاخه دیگری از دودمان شاه اسماعیل غیر از شاخه تاجدار شاه طهماسب، یعنی خاندان بهرام میرزا پرداخته است. هر چند مستوفی بافقی در تدوین این اثر از تواریخ بزرگ این دوره چون تاریخ حبیب السیر و تاریخ عالم آرای عباسی بهره فراوان برده است، اما اجزایی از آن دربردارنده مطالبی است که در دیگر تواریخ دیده نمی شود.کلید واژگان: مستوفی بافقی, تاریخ بهرام میرزا, میرک نظامی, شاهزاده بهرام میرزا, صفویهTarikh-I-Bahram Mirza is among the less well-known works of Muhammad Mofid Mostowfi Bafqi, who describes the biography of Bahram Mirza and his children, and so far we have only one manuscript of it in the Astan Quds Razavi Library. The present article seeks to consider the similarity and differentials of the present manuscript with other sources and texts of the same period. Bafqi has been inspired by the composition of his grandfather known as Mirak Nezami. Tarikh-I-Bahram Mirza among the existing sources is the only known work of the Safavid era, which, contrary to the general historical texts of this period, independently written for the history of another branch of the Shah Isma'il dynasty, other than the crowned branch of Shah Tahmasb, the family of Bahram Mirza. Although Bafqi has used in compiling this work from the great historical texts of this period, such as Habib-al-Siar and Alamara-e- Abbasi, but some of the components include information that is not seen in other sources.Keywords: Mostowfi Bafqi, Tarikh-I-Bahram Mirza, Mirak Nezami, Prince Bahram Mirza, The Safavids
-
علل و نتایج تشیع سلطان محمد خدابنده در منابع تاریخی شرق جهان اسلام به ویژه در منابع ایرانی بازتاب گسترده ای داشته است. ابن رضوان مالقی (متوفای782) و ابن ازرق غرناطی (متوفای896) دو عالم برجسته سیاست نامه نگار اندلسی در غرب جهان اسلام از طریق رحله ابن بطوطه با این ماجرا آشنا شدند. آن دو نه از منظر تاریخ نگارانه، بلکه در مقام تخطیه و تقبیح این رویداد از موضع عالمان سیاسی که در پی تصحیح امور و تبیین نظام سیاسی مطلوب اسلامی بر اساس قرایت خاص اسلام سنی مالکی بودند، به این موضوع پرداخته اند. سوال اصلی پژوهش این است که گرایش سلطان محمد خدابنده به تشیع چه بازتابی در اندیشه سیاسی ابن رضوان مالقی و ابن ازرق غرناطی داشته است؟ این نوشتار با بررسی آثار این دو عالم اندلسی نشان داده است که تاثیر جهان بینی سنی این دو دانشمند و انگیزه های دخیل در تصنیف آثارشان متاثر از فضای سیاسی و اجتماعی غرب جهان اسلام بوده است. باورهای اسلامی ابن رضوان و ابن ازرق بر اساس مذهب تسنن مالکی و نگاه به تشیع به مثابه رفض و بدعت در اسلام، موجب ارایه تصویری منفی از گرایش سلطان محمد خدابنده به تشیع در غرب جهان اسلام شده است.
کلید واژگان: ابن ازرق غرناطی, ابن رضوان مالقی, سلطان محمد خدابنده, مذهب در دوره ایلخانیThe causes and results of Sultan Mohammad Khodabandehchr('39')s Shiism have reflected widely in historical sources of the Eastern Islamic world, especially in Iranian sources. Ibn Rizwan Maleqi (Died 782 AH) and Ibn Azraq Gharnati (Died 896 AH), two prominent Andalusian policymakers in Islamic western world, acquainted with this story through Travelogue of Ibn Battuta. These two have considered this issue not from a historiographical point of view, but condemning and denouncing this event from the position of political scholars who sought to correct the affairs and explain the desirable Islamic political system based on the Islam specific reading of Mālikī. The main question of the study is how Sultan Mohammad Khodabandehchr('39')s tendency towards Shiism reflected in the political thought of Ibn Rizwan Maleqi and Ibn Azraq Gharnati? This article by considering works of these two Andalusian scientists has shown that the influence of Sunni worldview of these two scientists and the motives involved in composing their works have been influenced by political and social atmosphere of Islamic western world. Islamic beliefs of Ibn Rizwan and Ibn Azraq based on Mālikī religion and the view to Shiism as heresy in Islam, have presented a negative image of Sultan Muhammad Khodabandeh’s tendency to Shiism in Islamic western world.
