دو سهو در شروح حافظ

جستار پیش رو، به بررسی و اصلاح دو سهو و اشتباه درباره دو گروه واژه «دم» و «دام» پرداخته است. نخستین شارحان دیوان حافظ در عصر جدید، که هم صاحب نظر بوده اند و هم با شیوه های پژوهش ادبی نیز آشنایی داشته اند، به دلیل کمی منابع پژوهش یا نوپا بودن پژوهش های زبان شناختی و ریشه شناختی درباره دو گروه واژه «دم» و «دام»، به خطا رفته اند.
واژه «دم» که به معنای نفس است و با واژه های «دمیدن»، «دماغ» و «آماس» از یک خانواده است با واژه «دم» و البته با همین تلفظ، معانی «لبه»، «کناره»، «نزدیک» و «مقارن»، خلط و اشتباه شده است. گروه دیگر، واژه «دام» است که یک بار به معنای «تور»، «شبکه» و «زنجیر» و بار دیگر به معنای «حیوان وحشی غیر درنده» یا حتی «حیوان اهلی» است. لازم به ذکر است که این واژه ها، از ریشه های متفاوت هندواروپایی به زبان فارسی راه یافته اند.
در این مقاله ضمن نشان دادن کارکرد هر کدام از این کلمات در متون ادبی، به لحاظ ریشه شناسی نیز تک تک واژگان بررسی و تحلیل شده اند، هم چنین برخی سهوهای رخ داده در تحقیقات و پژوهش های ایرانی را درباره این واژه ها یادآوری کرده ایم.