تاثیر آشفتگی بر تنوع گیاهی و گونه های مهاجم در بلوطستان های غرب ایران (مطالعه موردی: جنگل دالاب ایلام)

ترکیب و تنوع گونه ای جوامع گیاهی در طول زمان با تغییر شرایط محیطی، واکنش عوامل زنده و افزایش گونه های مهاجم در اثر آشفتگی های انسانی یا طبیعی، تغییر می کند. بنابراین اندازه گیری تنوع گونه ای می تواند در تجزیه و تحلیل آشفتگی و مدیریت اکوسیستم ها مفید باشد. توده های بلوط موجود در پارک دالاب که در 25 کیلومتری شمال غرب شهرستان ایلام واقع شده اند، با دارا بودن رژیم های مختلف آشفتگی، برای بررسی تنوع گونه ای و تهاجم گونه های گیاهی انتخاب شد. تاثیر عوامل آشفتگی موجود شامل «چرای دام» و «آتش سوزی» بر پوشش گیاهی اجتماعات بلوط، در مقایسه با مناطق بدون آشفتگی بررسی گردید. اطلاعات مربوط به پوشش گیاهی، خاک و سایر متغیرهای محیطی در آشفتگی های مختلف در قالب 77 قطعه نمونه و به صورت تصادفی برداشت شد. اندازه قطعات نمونه 16×16 متری برای گونه های درختی و درختچه ای و ابعاد 1×1 متری برای گونه های علفی مورد استفاده قرار گرفت. به طوری که مساحت قطعات نمونه با استفاده از روش حداقل سطح و براساس تکنیک قطعات نمونه حلزونی و منحنی سطح- گونه تعیین شد؛ و از روش پلاتهای تو در توی ویتاکر برای ثبت گونه های علفی استفاده شد. برای طبقه بندی پوشش گیاهی از روش تجزیه و تحلیل دوطرفه گونه های شاخص، برای تعیین گونه های معرف هر کلاس از آنالیز گونه های شاخص، برای مشخص کردن ارتباط گروه های گیاهی با عوامل مختلف مورد بررسی از روش رسته بندی تحلیل تطبیقی متعارفی و برای ارزیابی تنوع گونه ای از شاخص های عددی استفاده گردید. نتایج نشان داد که آشفتگی بر ترکیب و تنوع گونه ای این جنگلها تاثیر گذاشته و طبقه های آشفتگی «چرای دام» و «آتش سوزی» در کنار عوامل خاکی و پستی بلندی به عنوان تاثیرگذارترین عوامل بر ترکیب گیاهی شناخته شدند. آتش سوزی منجر به تغییر پوشش گیاهی به سمت گونه های یکساله و فرصت طلب، مانند Coronilla scorpoides، Torilis leptophylla، Boissiera squarrosa، Taeniatherum crinitum،Onopordon carduchorum، Cirsium spectabile، Eryngium billardieri، Gundelia tournefortii و Carduus pycnocephalus و چرای دام به طور عمده سبب افزایش فراوانی گونه های غیرخوشخوراک و مقاوم به چرای دام و کوبیدگی خاک مانند Bromus tectorum، Picnomon acarna، Stellaria media، Rochelia disperma، Holesteum umbellatum، Euphorbia macroclada، Turgenia latifolia، Rhagadiolus angulosus و Valerianella vesicaria شده است. مناطقی با طبقه آشفتگی چرای متوسط دام و فاقد آشفتگی، بالاترین مقدار غنا و تنوع گونه ای و طبقه آشفتگی چرای شدید و سبک دام، کمترین غنا و تنوع گونه ای را داشتند، این موضوع منطبق با تئوری آشفتگی متوسط است.