دکتر علی عزیزی
-
مجله حقوقی دادگستری، پیاپی 113 (بهار 1400)، صص 235 -262دادگاه های حل مسئله با ساختاری مستقل و تخصصی و با هدف برطرف کردن مشکلات زیربنایی مجرم، اصلاح و درمان وی، حل مشکلات بزه دیده، مشکلات ساختاری نظام عدالت کیفری و مشکلات اجتماعی جامعه و نتیجتا کاهش نرخ تکرار جرایم در برخی کشورهای تابع نظام حقوقی کامن لا تاسیس شدند. اما به علت درصد کم پرونده های مورد رسیدگی در دادگاه های مزبور به نسبت دادگاه های سنتی، و با هدف افزایش کمی موفقیت های دادگاه های حل مسیله، تیوری اعمال برنامه ها و اصول حل مسئله در بطن دادگاه های سنتی مورد توجه قرار گرفت. این مقاله با رویکرد پژوهش کیفی، ابتدا ضرورت توجه نظام قضایی به رویکرد حل مسئله و سپس چالش ها و راهکارهای کاربست اصول و شاخص های رویکرد حل مسئله را در دادگاه های کیفری سنتی ایران مورد بررسی و تحلیل قرار می دهد. یافته های تحقیق حاکی است که برخی اصول مانند لزوم تغییر گفتمان فلسفی و سنتی در مورد نقش قاضی، دادستان و وکیل، اساس پذیرش رویکرد حل مسئله در دادگاه های سنتی بوده که به سختی قابلیت انتقال را دارد و افزایش تعامل بین قاضی و متهم از آسان ترین آن ها است. لیکن محدودیت های متعدد مالی، آموزشی، پرسنلی، زمانی، فناوری های نوین و... موانع جدی در راه اعمال سایر اصول و اثربخشی این رویکرد ایجاد می نماید. نتایج عینی حکایت از آن دارد که اعمال اصول و شاخص های مزبور می تواند به افزایش «کیفیت» و «اثربخشی» رسیدگی و کاهش نتایج غیردرمانی دادرسی کیفری کمک شایان توجهی نماید.کلید واژگان: دادگاه حل مسئله, دادگاه درمان مدار, عدالت رویه ای (فرایندمحور), درمان دادگاه مدار, دادگاه درمان مدار موادمخدرProblem-Solving Courts with a specialized and independent structure were established in some countries with common law legal system to use the authority of courts to address the underlying problems of offenders and victims, the structural problems of the justice system, and the social problems of communities and finally to reduce the recidivism rate. However, because they reach only a small proportion of litigants compared to the traditional courts, the idea of applying core principles of problem-solving courts to traditional courts was put forward. This article, with a qualitative method, first examines the necessity of problem-solving approach in judicial system and then analyses the opportunities and barriers to applying problem-solving principles and practices in traditional criminal courts of Iran. The findings of the research show that some principles like changing traditional attitudes and role orientations of judges, prosecutors, attorneys, and other justice system actors is the basis for adopting problem-solving approach in traditional criminal courts of Iran and it can hardly be transferred, but enhancing the direct interaction between judges and litigants is the most easiest. Moreover, resource constraints (lack of time, money, and staff) and educational and electronic systems limitations pose serious barriers in implementation of other principles and effectiveness of problem-solving approach. Tangible results show that the application of these principles and indicators can help increase the quality and effectiveness of the criminal justice procedure and reduce its non-therapeutic consequences.Keywords: Problem-solving Courts, Problem-Solving Approach, Therapeutic Jurisprudence, Therapeutic Court, Challenges, Solutions, Criminal Courts of Iran, Procedural Justice
-
پس از الگو های سه گانه ی «سزادهنده»، «بازپرورانه» و «ترمیمی» نظام عدالت کیفری، جریانی گسترده در نظام قضایی کامن لا به سمت استفاده از روش هایی جامع و بهینه تر شکل گرفت که در آمریکا به «جنبش حقوقی فراگیر» و در استرالیا به «عدالت غیرترافعی» مشهور شد. در همین راستا، دادگاه های «حل مساله» یا دادگاه های «عدالت مشارکتی» با رویکرد درمانی جبرانی و جهت حل اساسی مشکلات زیربنایی متهم/مجرم تشکیل شدند. این دادگاه ها با نگاهی جامع به بزه کار، بزه دیده و جامعه و با تلفیق الگو های سه گانه پیش گفته و استفاده ی همزمان از شیوه های درمانی و اجتماع محور و بدون گذار از ضمانت اجراهای سنتی، سعی دارند مشکلات زیربنایی شخصی (جسمی یا روانی) و اقتصادی متهمان و یا برخی مشکلات اجتماعی را برطرف نمایند و نیز از طریق به حداقل رساندن آسیب های ناشی از قوانین و عملکرد دستگاه قضایی، به هدف اصلی نظام عدالت کیفری که اصلاح بزه کاران و پیشگیری از وقوع و تکرار جرم است نائل آیند. برخی از نظام های عدالت کیفری مانند ایران نیز ضمن حفظ ساختار سنتی دادگاه های کیفری موجود و بدون استفاده از عنوان «حل مساله» برای دادگاه ها، برخی از اصول حل مساله را با هدف افزایش اثربخشی تصمیمات، مستقیما در قوانین جدید خود و یا به طور غیرمستقیم در رویه های قضایی مورد توجه قرار داده اند. مقاله حاضر با روش «توصیفی تحلیلی» و با استفاده از منابع کتابخانه ای و بهره گیری از روش تحلیل محتوا، اصول مشترک حاکم بر دادگاه های مختلف حل مساله را استخراج و ظرفیت های «قانونی» حل مساله در نظام قضایی ایران را با مطالعه تطبیقی با کامن لا از منظر عدالت حل مساله تحلیل خواهد نمود.
