جستجوی مقالات مرتبط با کلیدواژه « autobiographies » در نشریات گروه « علوم انسانی »

زندگی‌نوشت‌های شخصی خاطره‌سرشت به معنای ژانری مشتمل بر انواع نوشتارهای مشتمل بر روایت‌های واقع‌گرایانه از زندگی «من» در گذشته، یکی از رایج‌ترین شاخه‌های فرعی زندگی‌نگاری ایرانیان را در دوره معاصر شکل داده است. نظر به فزونی آثار حاصل، برخی پژوهشگران طی دهه‌های اخیر، در پی شناخت چیستی و چگونگی آنها، به پژوهش درباره اهداف، انواع، ساختارها و شیوه‌ها روی آورده‌اند؛ اما کمتر می‌توان این تلاش‌ها را در حصول نتیجه‌ای روشن و مطلوب موفق دانست. به نظر می‌رسد یکی از عوامل این کاستی، وجود چندگانگی دلالت‌های معنایی و ابهام در شناخت مفاهیم متداول و اساسی گستره زندگی‌نوشت‌های شخصی خاطره‌سرشت باشد. نبود درک همسان و چندگانگی دلالت‌های معنایی درخصوص مفاهیم پایه در مباحث خاطره‌شناختی، چنان مبهم، ناشناخته و غیردقیق است که حتی سه مفهوم اساسی و متداول «خاطره»، «خاطره‌‌نویسی‌« و «خاطرات» را نیز شامل می‌شود و کمتر می‌توان در میان دیدگاه های محققان مختلف و حتی از قلمی واحد، به اظهارنظری همسان و ثابت اشاره کرد. درک هم‌زمان از اصطلاح «خاطره» به‌منزله موجودی اصالتا ذهنی، موجودی با ساخت عینی، نوعی نوشتار، نوشتاری مبتنی بر روایت‌های شخصی، در مفهوم فعلی، به معنای رویداد، برشی از زندگی و گستره‌ای از معارف بشری، حاکی از دلالت‌های چندگانه این مفهوم‌ است. اصطلاح «خاطره‌نویسی» نیز دلالت‌هایی مبهم و چندگونه شامل عمل ثبت خاطرات، یکی از انواع نوشتار و مفهوم کلی ثبت رویدادهای زندگی فردی را دارد. اصطلاح «خاطرات» نیز باوجود بداهت ظاهری، چندان قطعی و تعیین‌کننده نیست و مفاهیم متعددی را در جمع‌ خاطره‌ها، ‌گزارشی از زندگی به شیوه خاطره‌نویسی و نیز انواع نوشتاری حاوی زندگی فردی ایفا می‌کند. به نظر می‌رسد تنها با بازشناخت انواع نوشتارهای خاطره‌سرشت، بتوان در راستای رفع ابهامات موجود و تصریح در دلالت‌های مفاهیم این عرصه گسترده از دانش مدرن گام برداشت. این مقاله به روش کتابخانه‌ای از میان روش‌های تحلیل کیفی و بررسی انتقادی و تطبیقی نوشتارهایی فراهم آمده است که تا کنون در این موضوع به نگارش درآمده‌اند.

زندگی‌‎نوشت‎های فارسی در مفهومی کلی، انواع نوشتارهای مشتمل بر روایتی واقع‌‏گرایانه از زندگی ایرانیان را دربرمی‌‏گیرد که با بیش از یک ‏ونیم قرن سابقه، گستره آن همچنان رو به فزون است. می‏‌توان در کلی‌‏ترین تقسیم در راستای شناخت گونه‌‏های فرعی زندگی‎نوشت‎های شخصی، انواع حاصل از شیوه خاطره‎نویسی را مشتمل بر «تک‌‏خاطره»، «مجموعه تک‌‏خاطرات»، «خاطره‌‏نامه»، «اتوبیوگرافی» و «وقایع‎نامه شخصی» دانست که شناخت خاطره‌‏نامه‌‏ها و طبقه‏‌بندی گونه‌‏های آن، موضوع نوشتار پیش رو است. «خاطره‏‎نامه» (memoir) ‏نوعی زندگی‌‏نوشت شخصی خاطره‎محور است که به شرح مکتوب فرد درباره تنها بخشی برجسته از زندگی و تجربیاتش اختصاص دارد. خاطره‌‏‏‏‏‏‏‏نامه اغلب از سوی افراد مشهور، سیاستمداران، نظامیان ‏و صاحبان حرفه‌‏های اثرگذار به نگارش درمی‌‏آید. در خاطره‌‏نامه‏‏ ترتیب خطی زمان و پیوستگی رویدادها در بافتی سلسله‌‏وار رعایت می‎شود و در شکل موفق آن با قوس احساسی و شخصی همراه است. شباهت میان این نوع نوشتاری و اتوبیوگرافی چنان است که حتی در غرب نیز وجوه تمایز آنها به درستی شناخته و رعایت نمی‌‏شود. منتقدان و نویسندگان متبحر تاکید دارند که در اتوبیوگرافی، نویسنده، هدف است؛ حال آنکه در خاطره‏‎نامه، هدف، نه شخص نویسنده، بلکه رویداد/رویدادهای پیرامونی او است. برجستگی نقش اجتماعی خاطره‏‎نامه در مقایسه با اتوبیوگرافی و قصد آن در ترسیم رویداد، دوره، گروه یا طبقه‌‏ای خاص موجب شده تا عمده خاطره‌‏نامه‌‏نویسان از شخصیتی تاریخی‌‏اجتماعی برخوردار باشند. نگارنده در پی طرح این ایده و ملاحظه صدها زندگی‌‏نوشت، به این گونه متداول پی برده و بر آن شده تا در مقاله پیش رو، ضمن معرفی و بیان ویژگی‏های برجسته، از مهم‏ترین انواع فرعی آن یاد کند.

