سپهر زارعی
-
فناوری مرکب آشولی در حدود 1.7 میلیون سال پیش در آفریقا پدیدار شد و تا حدود 1.5 میلیون سال پیش در غرب و جنوب آسیا منتشر شد. پراکنش آشولی به جنوب آسیا طی پلیستوسن قدیم نشان می دهد که ایران یا حداقل بخش هایی از آن نیز طی این زمان در محدوده پراکنش فرهنگ آشولی قرار داشته است. ایران از این لحاظ همچون پل ارتباطی بین دو منطقه مهم شبه جزیره عربستان و شبه قاره هند است که هر دو منطقه دارای شواهد غنی از فرهنگ آشولی اند. در نتیجه ایران، خصوصا جنوب آن به طور بالقوه اهمیت بسیار زیادی در شناخت چگونگی پراکنش این فرهنگ و ویژگی های آن دارد. اما باوجود اهمیت این منطقه، اطلاعات ما از استقرارهای پارینه سنگی قدیم، خصوصا آشولی در آن بسیار اندک است. در این پژوهش یافته های جدیدی از منطقه دهتل در هرمزگان معرفی می شوند که ازلحاظ فناوری و گونه شناسی قابل انتساب به فرهنگ آشولی هستند. در بررسی مقدماتی این محوطه وسیع که بین رشته کوه پرلاور و روستای دهتل واقع شده، مجموعه کوچکی از دست تراش های سنگی گردآوری شد که شامل یک تبردستی، یک خراشنده انتهایی بزرگ، یک سنگ مادر و یک تراشه بزرگ است که در محدوده کوچکی در حاشیه روستای دهتل یافت شدند. علاوه بر این در بررسی بخش بالایی مخروط افکنه های آبرفتی کوه پرلاور و تنگه خشووه تعدادی تخته سنگ های نیمه مدور بررسی شدند که در سطح دو نمونه آن ها آثار برداشت تراشه های بزرگ مشاهده شد. در این پژوهش ویژگی های فناوری و گونه شناسی یافته معرفی و در بستر منطقه ای موردبحث قرارگرفته اند.
کلید واژگان: آشولی, دو رویه, تراشه بزرگ, پارینه سنگی قدیم, خلیج فارس, جنوب زاگرسIran holds great significance for the question of the eastward expansion of the Acheulean hominins, as it is situated between the Arabian Peninsula and the Indian subcontinent, both of which have long and rich records of the Acheulean techno complex. Despite its strategic location, Iran has produced little evidence of the Acheulean techno complex. The only notable examples have been found in the western and northwestern regions of the country. The absence of Acheulean sites in southern Iran cannot be justified. Because this region, located in the northern parts of the Persian Gulf, was one of the main dispersal routes for Acheulean hominins towards the east. Here, we present a report on the discovery of a Lower Paleolithic locality near Dehtal, located in the northern region of the Persian Gulf. Additionally, we discuss the techno-typological characteristics of the lithics found in the area. Dehtal yielded a small, but characteristic lithic assemblage, which included a handaxe, a massive scraper, a large flake, and a flake core. The raw materials used are sandstone and fossiliferous limestone rock, which can be found as cobbles and boulders in secondary contexts on the northern slopes of Par-e Lavar. In addition to these findings, two boulder cores with large removal scars were also documented in the area, indicating large flake production in this locality. The site offers a unique opportunity to study a lithic assemblage in a relatively unknown area within the distribution range of the Acheulean technocomplex.
