جستجوی مقالات مرتبط با کلیدواژه « حجیت » در نشریات گروه « فقه و حقوق »
تکرار جستجوی کلیدواژه «حجیت» در نشریات گروه «علوم انسانی»-
پیشرفت و توسعه همهجانبه جهان، سبب شده است بشر برای تسهیل امورات زندگی، اقدام به تاسیس شرکت ها، بانک ها، بیمهها و... کند. ایجاد این مراکز و موسسات، مسئله ای به نام شخصیت حقوقی را پدید آورد که عقلا ضرورت وجود اشخاص حقوقی را پذیرفته اند و بسیاری از این اشخاص و احکام مرتبط با آنها را معتبر می دانند؛ اما مشروعیت شخص حقوقی نزد شریعت دارای تردید است. مهم‌ترین مستند در شریعت برای رد یا اثبات این مقوله، آیه تجارت است. بی تردید این آیه از جمله آیات پرکاربرد در ابواب مختلف فقه به ویژه باب معاملات است. بی شک اثبات مشروعیت اشخاص حقوقی به وسیله آیه تجارت، آثار فراوانی در فقه دارد که در این مقاله درصدد پرداختن به آن هستیم. اگرچه در کتب فقهی مختلف آیه تجارت بررسی شده است، بحث از این آیه ناظر به اثبات شخص حقوقی، از مسائل جدید و دارای فقر پژوهشی است؛ از این رو تحقیق حاضر با روش تحلیلی - توصیفی به بررسی نقش آیه تجارت در حجیت شخص حقوقی از دیدگاه امام خمینی و جصاص می پردازد. این نوشتار نتیجه می گیرد که از دیدگاه این دو فقیه بزرگ، با آیه تجارت می توان مشروعیت شخص حقوقی یا دست کم حجیت تصرفات او را به اثبات رساند.
کلید واژگان: آیه تجارت, شخص حقوقی, شخص حقیقی, امام خمینی, جصاص, مشروعیت, حجیت} -
مجله پژوهشهای حقوقی، پیاپی 57 (بهار 1403)، صص 163 -194
یکی از اصول دادرسی منصفانه، اصل مستند و مستدل بودن آرای قضایی است. اهمیت این اصل به اندازه ای است که عدم ملاحظه آن توسط مقام قضایی، به عنوان یکی از موارد نقض آرا مورد شناسایی قرار گرفته است. با عنایت به اینکه رعایت این اصل در قانون اساسی، آیین دادرسی مدنی و کیفری و حتی به عنوان اصلی پذیرفته شده در مراجع شبه قضایی از قبیل قانون رسیدگی به تخلفات اداری، قانون رسیدگی به تخلفات نیروهای مسلح و قانون مالیات، مورد تاکید قرار گرفته است، واکاوی ماهیت واژگان مستند و مستدل جهت تبیین تفاوت آن دو برای رفع برخی ابهامات، از اهداف نوشتار حاضر تلقی می گردند. این تحقیق که با روش توصیفی تحلیلی انجام شده، نشان می دهد که تبیین هر یک از دو واژه و هدف مقنن در خصوص این الفاظ، خلائی قانونی است که پرداختن به آن، امری ضروری قلمداد می شود. لذا می توان گفت، علیت ایجادی، حجیت ذاتی، فرایند عینی، مصداقیت در امور حکمی و عهده دار بودن قاضی برای کشف واقع، از ویژگی های مستند محسوب می شوند و در مقابل دلیلیت اثباتی، حجیت جعلی، فرایند ذهنی، مصداقیت در امور موضوعی و رسالت مدعی در این زمینه، از رهیافت های مستدل به شمار می روند.
کلید واژگان: مستند, مستدل, وجه افتراق, آرای قانونی, حجیت}One of the principles of fair proceedings is the principle of documentary and reasoned judicial decisions. The importance of this principle is so great that its failure to be considered by the judicial authority has been identified as one of the cases of voting violations. Given that the observance of this principle has been emphasized in the constitution, civil and criminal procedure, and even as an accepted principle in quasi-judicial authorities, such as the law on handling administrative violations, the law on handling violations of the armed forces, and the tax law. is, the analysis of the nature of the words documented and substantiated to explain the difference between the two in order to resolve some ambiguities is considered one of the goals of this article. This research, which was carried out with a descriptive-analytical method, shows that the explanation of each of the two words and the purpose of the legislator regarding these words is a legal gap that is considered necessary to be addressed. Therefore, it can be said that created causation, inherent authenticity, objective process, credibility in judicial matters and the judge's responsibility to discover the facts are considered to be documentary features, and in contrast to demonstrative causality, fake authenticity, mental process, credibility in subjective matters. And the claimant's mission in this field are considered to be well-reasoned approaches.
