خردستایی و خردگریزی در حدیقه الحقیقه

خردگرایی به مثابه مولفه ای بنیادین و کارمایه ای اساسی، همواره جزئی ثابت در شعر و هنر ایرانی بوده است؛ چه تعالی اجتماعی و تکامل تمدن، متوقف بر خردورزی و بهره مندی از این عنصر در جهان بینی است. اگرچه سنت غالب سبک خراسانی، «طبیعت گرایی» بوده است، با این همه شاعران این سبک فکری، به خردگرایی نیز بی توجه نبوده اند و مضامین مرتبط با خرد در میان اشعار این دسته به خوبی هویداست. هدف از این نوشتار بررسی جایگاه این عنصر در شعر سنایی و عمدتا در حدیقه الحقیقه است. بررسی محتوای حدیقه الحقیقه حکایت از بسامد بالای مضامین و مفاهیم مرتبط با خرد و خردگرایی نزد شاعر آن دارد، به طوری که تکرار 13 بار واژه «عقل»، 3 بار واژه «خرد» و ترکیبات آن، 9 بار «عقل کلی» و 1 بار «اللباب» در 22 بیت فصل اول منظومه حدیقه الحقیقه نشان از رویکرد عقلایی و خردمندانه سنایی در کتاب دارد.