کلید واژگان: دادگاه های حل مساله, حقوق درمان مدار, اصول حل مساله, دادگاه درمان مدار, عدالت فرآیندمحور (رویه ای), عدالت ترمیمی, نظام قضایی ایرانAfter Punitive, Rehabilitative and Restorative models in the criminal justice system, recently a “worldwide trend” has been established in the judicial system of common law towards the use of more optimal and comprehensive methods, which has been respectively called “the Comprehensive Law Movement” in the USA and “Non-adversarial Justice” in the Australia. Accordingly, “Problem-Solving” or “Collaborative Justice” courts with reparative-therapeutic approach was established to address the underlying legal problems of defendant/offender. With a comprehensive look at the offender, victim and community, simultaneously use of therapeutic and community-based methods and mentioned triple models and without withdrawal traditional sanctions, these courts are trying to addressing defendants’ social, psychological, medical, and economic underlying problems. Meanwhile they seek to achieve the main purpose of the criminal justice system –crime prevention and rehabilitation of offenders- through minimizing the damages caused by laws, legal rules, legal procedures, legal roles and judicial practices. To increase the effectiveness of decisions, orders and verdicts, some criminal justice systems like Iran while keep traditional structures of present criminal courts and without using the specialized problem-solving courts has transferred some of the problem-solving principles directly to their laws or indirectly to their judicial practicies. This paper By using content analysis, analytical and descriptive method and library resources is trying to extract common principles of problem-solving courts and analyze the legal potentials of problem-solving in Iranian judicial system through a comparative study with Common Law System.
Keywords: Therapeutic Court, Problem-Solving Courts, Therapeutic Jurisprudence (TJ), Problem-Solving Principles, Procedural Justice, Restorative Justice, Iranian judicial system -
مجله حقوقی دادگستری، پیاپی 108 (زمستان 1398)، صص 135 -160
پس از رویکردهای مختلف در رسیدگی و مقابله با جرایم، برخی کشورهای تابع نظام حقوقی کامن لا به رویکردی درمانی-قضایی روی آورده و دادگاه هایی تحت عنوان دادگاه های حل مساله تشکیل دادند. اولین الگو از این دادگاه ها، دادگاه درمان مدار موادمخدر دید کانتی میامی آمریکا در سال 1989 بود که با رویکردی درمانی-قضایی سعی در برطرف نمودن مشکل زیربنایی متهم یعنی سوءمصرف مواد داشت. ایده اقتباس الگوی مزبور در حوزه سلامت و نظام قضایی ایران نیز مطرح و منجر به نگارش طرح آزمایشی «دادگاه درمان مدار موادمخدر ایران» به طور مشترک توسط معاونت اجتماعی قوه قضاییه و مرکز توسعه پیشگیری سازمان بهزیستی در سال 1395 گردید. این مقاله با روش «توصیفی-تحلیلی» و بررسی اسناد نگارش یافته برای اجرای این طرح و نیز سایر مقررات مرتبط و با تاکید بر دادگاه درمان مدار تهران سعی دارد فرآیند «طراحی» این الگو و نیز «اجرای» آن در ایران را ارزیابی و تحلیل نماید. نتایج تحقیق نشان می دهد که اقتباس صحیحی از الگوی کامن لایی آن صورت نپذیرفته و اصول و شاخص های حل مساله و نیز ظرفیت های قانونی در ایران مغفول مانده است؛ همچنین طرح مزبور مطابق اسناد مربوطه به مرحله اجرا نیز درنیامده است.
کلید واژگان: دادگاه حل مساله, دادگاه درمان مدار موادمخدر, حقوق درمان مدار, رویکرد حل مساله, غربالگری, سنجش, ارزیابیAfter various approaches dealing with the crimes, some countries in common law legal system have adopted a therapeutic-judicial approach and established courts called "problem-Solving courts". The first model of these courts was Miami-Dade County Drug Treatment Court in 1989 which with a therapeutic-judicial approach was trying to address the offenders' underlying problems with addiction or substance abuse issues. The idea of adopting this model in the criminal justice and health care systems led to planning and implementing a pilot project in Iran named "Iranian Drug Treatment Court" jointly by the Judiciary and the State Welfare Organization in 2017. This article with emphasis on Tehran Drug Treatment Court seeks to evaluate and analyze the process of "planning" and "implementing" of this model in Iran by using a "descriptive-analytical" method and reviewing all documents written for this project as well as other related regulations. The results of the research show that the common law model of drug treatment courts has not been correctly adopted, and problem solving principles and their legal capacities in Iran have been somehow neglected. Meanwhile, the project has not been completely implemented in accordance with the criteria and indicators specified in its relevant documents.
Keywords: Problem-solving Courts, Drug Treatment Courts, Therapeutic Jurisprudence, Problem-Solving Approach, Screening, Assessment, Evaluation
- این فهرست شامل مطالبی از ایشان است که در سایت مگیران نمایه شده و توسط نویسنده تایید شدهاست.
- مگیران تنها مقالات مجلات ایرانی عضو خود را نمایه میکند. بدیهی است مقالات منتشر شده نگارنده/پژوهشگر در مجلات خارجی، همایشها و مجلاتی که با مگیران همکاری ندارند در این فهرست نیامدهاست.
- اسامی نویسندگان همکار در صورت عضویت در مگیران و تایید مقالات نمایش داده می شود.