Keywords: Ibn Azraq Gharnati, Ibn Rizwan Maleqi, Sultan Mohammad Khodabandeh, Religion in the Ilkhanate Period -
کتاب هفتاد و سه ملت توسط مولفی ناشناس در سده نهم هجری به نگارش درآمده است. اثر مزبور در روزگاری به رشته تحریر درآمد که طی آن فصل مهمی از سیر تحولات فکری و مذهبی جهان اسلام به ویژه در شرق جهان اسلامی در قالب تعامل ظریف میان تسنن، تشیع و تصوف اسلامی در جریان بود. پرسش اصلی این پژوهش آن است که کتاب مزبور چه تصویری از گفتمان مذهبی سده نهم هجری ارائه می دهد؟ این پژوهش با بررسی محتوایی این کتاب مختصر اما پربار نشان می دهد که مولف کتاب در قالب وصف ملل و نحل رایج در ایران و جهان اسلامی، دریافتی از دیانت اسلام را تداعی می کند که بیش از هر چیز بیانگر تسنن صوفی مشرب رایج در سده های هشتم و نهم هجری ایران است. از این رو این کتاب ضمن پافشاری بر مذهب اهل سنت و جماعت و مذمت اشکال گوناگون الحاد و زندقه، به بازتاب بینش عارفانه و اظهار محبت به اهل بیت: و برخی گرایش های تلویحی به تسنن متشیع می پردازد.
کلید واژگان: تسنن, تشیع, تصوف, ملل و نحل, هفتاد و سه ملتSunni and Shiite of the Ninth LunarCentury in The Seventy-three Nations Book / Mohammad Reza Abui MehriziThe Book of Seventy-Three Nations was written by an anonymous author in the ninth lunar century. This work was written in a period of time when an important beginning in the intellectual and religious developments of the Islamic world, particularly in the East of the Islamic world occurred in the form of intricate interaction between Sunni, Shiite and Islamic Sufism. The main question of this study is what picture does the book show of religious discourse in the ninth lunar century? Having done a content analysis of this succinct and concise book in the form of describing prevailing Islamic and Iranian nations and ideological sects, the author of this paper has mentioned that this book evokes an image of religiousness from Islam which is demonstrating a prevailing Sufist-tempered Sunnism in the eighth and ninth centuries in Iran. Thus, while insisting on Sunni and Jama'h sect and reprehending any kind of heresy, this book has reflected the mystic insights and expressing affection to Ahlulbayt and some implicit tendencies of Shiitized Tasanun.
Keywords: Tasanun, Shiite, Sufism, nations, sects, Seventy-three Nations -
مقاله پیش رو به نحوه انعکاس متون تاریخی و منشآت در مجموعه ای خطی متعلق به کتابخانه مجلس شورای اسلامی، مربوط به اوایل سده دوازدهم هجری، به قلم میرجمال الدین محمد حسینی قادری جامی، پرداخته است. میرجمال الدین عارف و ملازم شاهزاده گورکانی، محمد اکبر فرزند اورنگ زیب، بود. مطالعه این مجموعه، توجه ویژه گردآورنده و کاتب صوفی مشرب آن را به تواریخ محلی خراسان و نیز به متون تاریخی و منشآت صفویان و تیموریان هند نشان می دهد.کلید واژگان: میرجمال الدین محمد حسینی قادری جامی, خراسان, صفویان و تیموریان هند, کچکول, تواریخ و منشآتThis article addresses the way that historical texts and monshaat (formal written material) are reflected in the 12th/18th -century manuscript collections¡ kept in the Islamic Assembly Library¡ written by Mir Jamal al-Din Mohammad Hoseyni Qaderi of Jam. A mystic¡ Mir Jamal al-Din was in the entourage of the Timurid prince Mohammad Akbar Awrangzib. A review of the collection reveals the special interest of its Sufi compiler and scribe in the local histories of Khorasan as well as historical texts and the Safavid and Timurid monshaat.