Keywords: Dehtal, Evidence of the Large Flake Acheulean at the North of the Persian Gulf, Iran -
یکی از مسایل کلیدی باستان شناسی پارینه سنگی، گذرگاه ها و مسیرهای پراکنش گروه های انسانی پلیستوسن در آسیا است. یافته های پارینه سنگی اخیر در کرانه ها و پس کرانه های جنوبی ایران، بیانگر اهمیت این منطقه در پراکندگی گروه های انسانی پلیستوسن است. در بررسی هیات زمین شناختی مشترک فرانسوی-ایرانی در سال 1356 ه.ش.، توسط «تیبو»، «دوفور»، «مرسیه» و «قاجار»، یکی از مهم ترین مجموعه های پارینه سنگی در نوار ساحلی شمالی خلیج فارس و دریای عمان در سال های پیش از انقلاب اسلامی شناسایی شد. در طی این بررسی، مجموعه دست ساخته های سنگی قابل توجهی در سطوح فرسایشی جمع آوری شد، اما گزارش نهایی یافته های پارینه سنگی هرگز منتشر نشد. در این نوشتار، ویژگی های ریخت فن آوری این مجموعه که هم اکنون در بخش پارینه سنگی موزه ملی ایران نگه داری می شود، مطالعه شده است. مهم ترین ویژگی این مجموعه، صنعت سنگ مادر-تراشه پارینه سنگی قدیم است؛ هرچند درخصوص شواهد آشولی اطمینان چندانی نیست. شواهد پارینه سنگی میانی در این مجموعه، شامل برداشته های لوالوا، سنگ مادرهای دیسکی/نیمه مرکزگرا، و خراشنده ها برروی تراشه، به ویژه خراشنده های عرضی و اریب است؛ اگرچه شواهد برای انتساب این نمونه ها به فرهنگ موستری کافی نیست. شمار کم تیغه ها و فقدان ریزتیغه، اظهارنظر درباره صنایع پارینه سنگی جدید/فراپارینه سنگی را دشوار کرده است. تعداد اندک تیغه ها و وجود سنگ مادر تیغه/ریزتیغه تک سکویی، و همچنین یک تیغه قطع شده، تنها شواهد پارینه سنگی جدید/فراپارینه سنگی است. مطالعه این مجموعه اطلاعات جدیدی درخصوص رفتار فن آورانه شکارگر-گردآورندگان پلیستوسن در این بخش کمتر شناخته شده فلات ایران را در اختیار گذاشته، و ظرفیت بالای کرانه ها و پس کرانه های شمالی خلیج فارس و دریای عمان در مطالعات باستان شناسی پلیستوسن و آزمودن فرضیه هایی هم چون -خروج از آفریقا- و -پراکنش های ساحلی- را نشان می دهد.
کلید واژگان: خلیج فارس, دریای عمان, پلیستوسن, پارینه سنگی, صنایع سنگیOne of the key issues of the Paleolithic archaeology is pathways and expansion routes of Pleistocene human populations into Asia. Recent discovered Paleolithic sites in the southern coasts and hinterlands of Iran, indicate the importance of these zones in the Pleistocene human dispersals. The 1977 joint French-Iranian geological survey carried out by Thibault, Dufaure, Mercier and Kadjar, gave rise to one of the important contributions to Paleolithic knowledge on the northern coastline of the Persian Gulf and the Oman Sea in pre-revolutionary years. During this survey, remarkable lithic assemblages were collected above a sequence of successive pediment surface, but unfortunately, the final report of Paleolithic finds, was never published. The lithic collections kept at the Paleolithic Department of National Museum of Iran. In this paper, the techno-typological characteristics of this collection is presented. The most prominent feature of this collection is the core-flake industry of the Lower Paleolithic; although we are not sure about the Acheulian evidence. The Middle Paleolithic artifacts in the collections are defined by Levallois debitages, discoid/semi-centripetal cores, and scrapers on flakes, especially transverse and oblique scrapers; however, it is not enough to attribute these finds to the Mousterian culture. The low frequencies of the blades and the lack of bladelets make it difficult to draw conclusions about the Upper/Epipaleolithic industries. The small number of blades and the presence of single platform blade/bladelet core, as well as a truncated blade, are possible evidence of Upper/Epipaleolithic presence in these assemblages. These assemblages can be considered as a new insight into technological behavior of Pleistocene hunter-gatherers in this poorly known part of the Iranian plateau. They show the high capacity of northern shores and littoral of the Persian Gulf and Oman Sea for Pleistocene archaeological studies, and a notable place to test hypotheses such as Out-of-Africa and coastal expansions.