زندگی‎ نوشت‎های فارسی به معنای ژانری کلی مشتمل بر انواع نوشتارهای مشتمل بر روایتی واقع‏گرایانه از زندگی ایرانیان، با دو شیوه کلی خاطره ‎نویسی و یومیه‎ نویسی، در شاخه ‏های فرعی زندگی‏نامه‏ نویسی‏‏، اتوبیوگرافی‏نویسی‏‏، یادداشت‏نویسی‏‏، سفرنامه ‏نویسی‏‏، خاطره ‏نویسی‏ و نامه ‏نگاری، در 150 سال اخیر رایج‏ترین گرایش‏ تاریخی-ادبی در نوشتارهای معاصر را شکل داده و طی دهه ‎های اخیر، در تعدد و تنوع، فزونی گرفته است. می‏توان نوشتار‏های‏ حاصل از شیوه خاطره‎نویسی را مشتمل بر گونه‎ های «تک‏خاطره»، «خاطره‏نامه»، «اتوبیوگرافی» و «وقایع‎نامه شخصی» دانست که شناخت و طبقه ‎بندی نوع اول موضوع نوشتار پیش رو است. «تک‎ خاطره»، خاطره‏ای تنها است که در ساخت نوشتار و عمدتا در قالب تک‏نگاشت ظهور می‏یابد. تک‎ خاطره، بن‎مایه و هسته اصلی همه انواع حاصل از خاطره‎‎نویسی و برشی کوتاه از زندگی است که قدرتش در نمایش لحظه، و ویژگی‎های آن، فشردگی، شگفت‎ انگیزی، وحدت تاثیر، ایستایی زمان و مکان و روایت تک‎محور از رخداد بیرونی است. تک‏خاطره برخلاف خاطره ‏‏‏‏‏‏‏نامه ‏ها، اتوبیوگرافی‏ها و تاریخ‏نامه‏ های شخصی که مجموعه ‏ای از احوال، اقوال، رفتارها و مشاهدات فردی را به نمایش می‏گذارند، به نمایش تک‏پرده‏ای می‏مانند. «مجموعه تک‏ خاطرات» متداول‎ترین نوع نوشتاری برساخته در میان زندگی ‏نوشت‏های خاطره‏ محور فارسی و حاصل جمع‏آمدن چندین تک‏خاطره است که عمدتا بین آنها شباهت ‏هایی از حیث سوژه، زمان و موضوع وجود دارد و اغلب، به وساطت فرد/افرادی جز راوی فراهم می‏آید. این مجموعه ‏ها از حیث موقعیت روایتی، به انواع خویشتن‏ محور، واقعه ‏محور و دیگرمحور؛ از حیث نحوه شکل‎ گیری به انواع اصیل و برساخته؛ از حیث توالی خاطره‎ها به انواع منظم و نامنظم؛ از حیث تعدد راویان به انواع تک‎راوی و چندراوی؛ و از حیث موضوع به انواعی متعدد در زندگی، سفر و حرفه طبق ه‎بندی می‎شوند. این مقاله به روش تحلیل محتوا و در پی مطالعه صدها زندگی‎نوشت فارسی به نگارش درآمده است.