Keywords: Documentary, Reasoned, Difference, Legal Opinions, Authenticity} -
تمسک به استقراء با اینکه فراوان در استدلالات فقهی فقهای شیعه مشاهده می‌شود اما بحثی مستوفا درباره ماهیت فقهی آن، تفاوت آن با استقراء منطقی و دلیل اصلی حجیت آن شکل نگرفته است. این مقاله در صدد است تا با روش «تحلیل محتوای کیفی استقرائی و اسنادی» به بررسی دلیل اصلی حجیت آن در نظر فقهای شیعه بپردازد. تعریف دقیق استقراء فقهی چیست؟ دلایل موافقان حجیت چه بوده و کدام معتبر است؟ آیا می توان همه دلایل حجیت آن را به یک دلیل واحد برگرداند؟ یافتههای بحث آن است که استقراء فقهی از جنس «استقراء ناقص» بوده و در دسته «استقراء مباشر» قرار می گیرد. توجیه حجیت آن در اقوال فقها بنا بر «اطمینان»، «ظن مستظهر از ادله»، «تواتر معنوی» و «توالد ذاتی معرفت» سامان یافته اما می توان گفت که دلیل اصلی ایشان همان بازگشت حجیت استقراء فقهی به حجیت اطمینان است. چرا که ظن مستظهر از ادله در مقام تفاوت استقراء با قیاس بیان گشته، تواتر معنوی به خود اطمینان برگشته و توالد ذاتی معرفت مبرر منطقی همان اطمینان آفرینی استقراء فقهی و نه دلیل حجیت آن است.
کلید واژگان: استقرا فقهی, استقرا ناقص, مجموع ادله, حجیت, اطمینان} -
قاعده «اولویت دفع مفسده بر جلب مصلحت»، یکی از قواعد معتبر فقهی از دیدگاه فقیهان اهل سنت است که در ابواب و مسائل متعدد فقهی و اصولی مورد استناد قرار گرفته است. قائلین به حجیت، این قاعده را یکی از قواعد منشعب از قاعده مهم و مورد اتفاق لاضرر می دانند؛ بر اساس این قاعده در صورتی که امر دایر باشد بین جلب مصلحت و دفع مفسده، اولویت با دفع مفسده است. ازآنجا که پذیرش و جریان این قاعده در فقه اهل سنت، به ویژه در مسائل مستحدثه همچون تاسیس بانک شیر، بانک جنین، جراحی زیبایی و... سبب شده است احکام خاصی از این قاعده منتج گردد، بررسی دلایل حجیت آن بسیار اهمیت دارد.برخلاف فقیهان شیعه که حجیت این قاعده را نپذیرفته اند، فقیهان اهل سنت برای اثبات حجیت این قاعده به دلایل متعددی از قرآن، روایات، اجماع، عقل و فعل صحابه استناد کرده اند. بر اساس پژوهش در مقاله حاضر، به نظر می رسد دلایل روایی مورد استناد موافقان، توان اثبات حجیت قاعده را ندارد و حامیان حجیت قاعده، باید به دیگر دلایل اربعه تمسک کنند.
کلید واژگان: اولویت, مفسده, دفع, قواعد فقه, حجیت, جلب, مصلحت} -
زمینه و هدف
ذاتی بودن حجیت قطع از مسایلی است که مشهور اصولیون بر مبنای نظر آخوند خراسانی آن را پذیرفته و در صدد مدلل نمودن آن با ادله کلامی، عقلی یا عقلایی برآمده و آن را پیش فرض بسیاری از مسایل اصولی قرار داده اند اما از نظر شهید صدر و امام خمینی، این دلایل تام نبوده و قابل پذیرش نیست. این نوشتار در تلاش است بر مبنای نظرات اصولی شهید صدر و امام خمینی راه حلی پذیرفتنی و مدلل در این زمینه ارایه دهد.
مواد و روش هاروش تحقیق در این مقاله به صورت توصیفی- تحلیلی بوده است.
ملاحظات اخلاقی:
تمام اصول اخلاقی در نگارش این مقاله رعایت شده است.
یافته ها و نتیجه گیریطبق مبنای اصولی امام خمینی برخلاف شهید صدر، قطع کاشفیت ذاتی ندارد اما هردو ایشان معتقدند دلیل حجیت قطع به احکام شرعی که مستند به دلایل عقلی است، به حکم مولوی شارع باز می گردد که از مودای برخی فتاوی فقهی و اصولی ایشان، چنین استدلالی را می توان نتیجه گرفت.
کلید واژگان: قطع, حجیت, امام خمینی, شهید صدر, آخوند خراسانی}Background and AimThe intrinsic authority of certainty is one of the issues that the famous jurists have accepted based on the Akhund Khorasani opinion and sought to prove it with theological, rational or rational reasons, and have made it the default of many principled issues, but from the point of view of Sadr and Imam Khomeini, these reasons are not complete and unacceptable. This article attempts to provide an acceptable and reasonable solution based on the principles of martyr Sadr and Imam Khomeini in this regard.
Materials and MethodsThis article was done based on descriptive method.
Ethical Considerations:
All ethical principles have been followed in writing this article.
