جستجوی مقالات مرتبط با کلیدواژه « الهی نامه عطار » در نشریات گروه « ادبیات و زبان ها »

حکایت رابعه، دختر کعب، از الهی نامه عطار نیشابوری، در بین ده ها حکایت این شاعر و نویسنده صاحب نام، ازجمله معدود حکایت هایی است که حائز ویژگی های نمایشی است. این ویژگی ها که نشات گرفته از بهره گیری عطار از تصویر و نمایش به جای نقل و توصیف صرف است، به این متن ارزش نمایشی بخشیده است و وجود عناصری چون کشمکش، گره افکنی، بحران، گره گشایی، شخصیت پردازی و صحنه پردازی در بطن ساختار داستانی منسجم و مناسب، همچنین درون مایه ارزشمند و اخلاقی، آن را به متنی مبدل ساخته است که می توان از آن در ساخت نسخه ای نمایشی (تئاتری) بهره گرفت. مقاله حاضر با دیدگاه ادبیات تطبیقی و به روش توصیفی- تحلیلی به بررسی و تبیین جنبه های نمایشی این حکایت بر اساس عناصر تراژدی ارسطویی برگرفته از کتاب فن شعر، می پردازد و ظرفیت ها و جنبه های نمایشی این حکایت کهن ادبی را برای تبدیل به نمایش نامه ای جذاب و تاثیرگذار، به مخاطبان نشان می دهد. علاوه بر آن می کوشد با ارائه تصویری دقیق از عناصر تئاتر ارسطویی، برداشت نسبتا جامعی درباره خصوصیات این نوع تئاتر به مخاطب ارائه نماید.

نگاهی به سابقه اقتباس از متون ادبی در هنرهای نمایشی ازجمله سینما، تلویزیون و تئاتر در جهان نشان می دهد که اقتباس می تواند خلاهای متنی موجود در بخش تئاتر و سایر انواع نمایش را به بهترین وجه پر کند. در ادبیات فارسی، به رغم توصیفی بودن متون ادبی، کم نیستند آثاری که ظرفیت های نمایشی زیادی دارند و می توان با بهره گیری از آن ها به غنای متون نمایشی افزود. یکی از این آثار که به دلیل شهرت منطق الطیر و تذکرهالاولیاء، ارزش های ادبی و هنری آن کمتر شناخته شده، الهی نامه عطار نیشابوری است. این اثر سرشار از حکایت های داستانی است که برخی از آن ها از ظرفیت های نمایشی بسیاری برخوردارند و تاکنون موردتوجه پژوهشگران قرار نگرفته اند. در این مقاله با تکیه بر جایگاه و اهمیت اقتباس از آثار ادبی، به روش توصیفی-تحلیلی و براساس تعریف قرن هجدهمی از تئاتر ارسطویی، ظرفیت های نمایشی حکایت زن پارسا بررسی و وجوه معنایی و ویژگی های ساختاری و... آن، به عنوان زمینه ای مناسب برای اقتباس تحلیل می شود.

تازه های تحقیق
1.یکی از حکایت های ادب عرفانی فارسی، حکایت زن پارسای الهی نامه عطار است. این حکایت که در بین آثار عطار نیشابوری، از معدود حکایت هایی است که دارای ظرفیت های گسترده نمایشی است، با تعریف قرن هجدهمی از تئاتر ارسطویی شباهت بسیار دارد. در این تعریف، نمایش به زندگی انسان های معمولی و مصائب و مسائل آن ها می پردازد و از تعاریف بسته تراژدی و کمدی خارج می شود.
بهره گیری عطار از موضوعی جذاب و گیرا که مبتنی بر مناسبات طبیعی بین زن و مرد در تمام اعصار و جوامع است و بیان بزنگاه های احساسی که اغلب، جزئی از حرف های مگو در عرصه های اجتماعی به شمار می رود؛ همچنین به کارگیری شخصیت پردازی قابل درک و باورپذیر؛گفت و گوهای روان و تاثیرگذار و صحنه پردازی عینی؛ در کنار ساختاری قوی و منسجم دارای آغاز، میانه و پایان با گره افکنی ها و بحران ها و گره گشایی های متعدد، توانسته است وجوه نمایشی این حکایت را بالا برد، تا جایی که روند اقتباس از آن را تسهیل سازد.
محتوای حکایت، علاوه بر کارکرد اخلاقی و عرفانی، به آن کارکرد اجتماعی بخشیده است و تنوع کشمکش ها و پیچیدگی ها و حوادث بر ارزش های هنری حکایت افزوده است؛ به گونه ای که حکایت توانسته است خود را از سطح روایت ادبی- عرفانی صرف، به سطحی نمایشی نزدیک کند و انتظارات مخاطب را از نمایش ارسطویی با تبدیل به نسخه ای نمایشی برآورد.

جلال الدین محمد مولوی برای ارائه معارف و الای عرفانی خود از ظرف حکایتهای تمثیلی بهره می جوید تا پیام های عمیق و دشواریاب مثنوی را برای مخاطب آسان و عینی سازد . او برای این منظور بیشتر به سراغ قصه هایی می رود که در اذهان مردم سابقه دارد اما از قصه ماخذ حکایتی می سازد که مورد نظر خود اوست و پیام او را در بر دارد . او در داستانسرایی نیز درایتی شگرف داشته و گاهی عناصر داستانی را در حد رقابت با داستان نویسی جدید متناسب با ظرفیت حکایت ها به کار گرفته است . در این پژوهش عناصر داستانی با روش مقایس های در دو التماس کرد ن همراه عیسی از او زنده کردن استخوان » حکایت مثنوی و الهی نامه عطار با عنوان مورد بررسی قرار می گیرد با این هدف که موارد قوت و ضعف هر یک از دو حکایت «... را نشان داده، و چگونگی استفاده از عناصری همچون طرح و پیرنگ ، شخصیت ، گفتگو ، زاویه دید، صحنه پردازی، زمان، مکان ، گره افکنی ، گره گشایی و درونمایه حکایت ها به صورت مقایسه ای بررسی و تحلیل شود.