Keywords: Persian Gulf, Oman Sea, Pleistocene Archaeology, Paleolithic, Lithic industries, Coastal Dispersal -
نخستین گامها در باستانشناسی هرمزگان، تقریبا همزمان با سایر نقاط ایران در یکونیم قرن پیش برداشته شد و از ابتدای امر، جزایر هرمزگان مرکز توجه این پژوهشها بهشمار میرفت. این فعالیتها همچون دیگر نقاط کشور، از سوی پژوهشگران غربی آغاز و سه دهه بعد توسط پژوهشگران ایرانی دنبال شد. بااینحال مقطعی بودن این پژوهشها و نبود کاوش و بررسی گسترده و مداوم سبب شد که این جزایر بهرغم غنای تاریخی - فرهنگی، چندانکه باید شناخته شده نباشد. در این نوشتار سعی شده است با مرور روند فعالیتهای باستانشناختی جزایر هرمزگان، کاستیهای این حوزه پژوهشی بررسی شود. نتایج بهدستآمده حاکی از اهمیت پژوهشهای باستانشناختی در جزایر هرمزگان و لزوم رشد و گسترش آنها است. عدم انسجام و نبود یک برنامه کلی، از جمله مسایل قابلتوجه دیگر این پژوهشها بهشمار میروند. متاسفانه، حجم قابل توجهی از اطلاعات جمعآوریشده طی چند دهه اخیر، بهصورت گزارشهای منتشر نشده در مراکز اسناد نگهداری میشود؛ و در بسیاری از موارد، همین گزارشهای اولیه نیز تحویل داده نشده و از اینرو، از نتایج برخی از پژوهشها اطلاعی در دست نیست. با همه این کاستیها، نتایج حاصل از بررسیها، کاوشها و گمانهزنیهایی که در دو دهه اخیر توسط نسل جوان باستانشناسان ایرانی صورت گرفته است، نشان از آغاز مرحله جدیدی از این پژوهشها در این بخش از سرزمین ایران است. در نوشتار حاضر فراز و نشیبهای فعالیتهای باستانشناختی در جزایر هرمزگان به ترتیب تاریخ در هر جزیره بررسی و مرور شده است.
کلید واژگان: هرمزگان, جزایر, خلیج فارس, تنگه هرمز, تاریخچه, باستان شناسیbstract The first steps in the field of archeology in Hormozgan province were taken almost at the same time with other corners of Iran about 150 years ago and, from the very beginning of such endeavors, Hormozgan was a center of attention to related studies. Similar to other places in Iran, these activities began by Western researchers and were followed by Iranian researchers three decades later. Nevertheless, in spite of their historical and cultural richness, these islands remained unknown due to the cross-sectional nature of such studies and the absence of continuous and extensive excavations and investigations there. In this study, the author has tried to explore the shortages of this research area through a review of previous archeological activities in Hormozgan Islands. The obtained results indicate the significance of archeological studies on these islands and the necessity of expanding them more than ever before. The lack of consistency and the absence of a general plan are among the most noteworthy defects of such studies. Unfortunately,a greatamount of thecollected data during therecent decadesare kept only in theform of unpublished reports in the national library of Iran. In many cases,even these preliminary reportsare notavailable and, thus, the results of some of the related studies are not accessible. In spite of all the defects, the findings of the investigations, excavations, and speculations of the young generation of Iranian archeologists during the last two decades show signs of the beginning ofa new stage ofarcheological studies in this region in Iran. The present paper presents a chronological review of the fluctuations in archeological activities on each of Hormozgan islands.
Keywords: Hormozgan, islands, Persian Gulf, Strait of Hormoz, history, archeology
- این فهرست شامل مطالبی از ایشان است که در سایت مگیران نمایه شده و توسط نویسنده تایید شدهاست.
- مگیران تنها مقالات مجلات ایرانی عضو خود را نمایه میکند. بدیهی است مقالات منتشر شده نگارنده/پژوهشگر در مجلات خارجی، همایشها و مجلاتی که با مگیران همکاری ندارند در این فهرست نیامدهاست.
- اسامی نویسندگان همکار در صورت عضویت در مگیران و تایید مقالات نمایش داده می شود.