Findings & ConclusionAccording to Imam Khomeini's principles, unlike Martyr Sadr, certainty is not inherent, but both of them believe that the reason for the authority of certainty in religious rulings is due to rational reasons, which can be concluded from some of their jurisprudential rulings.
Keywords: Certainty, Reason, Imam Khomeini, Martyr Sadr. Akhund Khorasani} -
با توجه به اینکه بنای عقلاء و بعضی روایات خاص بر حجیت خبر ثقه در موضوعات دلالت دارند ولی حجیت و اعتبار عدلین و بینه در باب قضاء موجب می شود که ارزش و اعتبار خبر ثقه سست بشود، چه بسا مقتضا و لازمه ی اشتراط تعدد و عدالت مخبر در اثبات موضوعات این است که خبر ثقه فاقد اعتبار باشد. از طرفی بنای عقلاء وقتی می تواند دلیل بر مطلوب باشد که از جانب شرع مقدس امضاء شده و یا دست کم ردع نشده باشد.ولی در ظاهر به نظر می رسد که بعضی از روایات و مهم ترین آن روایت مسعده از امام صادق (علیه السلام) رادع این بنا می باشد.از این جهت در میان فقهای امامیه چنین معروف شده است که خبر ثقه در موضوعات به خلاف احکام مطلقا حجت نیست. در موارد زیادی نیز تردید و توقف نموده حکم قطعی نداده است. البته جواب از روایت مسعده بن صدقه این است که با یک روایت و یا دو روایت نمی شود از سیره عقلایی رفع ید کرد. و لذا با تحقیق و تدبر در ادله روشن می شود که اعتبار بینه از سوی شارع برای اثبات موضوعاتی وضع شده که مورد نزاع افراد بوده یا در آینده ممکن است بر آن اقامه دعوی شود. بر این اساس سیره عقلاء در عمل به خبر ثقه در موضوعات به قوت خویش باقی است و روایات معتبر هم آن را تایید می کند. اگر چه بدون این روایات نیز می توان از سکوت شارع مقدس، حجیت سیره را استفاده نمود. در نتیجه خبر ثقه در موضوعات نیز حجت می شود، مگر در موارد خاصی مانند دعاوی و خصومات که در آن عدلین و بینه باید اقامه بشود.
کلید واژگان: خبر, ثقه, حجیت, موضوع} -
در سال های اخیر و با ورود برخی از شاخه های فلسفه معاصر (مثل معرفت شناسی) به علوم دینی، لزوم بکارگیری این مبانی جدید در علم و معرفت دینی بیش از پیش مورد توجه قرارگرفته است؛ اگرچه در اصول فقه نیز به عنوان یکی از علوم دینی تا حدودی به توجیه معرفتی پرداخته شده اما این موارد به صورت تفصیلی مورد ارزیابی قرار نگرفته و یا با معرفت شناسی متداول تفاوت هایی اساسی دارد. در این تحقیق پس از طرح مساله حجیت ذاتی قطع به عنوان باور واقع نما و نقش این نظریه در علم اصول فقه، یکی از مشهورترین (و شاید کامل ترین) نظریه های معرفتی اصولی در خصوص شیوه به دست آوردن باور موجه به نام «نظریه توالد ذاتی» شهید صدر آورده شده، و سپس مورد ارزیابی و نقد قرار گرفته است. به نظر می رسد علیرغم تلاش شهید صدر برای تبیین چگونگی توجیه معرفتی در علم اصول فقه، باز هم فضای ذهنیت گرایانه در مساله حجیت ذاتی قطع بر عینیت گرایی نظریه توالد ذاتی و مساله استقراء غلبه دارد؛ از همین رو ضروری است بار دیگر به تبیین های عینیت گرایانه و کاربست لوازم آن در اصول فقه توجه شده و در سازوکار واقع گرایی متافیزیکی در خصوص احکام الهی به وسیله نظریه های اصولی تجدید نظر شود.
کلید واژگان: قطع, حجیت, واقع نمایی, حساب احتمالات, توالد ذاتی}In recent years and with the entrance of some branches of contemporary philosophy (such as epistemology) into religious knowledge, the necessity of applying these new grounds in religious knowledge take notice of many more than ever. Although in Principles of Islamic jurisprudence (usul al-fiqh) as one of religious knowledges, justification of knowledge is considered to some extent, but the aforementioned factors aren't examined in detail or its way of justification has radical differences with common epistemologies. In this paper, after posing essential validity of certainty as a realistic belief and the role of this theory in usul al-fiqh, one of most famous (and perhaps most perfect) Usuli’s knowledge theories concerning the method of obtaining justified belief, called “production theory” which is introduced by martyr sadr, will be put forth, consider and criticize. It seems that despite martyr sadr’s attempts for explaining the method of knowledge justification in usul al-fiqh, still in essential validity of certainty, the subjectivist theme of essential production theory and induction problem is bolder than objectivism. On account of that, paying attention to objectivist explanations and applying its entailments in usul al-fiqh become necessary again and the mechanisms of metaphysical realism concerning divine orders must be revised by Usuli theories.
