میزان تطابق میدان تابش اشعه ایکس با میدان نوری در دستگاه های رادیوگرافی شهرهای کرمان، رفسنجان و سیرجان در سال 1389

اهمیت تطابق میدان تابش اشعه ی ایکس با میدان نوری در دستگاه های رادیوگرافی برای تمام پرتو کاران مبرهن است و دقت و صحت تصویر رادیوگرافی، بالاخص در زمان انجام رادیوگرافی های لوکالیزه رابطه ی مستقیمی با این موضوع دارد متاسفانه در بخش های رادیولوژی کشورمان به بحث کنترل کیفی(Quality Control) بهای چندانی داده نمی شود و بیماران در معرض پرتو های ناخواسته قرار می گیرند، از این رو مطالعه ی حاضر به بررسی این موضوع در شهرهای کرمان، رفسنجان و سیرجان پرداخته است.
این پژوهش، یک مطالعه ی تجربی – میدانی است که در سال 1389 بر روی 21 دستگاه رادیوگرافی فعال مراکز دولتی در شهرهای کرمان، رفسنجان و سیرجان انجام شده است. به دلیل عدم دسترسی به ابزار خاص (Alignment test tool)، ابزار پژوهشگر ساخته ای تهیه شد و آزمایش ها روی کاست 30× 24 سانتی متر در فاصله ی 40 اینچی بین منبع تابش و کاست با استفاده از میدان نوری به ابعاد 20×15 سانتی متر و با شرایط اکسپوژر 50 کیلو ولت پیک و 4 میلی آمپر ثانیه و استفاده از کانون کوچک انجام شد. پس از ثبت دقیق مشخصات دستگاه مورد ارزیابی بر روی فیلم در اتاق تاریکخانه فیلم های اکسپوز شده ظاهر شد و میزان تطابق میدان تابش اشعه ی ایکس با میدان نوری ارزیابی گردید.
در این پژوهش از 21 دستگاه ارزیابی شده، 12 دستگاه مربوط به کرمان، 5 دستگاه مربوط به رفسنجان و 4 دستگاه مربوط به شهر سیرجان است. میانگین عدم تطابق میدان تابش با میدان نوری در طول و عرض کاست در کرمان به ترتیب 09/1 درصد و 13/1درصد، در رفسنجان 80/0 و56/0 درصد و در سیرجان 46/0 درصد و31/0 درصد بود و میانگین کلی عدم تطابق در طول و عرض کاست در سه شهر مذکور به ترتیب 78/0 و 66/0 درصد بود. بر اساس پروتکل معرفی شده در کنفرانس برنامه ی کنترل پرتوی سال 2001 آلمان(ORCPD) و پروتکل معرفی شده ی سال 2005 استرالیا میانگین کلی این نتایج پذیرفتنی است ولی بر اساس پروتکل معرفی شده ی سال 2005 استرالیا میانگین عدم تطابق در شهر کرمان قابل قبول نیست و باید مورد توجه قرار گیرد.
با توجه به این که رادیوگرافی یکی از ابزارهای مهم تشخیصی در پزشکی است و بعد از تست های آزمایشگاهی بالاترین استفاده را دارد، لزوم نگرش جدی به برنامه ی کنترل کیفی دستگاه های رادیولوژی بایستی در اهم برنامه های واحد های فیزیک بهداشت دانشگاه های علوم پزشکی کشور قرار گیرد.