-
یکی از برجسته ترین اشکال حیات فکری اهل سنت و جماعت، مربوط به طیفی از ایشان است که توجه توامان به خلفای راشدین همراه با اعتقاد به ائمه اثنی عشر (ع) را در دایره باورهای مذهبی خود لحاظ می داشتند. مقاله حاضر، با استناد به اجزاء و رسایل متنوع مجموعه ای خطی به قلم میر جمال الدین محمد حسینی جامی، از صوفیان حنفی مذهب سده های یازدهم و دوازدهم هجری، نحوه انعکاس این اندیشه را که کاتبش آن را کچکول (کشکول) خویش نامیده، بررسی کرده است. مطالعه حاضر از اهتمام ویژه کاتب صوفی مشرب این مجموعه خطی به متون اهل سنت خاصه در حوزه علایق تیموریان و گرایش های مذهبی اهل تسنن خراسان و هندوستان و در عین حال ارادت وی نسبت به اهل بیت (ع) و مراثی ایشان و اقبال او نسبت به مضامین شیعی و دودمان صفوی حکایت دارد. از اینرو می توان آن را به عنوان نمونه ای مجسم از اندیشه و آمیزه ای متوازن از گفتمان شیعه و سنی موسوم به تسنن دوازده امامی، محسوب داشت.کلید واژگان: تیموریان, صفویه, جمال الدین محمد حسینی, کچکول, تشیع اثنی عشری, تسنن دوازده امامی
-
مقاله حاضر نگاهی گذرا بر احوال بها ء الدین علی بن عیسی اربلی صاحب کشف الغمه فی معرفه الائمه دارد و ضمن آن برخی از برجسته ترین ابعاد شخصیتی وی چون تبار کردی و شهرت تشیع او و نیز منزلت دیوانی اش به اجمال بررسی شده است. در پایان نیز، به لحاظ اهمیت رویکرد خاصی که اربلی به احوال امام رضا (ع) و روابط آن حضرت با مامون عباسی در فصل خاص آن امام در کشف الغمه به کار برده، به عنوان فصلی شاخص از انعکاس آرای اربلی در آن کتاب توجه شده است.
کلید واژگان: علی بن عیسی اربلی, کشف الغمه, کرد, تشیع, امام رضا(ع)The present article is a brief study of the life-story of Baha al-Din Ali b. Isa of Erbil, author of The Kashf al-Ghomma fi Ma‘refat al-A’imma, glancing through some of his most outstanding personal dimensions, such as his Kurdish descent, probable Shi’i orientation, and divani (governmental) standing. Since Erbili adopts a special approach, in one the chapters of the Kashf al-Ghomma, to Imam Reza’s life and his relations with the Abbasid Caliph Ma’mun, this part of the book is given special attention as a prominent chapter presenting Erbili’s views.
-
تاکنون چهار نسخه کهن از رسائل بابا افضل کاشانی از سده هفتم هجری می شناختیم. اینک نسخه دیگری از سده مزبور مورخ سنه 676 هجری به دست آمده که متعلق به مجموعه شخصی وحید ذوالفقاری در شهر یزد است. این نسخه مشتمل بر ترجمه ینبوع الحیاه، متن عربی رساله تفاحه و ترجمه فارسی آن است که در این مقاله تلاش شده ضمن معرفی نسخه مزبور به بیان جنبه-ها و ویژگی های نسخه شناختی آن پرداخته شود.
دسترسی به نسخه کهن دیگری از دو رساله فارسی مزبور به خصوص در مورد رساله ینبوع الحیاه با توجه به اختلافاتش علاوه بر نسخه های نور عثمانیه و مهدی بیانی تحریر نسبتا متفاوت دیگری از ترجمه این رساله به دست می دهد و نیز اطلاعات ادبی و تاریخی پراکنده ای که از قبل یادداشت ها و حواشی مالکین نسخه از عصر مغول تا دوره صفوی به دست می آید، از جمله دریافت های قابل توجه مطالعه و بررسی این نسخه است.
کلید واژگان: بابا افضل کاشانی, ینبوع الحیاه, رساله تفاحه, محمد ابن یوسف ابن علی نوش آبادی, یزدWe have so far known of four old 7th-Century manuscripts by Bābā Afzal Kāshāni¬¬. Today, a fifth one that was produced in the same century (677 AH) has been located in the personal collections of a Vahid Zolfaghāri in Yazd. This is the translation of Yanbo¬¬'alhayat and Tafahah monographs. This paper introduces this newly-found work. Comparisons with two other Persian works on Yanbo¬¬'alhayāt and with manuscripts by Noor Othmanieh and Mahdi Bayāni clarifies the differences and offers literary and historical evidence from the Moghul to the Safavid periods.
- در این صفحه نام مورد نظر در اسامی نویسندگان مقالات جستجو میشود. ممکن است نتایج شامل مطالب نویسندگان هم نام و حتی در رشته‌های مختلف باشد.
- همه مقالات ترجمه فارسی یا انگلیسی ندارند پس ممکن است مقالاتی باشند که نام نویسنده مورد نظر شما به صورت معادل فارسی یا انگلیسی آن درج شده باشد. در صفحه جستجوی پیشرفته می‌توانید همزمان نام فارسی و انگلیسی نویسنده را درج نمایید.
- در صورتی که می‌خواهید جستجو را با شرایط متفاوت تکرار کنید به صفحه جستجوی پیشرفته مطالب نشریات مراجعه کنید.
©2000-2025 magiran.com All Rights Reserved.