Keywords: certainty, Validity, realisticity, probability calculus, essential production} -
کاربست مدلول التزامی کلام خبری و انشایی، از دیرباز مورد توجه اصولیان و فقها بوده است. در دانش اصول فقه مدلول التزامی بین به معنای اخص در مبحثی چون مفاهیم و بین به معنای اعم در موارد غیرمستقلات عقلیه مطرح گردیده و اعتبار و حجیت این نوع از مدلول های التزامی مورد مداقه جدی بوده است. اما نوع دیگرش که مدلول های التزامی غیر بین باشد، با وجود کاربرد آن در برخی اقسامش مانند عکس مستوی و عکس نقیض، به اعتبار و حجیت آن ها کمتر توجه شده است؛ پاسخ به این سوال که آیا اعتبار و حجیت لوازم غیر بین کلام آن هم با تاکید بر بعضی از اقسامش یعنی عکس ها، قابل اثبات می باشد یا خیر، هدف این تحقیق بوده و با روش تحلیلی توصیفی ضمن ارایه نمونه های استناد به عکس مستوی و عکس نقیض، در صدد رفع چالش های اعتبار آن ها برآمده و با بررسی راه های اثبات حجیت در نهایت، با تبیین ثبوت ملازمه قطعیه، اعتبار این لوازم را در بعضی از صورت ها به اثبات رسانده است.کلید واژگان: مدلول التزامی, عکس مستوی, عکس نقیض, حجیت}The usage of the madlūlāt al-iltizāmī (obligatory significations) of declarative and imperative sentences has long been the focus of the uṣūlīs and jurists. In Uṣūl al-Fiqh (principles of jurisprudence), obvious obligatory significations in its specific sense in a topic such as concepts and obvious in its general sense in ghayr al-mustaqilāt al-‘aqlīyyah (non-independent rational) has been proposed, and the validity and authenticity of this type of obligatory significations have been seriously discussed. But the other type, which is the non-obvious obligatory significations, despite its use in some of its types such as aks al-mustawwī and aks al-naqīḍ, less attention has been paid to their validity and authenticity. The purpose of this study is to answer the question of whether the validity and authenticity of non-obvious materials of sentences can be proven by emphasizing some of its types, i.e. aks. By using the analytical-descriptive method and presenting examples of reference to aks al-mustawwī and aks al-naqīḍ, this study aims to solve the challenges of their validity. In conclusion, by examining the ways of proving its authenticity and explaining the definite correlation, it has proved the validity of these items in some cases.Keywords: Obligatory Significations, Aks al-Mustawwī, Aks al-Naqīḍ, Validity}
-
مهم ترین دلیل بر حجیت ظهور الفاظ و عبارات ادله لفظی، بنای عقلا است؛ اما آیا بنای عقلا در سامان یافتن ظهور برای الفاظ و عبارات نیز موثر است؟ اگر پاسخ مثبت است، چگونه این تاثیرگذاری تحقق پیدا می کند؟ بنای عقلا، گاه به مثابه قرینه لبی متصله به کلام متکلم بوده و در توسعه و تضییق مفهومی کلام موثر خواهد بود و گاهی نیز بر شکل گیری و احراز مقدمات حکمت و به تبع آن بر تحقق اطلاق برای الفاظ و عبارات تاثیر می گذارد. توجه به تفکیک بین عرف و بنای عقلایی حاکم بر زمان صدور دلیل و زمان صدور فتوا نیز امری لازم است. در این مقاله با طرح نمونه هایی از مسایل حقوق قراردادها، این کارکرد از بنای عقلا مورد بررسی قرار گرفته است. همچنین ایرادات متصور بر حجیت چنین کارکردی از بنای عقلا مطرح و پاسخ داده شده است.
کلید واژگان: اصاله الاطلاق, اصاله الظهور, بنای عقلا, حجیت, دلیل لفظی}The most important reason for the authoritativeness of the apparent meaning of words and phrases of the verbal sources is the intellectuals’ stipulation [basis]. The question is: can this stipulation have an impact on the semantic shifting of words and phrases? If the answer is affirmative, how would it have such an impact? The intellectuals’ stipulation, sometimes as a rational indication, associated with the words and phrases, has an impact on the semantic extension or semantic limitation, and sometimes it has an impact on the construction of premises on the stipulation of which a general meaning for the words and phrases is established. In addition, the distinction between the custom and the intellectuals’ stipulation at the time when the verbal sources are issued and the time when the said sources is used is necessary. By giving some examples of the law of contract, this article introduces this impact of the intellectuals’ basis. In addition, the possible objections to the authoritativeness of this use of the intellectuals’ basis have been raised and answered.
Keywords: intellectuals’ stipulation, apparent meaning principle, generality of meaning principle, authoritativeness, verbal source} -
مذاق شارع، از جمله نهادهایی است که در فقه، بسیار مورد توجه فقها قرار گرفته است. آنچه که مسلم است تعریف اصطلاحی و منضبطی از عنوان مذاق شارع و نظایر آن در ادبیات فقه و اصول صورت نگرفته است، لکن با دقت و تامل در کلمات فقها می توان به ویژگی هایی دست یافت که حاکی از تلقی و دریافت فقها از این نهاد و مناط بهره برداری از آن در استدلال های فقهی باشد. نگارنده در این مقاله درصدد است که با استفاده از مطالعات کتابخانه ای و روش تحلیلی - توصیفی، اقدام به احصاء کامل متون فقهی و طبقه بندی آن ها نموده و با دقت و تامل در ماهیت و چیستی مذاق شارع، به ارائه تعریف و مختصات روشن و منطقی از این نهاد فقهی دست یابد. علاوه بر آن، نوشتار حاضر می کوشد تا با بیان وجه مفارق مذاق شارع با مقاصد شریعت، چرایی اقبال فقهای امامیه به مذاق شریعت و عدم استقبال ایشان از مقاصد شریعت را واکاوی نماید. حجیت تمسک به مذاق شارع به صورت مستقل و نقد قائلین به لزوم استفاده از حجج متداول و موجود در علم اصول به عنوان جایگزین مذاق شارع، موضوع دیگری است که در این نوشتار به آن پرداخته می شود.کلید واژگان: مذاق شارع, ممارست, انس پذیری, حجیت, مقاصد شریعت}
-
فصلنامه فقه و اصول، پیاپی 131 (زمستان 1401)، صص 97 -117
علم اصول باید متکی به نوعی نظام معرفتی باشد که درصدد گویاکردن متن کتاب خدا، احادیث و میزان دلالت آن هاست؛ علمی که ابزار اجتهاد قرار گیرد و خروجی اش فتوا باشد. بخش عمده این امر نیازمند ایجاد نگرش معرفتی صحیح در تعریف علم و یقین، حجت معرفت شناسی است. مسایل مطرح شده در علم اصول برای کشف و استنباط احکام الهی است؛ در هر دو صورت، خبردادن از جعل این احکام واقعی یا اعتباری (خبر از نفس الامر احکام)، خود امری واقعی است و متصف به صدق و کذب می شود. یکی از مسایل دشوار در معرفت شناسی گزاره های دینی، چگونگی صدق یا توجیه این نوع گزاره هاست. در صورت کفایت یقین روان شناختی (قطع) برای حجت خواندن باوری در علم اصول، چگونه می توان صدق این گزاره ها را با امکان اینکه مصداق جهل مرکب باشند، جمع کرد؟ در این نوشتار با به کارگیری روش توصیفی تحلیلی در پی پاسخ به این سوال و ارایه راه حل هایی برای حل معضل صدق و توجیه در گزاره های اصولی هستیم.
کلید واژگان: واقع گرایی, حجیت, قطع روانی, قطع معرفتی و توجیه}The science of principles must rely on a kind of knowledge system that tries to explain the text of God's book, hadiths and their meaning; A science that is used as a tool for ijtihad and its output is a fatwa. The main part of this requires the creation of a correct epistemological attitude in the definition of science and certainty, the proof of epistemology.The issues raised in the science of principles are to discover and deduce divine decrees; In both cases, informing about the creating of these real or credible rulings (notifying of the nature of the rulings) is itself a real matter and is described as true or false. One of the difficult issues in the epistemology of religious propositions is the truth or justification of these types of propositions.If the psychological certainty is sufficient to justify a belief in the science of principles, how can the truth of these propositions be combined with the possibility that they are examples of compound ignorance?In this article, by using the analytical descriptive method, we seek to answer this question and provide solutions to solve the problem of truth and justification in fundamental propositions.
Keywords: realism, authenticity, psychological certitude, epistemic certitude, justification} -
پژوهشنامه اصول فقه اسلامی، پیاپی 3 (1399)، صص 117 -142
وحدت سیاق، خصوصیتی در کلام است که از یکپارچگی و یک‌دست بودن کلام برداشت می‌شود و مانند انواع دیگر سیاق از ابزارهای فهم کلام است؛ از این رو در استنباط احکام شرعی از ادله نقلی جایگاه خاصی دارد و لازم است گستره تاثیر آن در کلام واکاوی شود تا به تبع آن، دامنه حجیتش مشخص شود. برخی اصل تاثیر وحدت سیاق در مدلول کلام را انکار کرده‌اند و برخی تاثیر و حجیت آن را به صورت مطلق پذیرفته‌اند و برخی نیز تفصیل داده و تاثیر آن در موارد ظهور اطلاقی و نه وضعی را پذیرفته‌اند. کسانی که قایل به تاثیر و حجیت وحدت سیاق هستند، در اینکه وحدت سیاق، اتحاد در مصادیق خارجی را اثبات نمی‌کند و اینکه اتحاد در مراد استعمالی را اثبات می‌کند هم‌نظرند، ولی در اثبات اتحاد در مراد جدی با یکدیگر اختلاف دارند. این پژوهش می‌کوشد ضمن واکاوی دیدگاه‌های صاحب‌نظران و بررسی تطبیقی نمونه‌های وحدت سیاق در منابع فقهی، دامنه دلالت و حجیت وحدت سیاق را مشخص کند. یافته پژوهش با توجه به یکسان نبودن ساختار وحدت سیاق آن است که دامنه تاثیر و حجیت آن در کلام متفاوت است و بستگی به مقدار صدق «یکپارچگی و یک‌دست بودن کلام» دارد؛ این خصوصیت کلامی گاهی اتحاد در مراد جدی را اثبات می‌کند و گاهی دلالتی بر آن ندارد.
کلید واژگان: وحدت سیاق, حجیت, مراد استعمالی, مراد جدی, ظهور وضعی, ظهور اطلاقی} -
ابهام در تبیین درست بعضی از گزاره های پر کاربرد اصول فقه همواره موجب بروز پیچیدگی در فهم و کاربرد آن ها می گردد. کنکاش در اندیشه اصولیان نشان می دهد، گاهی راهکارهایی برای اثبات و تعیین کارکردهای گزاره ای خاص پیشنهاد شده که در نیل به مقصود، از استواری و توضیح کافی برخوردار نیست. از این دست می توان ادله ای همچون خبر متواتر، اجماع، سیره و شهرت را نامبرد که با توجه به حیثیت جمع محوری و اشتراک نسبی در رسیدن به حجیت، همواره توسط مشهور اصولیان فرایندی مبهم برای آن پیشنهاد شده است. شهید صدر با نامگذاری این تعداد از ادله به وسایل اثبات وجدانی دلیل شرعی، جهت دهی جدیدی به این ادله بخشیده است. ایشان برای به حجیت رساندن این گزاره ها از کارکردهای استقراء در علم منطق و نظریه احتمال در علم ریاضیات، کمک گرفته و با تقسیم جدیدی از یقین، سرانجام این ادله را یقین موضوعی می داند. این تبیین ضمن برخورداری از روشی نوآورانه که بدون ارجاع به گزاره های پایه و بدیهی در سیر اثباتی آن، ساماندهی شده، قابلیت طرح و استفاده این تعداد از گزاره های اصولی را در علوم دیگر نیز فراهم آورده است. این پژوهش به روش تحلیلی - توصیفی مبتنی بر ابزار کتابخانه ای از بین ادله یادشده، فرایند حجیت خبر متواتر را براساس نظریه شهید صدر واکاوی نموده و به حجیت آن براساس فرایند (روش) رسیدن به یقین در حساب احتمالات ریاضی که کاملا جدید و در نوع خود در مباحث اصولی غیرمسبوق به سابقه است دست یافته و آن را فرارو قرار داده است.
کلید واژگان: فرایند, حجیت, خبر متواتر, احتمال, دلیل شرعی, شهید صدر} -
ابهام در تبیین درست بعضی از گزاره های پر کاربرد اصول فقه همواره موجب بروز پیچیدگی در فهم و کاربرد آنان می گردد. کنکاش در اندیشه اصولیان نشان می دهد، گاهی راهکارهایی برای اثبات و تعیین کارکردهای گزاره ای خاص پیشنهاد شده که در نیل به مقصود، از استواری و توضیح کافی برخوردار نیست. از این دست می توان به ادله ای همچون خبر متواتر، اجماع، سیره و شهرت نامبرد که با توجه به حیثیت جمع محوری و اشتراک نسبی در رسیدن به حجیت، همواره توسط مشهور اصولیان فرایندی مبهم برای آن پیشنهاد شده است. شهید صدر با نامگذاری این تعداد از ادله به وسایل اثبات وجدانی دلیل شرعی، جهت دهی جدیدی به این ادله بخشیده است. ایشان برای به حجیت رساندن این گزاره ها از کارکردهای استقراء در علم منطق و نظریه احتمال در علم ریاضیات، کمک گرفته و با تقسیم جدیدی از یقین، سرانجام این ادله را یقین موضوعی می داند. این تبیین ضمن برخورداری از روشی نوآورانه که بدون ارجاع به گزاره های پایه و بدیهی در سیر اثباتی آن، ساماندهی شده، قابلیت طرح و استفاده این تعداد از گزاره های اصولی را در علوم دیگر نیز فراهم آورده است.
کلید واژگان: حجیت, خبر متواتر, وسائل اثبات وجدانی, احتمال, شهید صدر}Ambiguity in the proper explanation of some of the most widely used statements of Usul Fiqh (the principles of jurisprudence) always causes complexity in their understanding and application. A survey in the thoughts of the Usul Fiqh's experts shows that sometimes their proposed solutions do not have sufficient stability and explanation to achieve the goal. There are some evidence such as successive hadiths, consensus, manners and fame which are proposed based on their collective nature and relative involvement to make an reasoning authority, but they have an obscure process. Martyr Sadr has given a new direction to these reasons by naming them as means of inner proving for religious reason. In order to prove foretold examples, he has practiced the function of induction in logic and probability theory in mathematics, and with proposing a new division for certainty, finally considers these reasons as subjective certainty. This explanation, which has an innovative method without referring to the basic and obvious propositions in its proving course, has provided this capacity to propose and use these kind of Usul Fiqh statements in the other scientific matters as well.
Keywords: authority, successive hadith, means of inner proving, probability, Martyr Sadr} -
استخراج مراد و مقصود اصلی شارع اساسی ترین فعالیت مجتهد است. این روند نیازمند منابع مقبول و طرقی بوده که حجیت از جمله ویژگی های بارز آنها می باشد؛ «ظن متراکم» در نتیجه حاصل شدن ظن راجح برای شخص به دلیل تعدد ظنون مستحصل از فتوای مجتهدان متعدد نسبت به مساله ای، بدست می آید، از جمله موادردی است که حجیتش و حوزه کاربردی آن مورد اختلاف نظر علما بوده است. این نوع ظن از جمله ظنون خارج شده از آیات ناهی از عمل به ظن بوده که از حجیت ذاتی بهره ای نبرده است؛ به علت ذاتی نبودن حجیت از یک جهت و با توجه به کاربردی بودن آن در حوزه فقه و اصول از جهت دیگر، ضرورت بررسی میزان حجیت آن چنین پژوهشی را می طلبد. پژوهش حاضر به شیوه توصیفی- تحلیلی، ضمن بررسی معنایی و مفهومی اصطلاح «ظن متراکم»، به بررسی اعتبار نفس چنین ظنی، همچنین میزان اعتبار بخشی به مباحث فقهی و اصولی، مبانی و شرایط حجیت، میزان حجیت، دامنه حضور و ویژگی های این اصطلاح خواهد پرداخت.
کلید واژگان: ظن, ظنون متراکمه, حجیت}Extracting the main purpose of the Shari'a is the most basic activity of a jurist. This process needs to acceptable sources and methods which must have the authority as their prominent features. "Concentrated Presumption" as a result of the preferred presumption and a matter of argument, will be obtained due to the multiplicity of presumptions which are derived from the Fatwas of various jurists on an issue. This kind of presumption is among the presumption which have been derived out from the unaccepted presumption based on its related Qurainc verses that has not benefited from inherent authority. on the one hand, because of the loss of inherent authority and due to its applicability in the field of jurisprudence and the principles of jurisprudence on the other hand, it is essential to have such studies around the authority of Concentrate Presumption. The present study with a descriptive-analytical approach, beside analyzing the semantic and conceptual meaning of "Concentrate Presumption", examines the validity of such presumption, as well as its degree of validation for jurisprudential issues; the principles, conditions, and its degree of authority in addition to this term's scope of presence and characteristics.
Keywords: presumption, Concentrated Presumptions, authority} -
اهمیت سند و حجیت آن در عصر کنونی در امور قضایی و غیرقضایی بر کسی پوشیده نیست. در اعصار گذشته سند کاربرد امروزه را نداشته است، اما در عین حال این گونه نیز نبوده که کاملا مورد غفلت واقع شده باشد. مشهور فقهای امامیه سند را به عنوان یکی از ادله اثبات دعوا شناسایی نکرده و به دلایل مختلف از جمله حصری بودن دلایل اثبات دعوا در موارد مشخص، احتمال تزویر در اسناد و عدم امکان انشای معاملات از طریق کتابت، حجیت آن را مورد تردید قرار داده اند. نگاهی گذرا در تاریخ آشکار می سازد که اسناد در هر عصر و زمانی کاربرد خود را داشته است. اشخاص در معاملات خود به تنظیم سند مبادرت می ورزیدند و محاکم نیز تا حدود زیادی این اسناد را مورد پذیرش قرار می دادند و حتی مشاغلی رسمی در خصوص نوشتن سند و تنظیم اسناد وجود داشته است. از طرف دیگر، قرآن کریم نیز مومنان را امر به نوشتن معاملات مدت دار خود کرده است. این پژوهش در پی آن است که با بررسی فقهی- تاریخی نشان دهد که این گونه نبوده که اسناد به واقع حجیت نداشته باشد، بلکه شرایط و سبک زندگی گذشتگان عمل به مفاد آن را دشوار ساخته بوده است و از نظر فقهی هیچ مانعی بر سر راه حجیت سند وجود ندارد.
کلید واژگان: ادله اثبات, بینه, حجیت, سند, کتابت.}Deeds and their evidentiary role are of great importance today in judicial process as well as in other social relations. While they used to have a lesser role in the past centuries, this role was not totally marginal either. Most Imami jurists reject deeds as evidence and have questioned their validity on various bases including the exclusivity of the valid types of evidence specified in the Sources, the possibility of frauds and impossibility of the intentions being embodied in writings. A glance at the history of deeds reveals however that they were used for specific purposes in any particular era. They were often produced by the parties to transactions and were often accepted by the courts. There were official jobs associated with scribing and preparing deeds. Moreover, Quran has commanded Muslims to write down their contracts. This study aims to renounce the notion that the deeds were regarded invalid as evidence, and to demonstrate that it was only the lifestyle of the past generations that made their employment difficult and that from the legal point of view, there is no caveat to the validity of the deeds.
Keywords: Document, Validity, Evidence, Written Evidence.} -
مهم‌ترین ویژگی جامعه اسلامی، دینی بودن اهداف و سیاست‌های کلان آن است. تحقق این مهم در جامعه ما به شرایط و مقدماتی نیاز دارد که وجود احکام حکومتی یکی از آنهاست. نقش ویژه احکام حکومتی در جامعه اسلامی ایجاب می‌کند که درباره آن گفتگوهای بیشتری انجام گیرد. احکام حکومتی، ابعاد و زوایای گوناگونی دارند که در این مقاله دو بعد ضرورت و ماهیت آنها بررسی می‌شود. برای اثبات ضرورت احکام حکومتی باید نیاز جامعه اسلامی به این احکام تبیین شود و کمبودی که در پی فقدان احکام حکومتی پدید می‌آید، تشریح شود. از نظر پژوهشگران، برای ایجاد نظم در جامعه اسلامی، به احکام حکومتی نیاز است و فقدان چنین احکامی، نظم و انضباط جامعه اسلامی را به خطر می‌اندازد. برای آشنایی با ماهیت احکام حکومتی نیز توجه به اضلاع سه‌گانه این احکام، یعنی «منشا صدور، موضوعات و حجیت احکام حکومتی» امری ضروری است. در این مقاله تلاش شده تا همه این مسایل در یک نگاه جامع بررسی شوند. در این نوشتار از روش تحقیق مطالعات کتابخانه‌ای و بحث گروهی استفاده شده است.
کلید واژگان: حکم, احکام حکومتی, مدیریت اجتماعی, حجیت} -
حجیت عقلانی و کشف مناط آن در ظنون از ابتکاراتی است که در عصر جدید زمینه ی بازسازی علم اصول را بر این پایه هویدا می سازد. عقل و خرد جمعی با برخورداری از امتیاز تایید شارع در هر دوره ای می تواند زمینه شکوفایی بیش از پیش قرایت بشری از دین را فراهم آورد. در این پژوهش پس از باز تعریف مفاهیمی بنیادین همچون «عقل»، «حجیت»، «ظن» و «علم» و بیان ارزش معرفت شناختی ظنون عقلانی به عنوان پیش فرضی اثر بخش در حل محذورات، قول به اعتبار ظن معتبر با ادله عقلانی، این امکان فراهم آمده است که به حجیت ذاتی ظن، باور یابیم و ضمن بررسی ادله ی عقلایی، از این حقیقت پرده برداشته شود که آیات و اقتضایات عقلی، بر خلاف آنچه پنداشته می شود، نافی حجیت ظن عقلایی نیست و ظن عقلایی، بالطبع حجت است. امام خمینی(ره) نیز با بحث از ظنون تحت عنوان پیشنهادی، در عدم امتناع تعبد به امارات، نافی استدلال و برهان در تعبد وقوعی به امارات گردیده اند و به دلیل پذیرش این مبنا توسط عقلا امکان امتناع را در آن وارد نمی دانند و بر پذیرش مبنای ظن عقلایی تاکید می ورزند.کلید واژگان: ظن, حجیت, عقل, عقلانیت}Journal of Comparative Studies on the Schools of Jurisprudence and its Principles, Volume:4 Issue: 1, 2021, PP 136 -158Abstract The rational authority and the discovery of its meanings in suspicion are among the initiatives that in the new era reveal the ground for the reconstruction of the science of principles on this basis. Collective intellect and wisdom, with the privilege of the approval of the Shari'a in any period, can provide the ground for the further flourishing of human reading of religion. In this study, after redefining basic concepts such as "intellect", "authority", "suspicion" and "science" and expressing the epistemological value of rational suspicion as an effective presupposition in solving limitations, the promise of valid suspicion with rational arguments, It is possible to believe in the inherent authority of suspicion and, while examining rational arguments, to expose the fact that verses and rational requirements, contrary to what is assumed, do not negate the authority of rational suspicion and rational suspicion. Of course, it is an argument. Imam Khomeini (ra) by discussing the suspicion under the proposed title, in not refusing to worship the UAE, has rejected the argument in the incident to the UAE and because of the acceptance of this basis by the wise do not consider the possibility of refusal in it. And emphasize acceptance on the basis of rational suspicion.Keywords: Suspicion, authority, intellect, rationality}
- نتایج بر اساس تاریخ انتشار مرتب شده‌اند.
- کلیدواژه مورد نظر شما تنها در فیلد کلیدواژگان مقالات جستجو شده‌است. به منظور حذف نتایج غیر مرتبط، جستجو تنها در مقالات مجلاتی انجام شده که با مجله ماخذ هم موضوع هستند.
- در صورتی که می‌خواهید جستجو را در همه موضوعات و با شرایط دیگر تکرار کنید به صفحه جستجوی پیشرفته مجلات مراجعه کنید.
©2000-2024 magiran.com All Rights Reserved.